Ελπήνωρ

Στην ελληνική μυθολογία ο Ελπήνορας ή Ελπήνωρ ήταν σύντροφος του Οδυσσέα, αναφερόμενος στην Οδύσσεια.

Στην Οδύσσεια

Ο Ελπήνορας δεν διακρινόταν για τη δύναμη ή την ευφυΐα του, ωστόσο επέζησε του Τρωικού Πολέμου. Μεταμορφώθηκε από την Κίρκη σε γουρούνι, αλλά, όπως και οι άλλοι σύντροφοι του Οδυσσέα, επαναφέρθηκε στην ανθρώπινη μορφή του. Την παραμονή της αναχωρήσεώς τους από το νησί της Κίρκης, όταν όλοι συγκεντρώθηκαν και «το γλέντησαν», ο Ελπήνορας, μεθυσμένος, αποκοιμήθηκε στη στέγη του ανακτόρου της Κίρκης. Το πρωί, όταν τον φώναξαν για να φύγουν, εκείνος ξύπνησε, αλλά ξεχνώντας ότι βρισκόταν στην οροφή, έπεσε κάτω από ψηλά και σκοτώθηκε. Οι άλλοι δεν το πρόσεξαν και απέπλευσαν.

Ο Οδυσσέας τον συνάντησε όταν επισκέφθηκε τον Άδη, και μάλιστα ήταν ο πρώτος που συνάντησε στον κάτω κόσμο. Εκεί ο Ελπήνορας του υπενθύμισε ότι του όφειλε μια κανονική κηδεία, οπότε επιστρέφοντας ο Οδυσσέας στον επάνω κόσμο εκπλήρωσε την υποχρέωσή του: επέστρεψε στην Αιαία, έκαψε τη σορό του Ελπήνορα και μετά την έθαψε μαζί με την πανοπλία του, σημαδεύοντας τον τάφο με ένα κουπί του πλοίου του.

Ο θάνατος του Ελπήνορα από δυστύχημα εξ απροσεξίας είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα και επιστέγασμα της απερίσκεπτης συμπεριφοράς των συντρόφων του Οδυσσέα σε όλο το έπος, συμπεριφορά που έρχεται σε αντίθεση με την παροιμιώδη εξυπνάδα του ίδιου του Οδυσσέα, η οποία έτσι τονίζεται περισσότερο.

Άλλες αναφορές στην αρχαιότητα

Στο Λάτιο υπήρχε ένας τάφος τον οποίο θεωρούσαν ως μνήμα του Ελπήνορα.

Πιθανολογείται ότι η ιστορία του Ευτύχου, που αναφέρεται στις Πράξεις των Αποστόλων, έχει βασιστεί σε αυτή του Ελπήνορα.

Στη σύγχρονη λογοτεχνία

Ο χαρακτήρας του Ελπήνορα έχει εμφανιστεί ή εμπνεύσει έργα πολλών Ελλήνων και ξένων λογοτεχνών, όπως οι Έζρα Πάουντ, Ζαν Ζιρωντού, Τζέιμς Τζόυς, Γιώργος Σεφέρης, Γιάννης Ρίτσος και Τάκης Σινόπουλος.

Πηγές

• Emmy Patsi-Garin: Επίτομο λεξικό Ελληνικής Μυθολογίας, εκδ. οίκος «Χάρη Πάτση», Αθήνα 1969