Πισοδέρι: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Ετικέτες: Οπτική επεξεργασία Επεξεργασία από κινητό Διαδικτυακή επεξεργασία από κινητό
Γραμμή 3: Γραμμή 3:
| όνομα = Πισοδέρι
| όνομα = Πισοδέρι
| εικόνα = Pisoderi 8285440.JPG
| εικόνα = Pisoderi 8285440.JPG
| λεζάντα εικόνας = Το Πισοδέρι το καλοκαίρι
| λεζάντα εικόνας = Μερική άποψη του Πισοδερίου κατά το καλοκαίρι
| μέγεθος εικόνας = 230px
| μέγεθος εικόνας = 230px
| δήμος = [[Δήμος Πρεσπών]]
| δήμος = [[Δήμος Πρεσπών|Πρεσπών]]
| νομός = [[νομός Φλώρινας|Φλώρινας]]
| νομός = [[Νομός Φλώρινας|Φλώρινας]]
| πληθυσμός = 7
| πληθυσμός = 7
| έτος απογραφής = 2011
| έτος απογραφής = 2011
| υψόμετρο = 1.420
| υψόμετρο = 1.420 [[Μέτρο|μ.]]
| περιοχή =
| περιοχή =
| ιστοσελίδα =
| ιστοσελίδα =
}}
}}
Το '''Πισοδέρι''' είναι χτισμένο σε υψόμετρο 1.420 μέτρων στις πλαγιές του όρους [[Βαρνούντας|Βαρνούντα]] και αποτελεί τον πιο ορεινό οικισμό του Ν. Φλώρινας.<ref name="ΕΛΣΤΑΤ">[http://www.e-demography.gr/ElstatPublications/censuses/docs/eDemography_Metadata_Censuses_Doc_000011_gr.pdf#page=412 Ελληνική Στατιστική Αρχή - Απογραφή πληθυσμού-κατοικιών, 18 Μαρτίου 2001], σελ. 412, στο e-demography.gr</ref> Το Πισοδέρι ανήκει στον δήμο Πρεσπών και ο πληθυσμός του σύμφωνα με την απογραφή του 2011 είναι 7 κάτοικοι.
Το '''Πισοδέρι''' είναι [[χωριό]] χτισμένο στις πλαγιές του όρους [[Βαρνούντας|Βαρνούντα]] σε [[υψόμετρο]] περίπου 1.420 [[Μέτρο|μέτρων]] και αποτελεί τον πιο ορεινό οικισμό του [[Νομός Φλώρινας|Νόμου Φλώρινας]].<ref name="ΕΛΣΤΑΤ">[http://www.e-demography.gr/ElstatPublications/censuses/docs/eDemography_Metadata_Censuses_Doc_000011_gr.pdf#page=412 Ελληνική Στατιστική Αρχή - Απογραφή πληθυσμού-κατοικιών, 18 Μαρτίου 2001], σελ. 412, στο e-demography.gr</ref> Το Πισοδέρι ανήκει στον [[Δήμος Πρεσπών|Δήμο Πρεσπών]] και ο [[πληθυσμός]] του σύμφωνα με την [[Ελληνική απογραφή 2011|Απογραφή του 2011]] ανέρχεται σε μόλις 7 μόνιμους κατοίκους.


[[Αρχείο:Pisoder cherkva.jpg|μικρογραφία|Ναός του χωριού]]
[[Αρχείο:Pisoder cherkva.jpg|μικρογραφία|Ναός του χωριού]]


Πρωτοαναφέρεται σε ένα [[οθωμανική Αυτοκρατορία|οθωμανικό]] «τεφτέρι» του [[1481]] με την ονομασία ''Ipsoder'' και πληθυσμό 12 οικογένειες<ref>{{cite book |last= Kravari|first=Vassiliki |title=Villes et villages de Macédoine occidentale |series= Realites byzantines|volume=2|date=1989|publisher= Editions P. Lethielleux|location= Paris| page = 270 |language=French |isbn=2283604524}}</ref>. Στο χωριό το [[1887]] λειτουργούσε και χάνι.
Πρωτοαναφέρεται σε ένα [[οθωμανική Αυτοκρατορία|οθωμανικό]] «τεφτέρι» του [[1481]] με την ονομασία ''Ipsoder'' και με πληθυσμό 12 οικογένειες<ref>{{cite book |last= Kravari|first=Vassiliki |title=Villes et villages de Macédoine occidentale |series= Realites byzantines|volume=2|date=1989|publisher= Editions P. Lethielleux|location= Paris| page = 270 |language=French |isbn=2283604524}}</ref>. Στο χωριό το [[1887]] λειτουργούσε και [[Χάνι (αποσαφήνιση)|χάνι]].


