Δημόσιος τομέας στην Ελλάδα
Ο δημόσιος τομέας στην Ελλάδα είναι ο τομέας της οικονομίας που αποτελείται από τις δημόσιες υπηρεσίες και τις δημόσιες επιχειρήσεις. Δεν περιλαμβάνει ιδιωτικές εταιρείες, εθελοντικές οργανώσεις και νοικοκυριά. [1]
Στον δημόσιο τομέα περιλαμβάνονται οι κυβερνητικές υπηρεσίες και οι υπηρεσίες παροχής δημοσίων αγαθών, όπως οι ένοπλες δυνάμεις, η δημόσια τάξη, υποδομές, δημόσιες μεταφορές, δημόσια εκπαίδευση, και δημόσιες υπηρεσίες υγείας, καθώς και οι εκλεγμένοι αιρετοί αξιωματούχοι. Ο δημόσιος τομέας παρέχει υπηρεσίες που δεν μπορούν να αποκλειστούν από έναν μη πληρωτή και που ωφελούν ολόκληρη την κοινωνία και όχι μόνον μία συγκεκριμένη μάζα ανθρώπων. Παραδείγματα είναι οι δρόμοι, γέφυρες, σήραγγες, η ύδρευση και αποχέτευση, τα δίκυτα ηλεκτρισμού και επικοινωνιών, η συντήρηση και φωτισμός δημόσιων χώρων κ.λπ.
Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία, την 30η Απριλίου 2023, ο Δημόσιος Τομέας αποτελείτο από 566.372 άτομα τακτικό προσωπικό, 149.666 μη τακτικό, 2.722 μετακλητούς, 10.870 αιρετούς, 1.586 όργανα διοίκησης και 34.807 έκτακτο λοιπό προσωπικό. 766.023 [2]
Οργάνωση δημοσίου τομέα στην Ελλάδα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Δημόσιος τομέας περιλαμβάνει τη Γενική Κυβέρνηση, τα εκτός αυτής ΝΠΔΔ, καθώς και τις εκτός αυτής δημόσιες επιχειρήσεις και οργανισμούς του Κεφαλαίου Α΄ του ν. 3429/2005 (Α΄314)[3], ανεξαρτήτως εάν έχουν εξαιρεθεί από την εφαρμογή του. [4]
Τον Φεβρουάριο του 2022 υπηρετούσαν 565.418 άτομα στον δημόσιο τομέα. [5]
Γενική και Κεντρική κυβέρνηση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η Γενική Κυβέρνηση συνίσταται από την Κεντρική Κυβέρνηση, τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ Α' και Β' Βαθμού) και τους Οργανισμούς Κοινωνικής Ασφάλισης (ΟΚΑ). Ο υποτομέας της Κεντρικής Κυβέρνησης περιλαμβάνει την Κεντρική Διοίκηση και τα Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ), καθώς και τα Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου (ΝΠΙΔ) που περιλαμβάνονται στη Γενική Κυβέρνηση και δεν ανήκουν στους υποτομείς των ΟΤΑ και των ΟΚΑ.
Η Κεντρική Διοίκηση ή Δημόσιο ή Κράτος περιλαμβάνει την Προεδρία της Δημοκρατίας, τα Υπουργεία [1], χώρος στον οποίο δραστηριοποιούνται και Νομικά Πρόσωπα (πάνω από 385), τις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις (7) καθώς και τις Ανεξάρτητες Αρχές που δεν έχουν νομική προσωπικότητα. Για λόγους στατιστικής ταξινόμησης η Βουλή των Ελλήνων περιλαμβάνεται κι αυτή στην Κεντρική Διοίκηση, σύμφωνα με τον κανονισμό της, ως προς τον προϋπολογισμό εξόδων και τον Ισολογισμό-Απολογισμό αυτής.
ΟΤΑ και ΟΚΑ[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο υποτομέας ΟΤΑ περιλαμβάνει τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) Α' βαθμού Δήμους (σύνολο 325 έπειτα από το πρόγραμμα "Καλλικράτης") (με Αυτοδιοικούμενα κατά τόπο Ν.Π.Δ.Δ.) [6] και τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) Β' βαθμού Περιφέρειες (σύνολο 13) (με Αυτοδιοικούμενα κατά τόπο Ν.Π.Δ.Δ.) [7],.