Από το Πισοδέρι καταγόταν η οικογένεια Κασομούλη που αγωνίστηκε στην [[Ελληνική επανάσταση του 1821]], με σημαντικότερο αγωνιστή, τον [[Νικόλαος Κασομούλης|Νικόλαο Κασομούλη]], προτομή του οποίου, κοσμεί την πλατεία του χωριού. Άλλα μέλη της οικογένειας ''Κασομούλη'' που αγωνίστηκαν στην επανάσταση, ήταν οι αδελφοί του ''Νικόλαου'', [[Δημήτριος Κασομούλης|Δημήτριος]] και [[Γεώργιος Κασομούλης|Γεώργιος]] και ο πατέρας τους [[Κωνσταντίνος Κασομούλης|Κωνσταντίνος]]. Άλλος Πισοδερίτης αγωνιστής του [[Ελληνική επανάσταση του 1821|1821]] ήταν ο [[Παπαδάμος]]. Το Πισοδέρι, με [[βλάχοι|βλαχόφωνο]] πληθυσμό<ref name=vlahoi>[http://www.vlahoi.net/praktika/i-simvoli-ton-vlahon-ston-makedoniko-agona.html Η συμβολή των Βλαχόφωνων Ελλήνων στον Μακεδονικό Αγώνα]</ref>, διαδραμάτισε ρόλο στο [[Μακεδονικός Αγώνας|Μακεδονικό Αγώνα]]. Νωρίτερα, από την επανάσταση στη [[Δυτική Μακεδονία]] το [[1878]], το Πισοδέρι και γειτονικά χωριά συμμετείχαν στην «''παρασκευή ανδρών''»<ref>
Από το Πισοδέρι καταγόταν η οικογένεια Κασομούλη, μέλη της οποίας μετείχαν στην [[Ελληνική επανάσταση του 1821|Ελληνική Επανάσταση του 1821]], με σημαντικότερο αγωνιστή, τον [[Νικόλαος Κασομούλης|Νικόλαο Κασομούλη]], προτομή του οποίου, κοσμεί την πλατεία του χωριού. Άλλα μέλη της οικογένειας ''Κασομούλη'' που αγωνίστηκαν στην Επανάσταση, ήταν οι αδελφοί του ''Νικόλαου'', [[Δημήτριος Κασομούλης|Δημήτριος]] και [[Γεώργιος Κασομούλης|Γεώργιος]] και ο πατέρας τους [[Κωνσταντίνος Κασομούλης|Κωνσταντίνος]]. Άλλος Πισοδερίτης αγωνιστής του [[Ελληνική επανάσταση του 1821|1821]] ήταν ο [[Παπαδάμος]]. Το Πισοδέρι, με [[βλάχοι|βλαχόφωνο]] πληθυσμό<ref name=vlahoi>[http://www.vlahoi.net/praktika/i-simvoli-ton-vlahon-ston-makedoniko-agona.html Η συμβολή των Βλαχόφωνων Ελλήνων στον Μακεδονικό Αγώνα]</ref>, διαδραμάτισε ρόλο στο [[Μακεδονικός Αγώνας|Μακεδονικό Αγώνα]]. Νωρίτερα, από την επανάσταση στη [[Δυτική Μακεδονία]] το [[1878]], το Πισοδέρι και γειτονικά χωριά συμμετείχαν στην «''παρασκευή ανδρών''»<ref>
Αναφορά του Έλληνα προξένου του Μοναστηρίου: «Ο Γεώργιος Δούμας εκ Πισοδερίου συνδεδεμένος δια συγγενειών και συμφερόντων μετά του χωρίου τούτου και μετά των παρακείμενων χωρίων, βουλγαροφώνων αλλά ελληνιζόντων, Ζελόβου, Σμαρδεσίου, Κωστανεζίου συνεννοήθη και γίνεται εν αυτοίς ικανή ενέργεια προς παρασκευή ανδρών... συμπράττει και ο μητροπολίτης Καστορίας.»</ref>. Στο παρεκκλήσι της Αγίας Παρασκευής, έθαψε το κεφάλι του [[Παύλος Μελάς|Παύλου Μελά]] ο ιερέας [[Σταύρος Τσάμης]] στις [[18 Οκτωβρίου]] [[1904]]<ref>{{Cite web |url=http://clubs.pathfinder.gr/MAKEDONIKOS_AGON/565515 |title=Η Ορθόδοξη Εκκλησία και ο Μακεδονικός Αγώνας |accessdate=2009-04-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090218202233/http://clubs.pathfinder.gr/MAKEDONIKOS_AGON/565515 |archivedate=2009-02-18 |url-status=dead }}</ref><ref name=vlahoi></ref>. Σπουδαίος [[Μακεδονικός αγώνας#Μακεδονομάχοι|Μακεδονομάχος]] και παράγοντας του [[Έλληνες|Ελληνισμού]] της περιοχής ήταν ο αδελφός του παπα-Σταύρου, [[Λάζαρος Τσάμης]].
Αναφορά του Έλληνα προξένου του Μοναστηρίου: «Ο Γεώργιος Δούμας εκ Πισοδερίου συνδεδεμένος δια συγγενειών και συμφερόντων μετά του χωρίου τούτου και μετά των παρακείμενων χωρίων, βουλγαροφώνων αλλά ελληνιζόντων, Ζελόβου, Σμαρδεσίου, Κωστανεζίου συνεννοήθη και γίνεται εν αυτοίς ικανή ενέργεια προς παρασκευή ανδρών... συμπράττει και ο μητροπολίτης Καστορίας.»</ref>. Στο παρεκκλήσι της [[Αγία Παρασκευή η Μεγαλομάρτυς|Αγίας Παρασκευής]], έθαψε το κεφάλι του [[Παύλος Μελάς|Παύλου Μελά]] ο ιερέας [[Σταύρος Τσάμης]] στις [[18 Οκτωβρίου]] [[1904]]<ref>{{Cite web |url=http://clubs.pathfinder.gr/MAKEDONIKOS_AGON/565515 |title=Η Ορθόδοξη Εκκλησία και ο Μακεδονικός Αγώνας |accessdate=2009-04-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090218202233/http://clubs.pathfinder.gr/MAKEDONIKOS_AGON/565515 |archivedate=2009-02-18 |url-status=dead }}</ref><ref name=vlahoi></ref>. Σπουδαίος [[Μακεδονικός αγώνας#Μακεδονομάχοι|Μακεδονομάχος]] και παράγοντας του [[Έλληνες|Ελληνισμού]] της περιοχής ήταν ο αδελφός του παπα-Σταύρου, [[Λάζαρος Τσάμης]].