Ο υποτομέας ΟΚΑ περιλαμβάνει τα Ασφαλιστικά Ταμεία, Οργανισμούς Απασχόλησης και τα Οργανισμούς Παροχής Υπηρεσιών Υγείας.
ΝΠΔΔ και επιχειρήσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Τα Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου είναι νομικές οντότητες που ως αποστολή έχουν την άσκηση δημοσίας εξουσίας και την επιδίωξη κάποιου δημοσίου σκοπού. Οι δημόσιες επιχειρήσεις είναι τα νομικά πρόσωπα στα οποία το κράτος είναι ο μοναδικός ή κύριος, 50+1%, μέτοχος. Η ύπαρξη δημοσίων επιχειρήσεων είναι απαραίτητη σε μία οικονομία διότι ο μηχανισμός των τιμών βάσει του οποίου συντονίζονται οι αποφάσεις της μάζας δεν πετυχαίνει πάντοτε τους στόχους της. Πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο δεν υπήρχε διευρυμένη επιχειρηματική δραστηριότητα από το κράτος, το κράτος παραχωρούσε κυρίως δραστηριότητες σε ιδιώτες με ανταλλάγματα ή εκμίσθωνε εκτάσεις. Μετά τον Β ΠΠ, όταν όλη η δύση άρχισε να ασπάζεται το Κεϋνσιανικό μοντέλο, το κράτος αναμείχθηκε ενεργώς στον επιχειρηματικό κόσμο με κύριο τομέα τις υπηρεσίες.Αγγελακοπούλου, Θεοδώρα (1994). Ελληνική Οικονομία.
Οριοθέτηση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το Υπουργείο Εσωτερικών καταρτίζει και δημοσιοποιεί το "Μητρώο Υπηρεσιών και Φορέων της Ελληνικής Διοίκησης", στο οποίο περιλαμβάνεται μια συστηματική καταγραφή όλων των δομών που υπάγονται στον δημόσιο τομέα αλλά και των νομικών προσώπων που δεν υπάγονται σ’ αυτόν. Η κατάρτισή του βασίζεται πρωτίστως στις ρυθμίσεις του Ν. 1892/1990 (άρθρο 51 παρ. 1 - ΦΕΚ Α' 101) και του Ν. 1943/1991 (4 παρ. 6 ΦΕΚ Α' 50), όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 18 παρ. 9 του Ν. 2198/1994 (ΦΕΚ Α' 43) και το άρθρο 3 παρ. 6 του Ν. 3229/2004 (ΦΕΚ Α' 38), οι οποίες προσδιορίζουν, σύμφωνα με το οργανικό κριτήριο, τις κατηγορίες δημόσιων φορέων της Ελληνικής Διοίκησης, που συγκροτούν το Δημόσιο Τομέα. [8] Αναφέρεται επίσης, ότι το εύρος του καθορίζεται από την κοινωνικοπολιτική δυναμική και τις αντιλήψεις που επικρατούν κάθε φορά για το ρόλο του Κράτους, καθώς και από την εξέλιξη των οικονομικών και τεχνολογικών δεδομένων, όπως αυτά αποτυπώνονται στο κοινοτικό δίκαιο και την εθνική νομοθεσία και περιλαμβάνει επίσης και τους δημόσιους φορείς που δεν υπάγονται στο δημόσιο τομέα, είτε γιατί ρητά εξαιρέθηκαν από αυτόν με νομοθετική ρύθμιση, είτε γιατί εφάπαξ ή σταδιακά έπαυσαν να υπάγονται στον έλεγχο του Δημοσίου.