Επίσης, είναι γνωστό για τις μάχες του [[Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας|Δημοκρατικού Στρατού]] κατά τον [[Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος 1946-1949|Εμφύλιο]]<ref>{{cite web|url=http://www2.rizospastis.gr/wwwengine/story.do?id=629449|title=Καθ'... οδόν στις Πρέσπες |accessdate=13/4/2009 |author=Χαρά Κατσούλη |date=28/1/2001 |work=Τα Καθημερινά της Κυριακής|publisher=Ριζοσπάστης |pages=16 }}</ref><ref>[http://politikokafeneio.com/dse/dse56.htm Αφιέρωμα - Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας], σελ. 56</ref>.
Επίσης, το χωριό είναι γνωστό και για τις μάχες του [[Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας|Δημοκρατικού Στρατού]] κατά τον [[Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος 1946-1949|Ελληνικό Εμφύλιο]]<ref>{{cite web|url=http://www2.rizospastis.gr/wwwengine/story.do?id=629449|title=Καθ'... οδόν στις Πρέσπες |accessdate=13/4/2009 |author=Χαρά Κατσούλη |date=28/1/2001 |work=Τα Καθημερινά της Κυριακής|publisher=Ριζοσπάστης |pages=16 }}</ref><ref>[http://politikokafeneio.com/dse/dse56.htm Αφιέρωμα - Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας], σελ. 56</ref>.