Οργάνωση δημοσίου τομέα έως το 2010[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Περίοδος 2010-2014[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στην ανωτέρω οργάνωση επήλθαν σημαντικές αλλαγές οι οποίες άλλαξαν την δομή της λειτουργίας του Δημόσιου τομέα και ως εκ τούτου μετέβαλαν τον τρόπο άσκησης της Δημόσιας Διοίκησης. Οι αλλαγές αυτές, περιγράφονται σε αυτό που στην καθομιλουμένη είναι γνωστό σαν "Πρόγραμμα Καλλικράτης"[2] N. 3852/2010 (ΦΕΚ 87 Α/7-6-2010). Ο Νόμος 3852/2010 προβλέπει τη νέα Αρχιτεκτονική στη Αυτοδιοίκηση και στην Αποκεντρωµένη ∆ιοίκηση.
Σύμφωνα με την κείμενη ισχύουσα Νομοθεσία, το ανωτέρω σχεδιάγραμμα παύει να ισχύει ως προς το μέρος που αφορά την Αυτοδιοίκηση και μεταβάλλεται ως εξής:
- Οι Περιφέρειες αντικαταστάθηκαν από τις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις (7), οι οποίες περιλαμβάνουν από μία έως τρεις Περιφέρειες και ο επικεφαλής (Συντονιστής) επιλέγεται από το ΑΣΕΠ . [3] Αρχειοθετήθηκε 2015-02-01 στο Wayback Machine.
- Οι Αποκεντρωμένες ∆ιοικήσεις συγκροτούνται ως ενιαίες μονάδες για τις αποκεντρωμένες υπηρεσίες του κράτους και ασκούν γενική αποφασιστική αρμοδιότητα στις κρατικές υποθέσεις της περιφέρειάς τους, σύμφωνα με το άρθρο 101 του Συντάγματος.
- Παύουν να υφίστανται οι Νομαρχίες, οι οποίες αντικαθίστανται από τις Περιφέρειες, οι οποίες υπάγονται διοικητικά στην Αποκεντρωμένη. Ο επικεφαλής, Περιφερειάρχης, είναι αιρετός, και υποβοηθάται στο έργο του από επίσης αιρετούς Αντιπεριφερειάρχες, οι οποίοι εκλέγονται στους Νομούς που υπάγονται στην αντίστοιχη Περιφέρεια.[4] Αρχειοθετήθηκε 2017-12-21 στο Wayback Machine.
- Οι αλλαγές που επήλθαν στην οργάνωση των Δήμων σύμφωνα με τον νέο Νόμο ήταν σημαντικές, εφόσον πολλοί Δήμοι ενώθηκαν (που πλέον αποτελούν τις Δημοτικές Ενότητες) δημιουργώντας έναν κεντρικό Δήμο, με έδρα που καθορίζεται από τον Ν. 3852/2010, στον οποίο ορίζονται πλέον οι Δημοτικές και Τοπικές Κοινότητες (ανάλογα με τον πληθυσμό τους) που τον αποτελούν [5] Αρχειοθετήθηκε 2015-10-25 στο Wayback Machine.
Περαιτέρω στοιχεία επί των εδρών των Δήμων,των Περιφερειών και των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων περιγράφονται και στο λήμμα Διοικητική διαίρεση της Ελλάδας.
Περίοδος από το 2014 μέχρι σήμερα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο δημόσιος τομέας σύμφωνα με τις ισχύουσες σχετικές διατάξεις του ενωσιακού δικαίου [άρθρο 126 ΣΛΕΕ [9] , Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 549/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 21ης Μαΐου 2013 , για το ευρωπαϊκό σύστημα εθνικών και περιφερειακών λογαριασμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης )] [10] , όπως ενσωματώθηκαν στο ελληνικό δίκαιο με τις διατάξεις του άρθρου 14 του νόμου 4270/2014(ΦΕΚ 143/Α)[11], [12] και του άρθρου 10 του νόμου 4337/2015(ΦΕΚ 129/Α)[13]οριοθετείται ως εξής:
Η παρακάτω εικόνα απεικονίζει σχηματικά την οριοθέτηση του ελληνικού δημοσίου τομέα σύμφωνα με το ενωσιακό δίκαιο
Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή [14], το 2014 το νέο Ευρωπαϊκό Σύστημα Εθνικών και Περιφερειακών Λογαριασμών (ESA 2010) αντικατέστησε το προϊσχύον ESA 1995 προκειμένου να προσαρμοστούν οι εθνικοί λογαριασμοί στο νέο οικονομικό περιβάλλον, τις εξελίξεις στη μεθοδολογική έρευνα και τις ανάγκες των χρηστών. Η Ευρωπαϊκή Ένωση μετέβη πλήρως στο σύστημα ESA 2010 τον Σεπτέμβριο 2014, όπου τέθηκε σε εφαρμογή το πρόγραμμα της διαβίβασης των στοιχείων, από τα Κράτη Μέλη στη Eurostat, που περιλαμβάνεται στον Κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 549/2013 για το ESA 2010. Συνεπώς, τα στοιχεία εθνικών λογαριασμών σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση καταρτίζονται από τότε βάσει της νέας μεθοδολογίας. Αυτή η προσαρμογή των λογαριασμών δεν αφορά μόνο την Ευρώπη αλλά και όλο τον κόσμο. Το ESA 2010 στην Ευρώπη είναι σε συνοχή με το παγκόσμιο σύστημα SNA 2008, που βρίσκεται σε διαδικασία εφαρμογής παγκοσμίως.