Στο χωριό υπάρχει επίσης το μοναστήρι της Αγίας Τριάδας, που λειτουργεί από το [[1050]], καθώς και το κτίριο της Μοδέστειας Σχολής, που κατασκευάστηκε το [[1903]], αλλά σήμερα, αναπαλαιωμένο, λειτουργεί ως ξενώνας. Πολύ κοντά στον οικισμό, μόλις 2 χιλιόμετρα, λειτουργεί το χιονοδρομικό κέντρο του Πισοδερίου, το οποίο απέχει 29 χιλιόμετρα από την πόλη της [[Φλώρινα|Φλώρινας]]<ref>{{Cite web |url=http://www.voltastinellada.gr/florina_florina.html |title=Βόλτα στην Ελλάδα - Πισοδέρι |accessdate=2009-04-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20091008130357/http://www.voltastinellada.gr/florina_florina.html |archivedate=2009-10-08 |url-status=dead }}</ref>.
Στο χωριό υπάρχει επίσης το [[Μοναστήρι (θρησκεία)|μοναστήρι]] της [[Αγία Τριάδα|Αγίας Τριάδας]], που λειτουργεί από το [[1050]], καθώς και το κτίριο της Μοδέστειας Σχολής, που κατασκευάστηκε το [[1903]], αλλά σήμερα, αναπαλαιωμένο, λειτουργεί ως ξενώνας. Πολύ κοντά στον οικισμό, μόλις στα 2 [[Χιλιόμετρο|χιλιόμετρα]], λειτουργεί το Χινοδρομικό Κέντρο Πισοδερίου, το οποίο απέχει 29 χιλιόμετρα από την [[πόλη]] της [[Φλώρινα|Φλώρινας]]<ref>{{Cite web |url=http://www.voltastinellada.gr/florina_florina.html |title=Βόλτα στην Ελλάδα - Πισοδέρι |accessdate=2009-04-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20091008130357/http://www.voltastinellada.gr/florina_florina.html |archivedate=2009-10-08 |url-status=dead }}</ref>.
[[Αρχείο:Πισοδέρι.jpg|μικρογραφία|αριστερά|Το χωριό Πισοδέρι. Η φωτογραφία έχει τραβηχτεί από την τοποθεσια "πέτρα (βράχο) του φιλιού" (κιάτρα αλ μπας, στα βλάχικα). Ενας ορατός από το χωριό βράχος, όπου ανέβαιναν τα νιόπαντρα ζευγάρια για να δώσουν το πρώτο τους φιλί.]]
[[Αρχείο:Πισοδέρι.jpg|μικρογραφία|αριστερά|Το χωριό Πισοδέρι. Η φωτογραφία έχει τραβηχτεί από την τοποθεσια "Πέτρα (βράχος) του φιλιού" (Κιάτρα αλ μπας, στα βλάχικα). Ενας ορατός από το χωριό βράχος, όπου ανέβαιναν κατά παράδοση τα νιόπαντρα ζευγάρια για να δώσουν το πρώτο τους φιλί.]]


==Προσωπικότητες==
==Προσωπικότητες==
* [[Πάνος Μεϊντάνης]], [[κλέφτες|κλεφταρματολός]], οπλαρχηγός κατά την [[Έκτος Βενετοτουρκικός πόλεμος|Ελληνική Εξέγερση του 1684 - 1699]]
* [[Πάνος Μεϊντάνης]], [[κλέφτες|κλεφταρματολός]], οπλαρχηγός κατά την [[Έκτος Βενετοτουρκικός πόλεμος|Ελληνική Εξέγερση του 1684 - 1699]]
* [[Γεώργιος Κασομούλης]], αγωνιστής της Ελληνικής επανάστασης του 1821.
* [[Γεώργιος Κασομούλης]], αγωνιστής της [[Ελληνική Επανάσταση του 1821|Ελληνικής Επανάστασης του 1821]].
* [[Δημήτριος Κασομούλης]], αγωνιστής της Ελληνικής επανάστασης του 1821.
* [[Δημήτριος Κασομούλης]], αγωνιστής της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.
* [[Κωνσταντίνος Κασομούλης]], αγωνιστής της Ελληνικής επανάστασης του 1821.
* [[Κωνσταντίνος Κασομούλης]], αγωνιστής της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.
* [[Παπαδάμος]], αγωνιστής της Ελληνικής επανάστασης του 1821.
* [[Παπαδάμος]], αγωνιστής της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.
* [[Νικόλαος Κασομούλης]], οπλαρχηγός της Ελληνικής επανάστασης του 1821.
* [[Νικόλαος Κασομούλης]], οπλαρχηγός της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.
* [[Επιφάνιος Φιλαδελφείας]], (Δημήτριος Παπαβασιλείου [[1885]] - [[1972]]), μητροπολίτης Φιλαδελφείας ([[1944]] -[[1972]])
* [[Επιφάνιος Φιλαδελφείας]], (Δημήτριος Παπαβασιλείου [[1885]] - [[1972]]), [[Μητροπολίτης (Ορθόδοξη Εκκλησία)|μητροπολίτης]] Φιλαδελφείας ([[1944]] -[[1972]])
* [[Λάζαρος Τσάμης]], έμπορος και Πράκτορας Β' κατά τον Μακεδονικό Αγώνα.
* [[Λάζαρος Τσάμης]], έμπορος και Πράκτορας Β' κατά τον [[Μακεδονικός Αγώνας|Μακεδονικό Αγώνα]].
*[[Παύλος Τσάμης]]<ref>{{Cite book|title=Τα παρασκήνια του Μακεδονικού ζητήματος. Μαρτυρίες πρωταγωνιστών, άγνωστα έγγραφα και ντοκουμέντα|first=Σπύρος|last=Κουζινόπουλος|publisher=Εκδόσεις Καστανιώτη|isbn=|year=χ.χ.|edition=β΄|location=Αθήνα|page=289|quote=}}</ref> (1914 - 1975), στρατιωτικός, αντιστασιακός και συγγραφέας.
*[[Παύλος Τσάμης]]<ref>{{Cite book|title=Τα παρασκήνια του Μακεδονικού ζητήματος. Μαρτυρίες πρωταγωνιστών, άγνωστα έγγραφα και ντοκουμέντα|first=Σπύρος|last=Κουζινόπουλος|publisher=Εκδόσεις Καστανιώτη|isbn=|year=χ.χ.|edition=β΄|location=Αθήνα|page=289|quote=}}</ref> (1914 - 1975), [[στρατιωτικός]], [[Εθνική Αντίσταση (Ελλάδα)|αντιστασιακός]] και [[συγγραφέας]].
* [[Παπα-Σταύρος Κ. Τσάμης|Σταύρος Τσάμης]], ιερέας και αγωνιστής κατά τον Μακεδονικό Αγώνα.
* [[Παπα-Σταύρος Κ. Τσάμης|Σταύρος Τσάμης]], [[ιερέας]] και αγωνιστής κατά τον Μακεδονικό Αγώνα.
* [[Νικόλαος Β. Κυριακόπουλος]], έμπορος και βουλευτής.
* [[Νικόλαος Β. Κυριακόπουλος]], [[έμπορος]] και [[βουλευτής]].


==Δείτε επίσης==
==Δείτε επίσης==

Έκδοση από την 02:46, 27 Φεβρουαρίου 2020

Συντεταγμένες: 40°47′10″N 21°14′49″E / 40.78611°N 21.24694°E / 40.78611; 21.24694

Πισοδέρι
Μερική άποψη του Πισοδερίου κατά το καλοκαίρι
Πισοδέρι is located in Greece
Πισοδέρι
Πισοδέρι
Διοίκηση
ΧώραΕλλάδα
ΔήμοςΠρεσπών
Γεωγραφία
ΝομόςΦλώρινας
Υψόμετρο1.420 μ.
Πληροφορίες
Ταχ. κώδικας530 76
Τηλ. κωδικός2385

Το Πισοδέρι είναι χωριό χτισμένο στις πλαγιές του όρους Βαρνούντα σε υψόμετρο περίπου 1.420 μέτρων και αποτελεί τον πιο ορεινό οικισμό του Νόμου Φλώρινας.[1] Το Πισοδέρι ανήκει στον Δήμο Πρεσπών και ο πληθυσμός του σύμφωνα με την Απογραφή του 2011 ανέρχεται σε μόλις 7 μόνιμους κατοίκους.

Ναός του χωριού

Πρωτοαναφέρεται σε ένα οθωμανικό «τεφτέρι» του 1481 με την ονομασία Ipsoder και με πληθυσμό 12 οικογένειες[2]. Στο χωριό το 1887 λειτουργούσε και χάνι.