Το στατιστικό Μητρώο των Φορέων της Γενικής Κυβέρνησης αποτελεί υποχρέωση όλων των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ορθή οριοθέτηση του θεσμικού τομέα της Γενικής Κυβέρνησης, τηρείται από την Ελληνική Στατιστική Αρχή [15] και η κατάρτιση και τακτική επικαιροποίηση του αποτελεί υποχρέωση της.
Οριοθέτηση του δημόσιου τομέα από τη νομολογία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
ΣτΕ 1007/2016[16][Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ένα από τα ζητήματα της απόφασης ΣτΕ 1007/2016 του Δ΄ Τμήματος είναι και η παροχή διευκρινίσεων ως προς την έννοια του δημόσιου τομέα. «Με την παρ.1 του άρθρου 14 του ν. 2190/1994, όπως αυτή αντικαταστάθηκε με το άρθρο 1 του ν. 3812/2009 (Α΄ 234), προσδιορίσθηκαν οι φορείς του δημοσίου τομέα που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής των διατάξεων του εν λόγω νόμου (2190/1994), ορίσθηκε δε ότι μεταξύ των φορέων αυτών περιλαμβάνονται και «τα νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου που ανήκουν στο Κράτος ή επιχορηγούνται, τακτικώς, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις, από κρατικούς πόρους κατά 50% τουλάχιστον του ετήσιου προϋπολογισμού τους» Συναφείς οι: ΣτΕ 2497/2013 (για το νπιδ με την επωνυμία «ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΜΕΓΑΡΟΥ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΑΘΗΝΩΝ) και ΣτΕ Ολ 3406/2014 (για τη ΡΑΕ).
Η κατάταξη ενός φορέα στο Δημόσιο Τομέα έχει σοβαρές συνέπειες για την λειτουργία του όπως, την απογραφή του απασχολουμένου από αυτό προσωπικού και ένταξή του στην Ενιαία Αρχή Πληρωμής. Τα οικονομικά αποτελέσματα του λαμβάνονται υπόψη για τον καθορισμό του ύψους του δημόσιου ελλείμματος και του δημόσιου χρέους.
Η πράξη της ΕΛΣΤΑΤ περί κατάταξης ΝΠΙΔ στο μητρώο Γενικής Κυβέρνησης υπόκειται στον ακυρωτικό έλεγχο του ΣτΕ.
Στατιστικά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
| 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Γενικό Σύνολο (Τακτικό και μη προσωπικό) με ημερομηνία την 31/12 εκάστου | 942.625 | 866.658 | 772.460 | 735.561 | 675.350 | 651.396 | 653.463 | 658.902 | 670.391 | 684.297 | 701.216 | 770.443 | 786.740 | 761.294 |
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Νόμος 4270/2014 (άρθρο 14) [6] Εθνικό Τυπογραφείο
- Μητρώο Υπηρεσιών και Φορέων της Ελληνικής Διοίκησης [7][νεκρός σύνδεσμος]
- Απόφαση 1007/2016[16]
|title= (βοήθεια)
|title= (βοήθεια)