Από το Πισοδέρι καταγόταν η οικογένεια Κασομούλη, μέλη της οποίας μετείχαν στην Ελληνική Επανάσταση του 1821, με σημαντικότερο αγωνιστή, τον Νικόλαο Κασομούλη, προτομή του οποίου, κοσμεί την πλατεία του χωριού. Άλλα μέλη της οικογένειας Κασομούλη που αγωνίστηκαν στην Επανάσταση, ήταν οι αδελφοί του Νικόλαου, Δημήτριος και Γεώργιος και ο πατέρας τους Κωνσταντίνος. Άλλος Πισοδερίτης αγωνιστής του 1821 ήταν ο Παπαδάμος. Το Πισοδέρι, με βλαχόφωνο πληθυσμό[3], διαδραμάτισε ρόλο στο Μακεδονικό Αγώνα. Νωρίτερα, από την επανάσταση στη Δυτική Μακεδονία το 1878, το Πισοδέρι και γειτονικά χωριά συμμετείχαν στην «παρασκευή ανδρών»[4]. Στο παρεκκλήσι της Αγίας Παρασκευής, έθαψε το κεφάλι του Παύλου Μελά ο ιερέας Σταύρος Τσάμης στις 18 Οκτωβρίου 1904[5][3]. Σπουδαίος Μακεδονομάχος και παράγοντας του Ελληνισμού της περιοχής ήταν ο αδελφός του παπα-Σταύρου, Λάζαρος Τσάμης.

Επίσης, το χωριό είναι γνωστό και για τις μάχες του Δημοκρατικού Στρατού κατά τον Ελληνικό Εμφύλιο[6][7].

Στο χωριό υπάρχει επίσης το μοναστήρι της Αγίας Τριάδας, που λειτουργεί από το 1050, καθώς και το κτίριο της Μοδέστειας Σχολής, που κατασκευάστηκε το 1903, αλλά σήμερα, αναπαλαιωμένο, λειτουργεί ως ξενώνας. Πολύ κοντά στον οικισμό, μόλις στα 2 χιλιόμετρα, λειτουργεί το Χινοδρομικό Κέντρο Πισοδερίου, το οποίο απέχει 29 χιλιόμετρα από την πόλη της Φλώρινας[8].

Το χωριό Πισοδέρι. Η φωτογραφία έχει τραβηχτεί από την τοποθεσια "Πέτρα (βράχος) του φιλιού" (Κιάτρα αλ μπας, στα βλάχικα). Ενας ορατός από το χωριό βράχος, όπου ανέβαιναν κατά παράδοση τα νιόπαντρα ζευγάρια για να δώσουν το πρώτο τους φιλί.

Προσωπικότητες

Δείτε επίσης

Παραπομπές

  1. Ελληνική Στατιστική Αρχή - Απογραφή πληθυσμού-κατοικιών, 18 Μαρτίου 2001, σελ. 412, στο e-demography.gr
  2. Kravari, Vassiliki (1989). Villes et villages de Macédoine occidentale. Realites byzantines (στα French). 2. Paris: Editions P. Lethielleux. σελ. 270. ISBN 2283604524. CS1 maint: Μη αναγνωρίσιμη γλώσσα (link)
  3. 3,0 3,1 Η συμβολή των Βλαχόφωνων Ελλήνων στον Μακεδονικό Αγώνα
  4. Αναφορά του Έλληνα προξένου του Μοναστηρίου: «Ο Γεώργιος Δούμας εκ Πισοδερίου συνδεδεμένος δια συγγενειών και συμφερόντων μετά του χωρίου τούτου και μετά των παρακείμενων χωρίων, βουλγαροφώνων αλλά ελληνιζόντων, Ζελόβου, Σμαρδεσίου, Κωστανεζίου συνεννοήθη και γίνεται εν αυτοίς ικανή ενέργεια προς παρασκευή ανδρών... συμπράττει και ο μητροπολίτης Καστορίας.»
  5. «Η Ορθόδοξη Εκκλησία και ο Μακεδονικός Αγώνας». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Φεβρουαρίου 2009. Ανακτήθηκε στις 12 Απριλίου 2009. 
  6. Χαρά Κατσούλη (28/1/2001). «Καθ'... οδόν στις Πρέσπες». Τα Καθημερινά της Κυριακής. Ριζοσπάστης. σελ. 16. Ανακτήθηκε στις 13/4/2009.  Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο: |accessdate=, |date= (βοήθεια)
  7. Αφιέρωμα - Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας, σελ. 56
  8. «Βόλτα στην Ελλάδα - Πισοδέρι». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Οκτωβρίου 2009. Ανακτήθηκε στις 12 Απριλίου 2009. 
  9. Κουζινόπουλος, Σπύρος (χ.χ.). Τα παρασκήνια του Μακεδονικού ζητήματος. Μαρτυρίες πρωταγωνιστών, άγνωστα έγγραφα και ντοκουμέντα (β΄ έκδοση). Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη. σελ. 289.  Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο: |year= (βοήθεια)

Εξωτερικοί σύνδεσμοι