Αγία Κυριακή Ηλείας
Συντεταγμένες: 37°51′03″N 21°45′45″E / 37.85083°N 21.76250°E
| Αγία Κυριακή | |
|---|---|
 | |
| Διοίκηση | |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Περιφέρεια | Δυτικής Ελλάδας |
| Δήμος | Αρχαίας Ολυμπίας |
| Δημοτική Ενότητα | Λασιώνος |
| Γεωγραφία | |
| Γεωγραφικό διαμέρισμα | Πελοποννήσου |
| Νομός | Ηλείας |
| Υψόμετρο | 940 (μ.σ.) |
| Έκταση | 7,427 (η κοινότητα) |
| Πληροφορίες | |
| Παλαιά ονομασία | Κέρτιζα |
Η Αγία Κυριακή είναι χωριό και έδρα ομώνυμης τοπικής κοινότητας, της δημοτικής ενότητας Λασιώνος, του δήμου Αρχαίας Ολυμπίας, της περιφερειακής ενότητας (τέως νομού) Ηλείας, στην περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας, σύμφωνα με το πρόγραμμα Καλλικράτης. Πριν το πρόγραμμα Καλλικράτης και το σχέδιο Καποδίστριας, ανήκε στην επαρχία και νομό Ηλείας, στο γεωγραφικό διαμέρισμα Πελοποννήσου. [1][2] Μέχρι το 1955, η Αγία Κυριακή ονομαζόταν Κέρτιζα.[1][3]
Γεωγραφία
Η Αγία Κυριακή βρίσκεται στην ΒΑ. Ηλεία, σε ορεινή θέση του όρους Λάμπεια, στον επαρχιακό δρόμο προς τον Ερύμανθο. Η κοινότητα είναι χαρακτηρισμένη ως αγροτικός ορεινός οικισμός, με έκταση 7,427 χμ² (2011) και μέσο σταθμικό υψόμετρο 940. Απέχει 50 χλμ. περίπου ΒΑ. του Πύργο. [4][5][6][7]
Δημογραφικά στοιχεία
Μόνιμος πληθυσμός
| 1991 | 2001 | 2011 |
|---|---|---|
| 131 | 108 | 78[8] |
Πηγή: [7]
Πραγματικός (De Facto) πληθυσμός
| 1961 | 1971 | 1981 | 1991 | 2001 | 2011 |
|---|---|---|---|---|---|
| 236 | 194 | 193 | 128 | 121 | 78 |
Διοικητική εξέλιξη
Ο οικισμός είχε αναγνωριστεί από το 1835 και μέχρι το 1930 ανήκε στο νομό Αχαΐας και Ήλιδος, ως Κέρτιζα[9]. Στις 20/09/1955 πήρε τη σημερινή του ονομασία[3]. Με το ΦΕΚ 224Α - 04/12/1997, ο οικισμός αποσπάστηκε από την κοινότητα Αγίας Κυριακής και προσαρτήθηκε στο δήμο Λασιώνος[10]. Με το ΦΕΚ 87Α - 07/06/2010 αποσπάστηκε από το δήμο Λασιώνος και προσαρτήθηκε στο δήμο Αρχαίας Ολυμπίας[11][12].
Ιστορικά στοιχεία
Επιφανείς αγωνιστές του χωριού το 1821
- Αργυρόπουλος Δημητράκης (Αρχ. Αγων.)[13]
- Κοσμάς Αποστόλης (Αριστεία Φ. 206)[14]
- Σπηλιόπουλος Αντώνιος (Αριστεία Φ. 159)[15]
Πεσόντες σε διαφόρους πολέμους [16]
- Ανθυπολοχαγός Γεώργιος Ι.Δημητρακόπουλος[17]
Στους Βαλκανικούς πολέμους του 1912:
- Νικόλαος Ι. Σπηλιόπουλος
- Ηλίας Αγγ. Αθανασόπουλος
Στη Μικρασιατική καταστροφή του 1922:
- Βασίλειος Θ. Δέρβος
- Νικόλαος Χρ. Κανελλόπουλος
- Βασίλειος Αθ. Αδαμόπουλος
- Αγγελής Γ. Θεοδωρόπουλος
- Χρήστος Γ. Θεοδωρόπουλος
Στη Γερμανοϊταλική κατοχή 1940-1944:
- Ηλίας Θ. Δέρβος
- Αντώνης Παντ. Δημητρακόπουλος[18]
Στον εμφύλιο πόλεμο 1944-1949:
Μάχη Πολίτσας (Μάιος 1821) [16]
Απέναντι από τον συνοικισμό Πολίτσας του χωριού πολέμησε το πρωτοπαλίκαρο του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, Καπετάν Γιώργης Γιαννιάς. Συγκεκριμένα, στην τοποθεσία "Πλάκες Πολίτσας" Κερτίζας, εξ ου και οι σημερινές θέσεις "Ταμπούρια" και "Τσάχλης", ταμπουρωθηκε ο περιβόητος οπλαρχηγός Γιώργης Γιαννιάς, γιός του Γιάννη Γιαννιά από την Προστοβιτσα Τριταιας, ο οποίος με 150 παλικάρια πολέμησε γενναία εναντίων των Τουρκαλβανών. Εκείνοι τον παρότρυναν να παραδοθεί, όμως ο Γιαννιάς παρέμεινε στη θέση του, λέγοντας "εγώ είμαι ο Γιώργης του Γιαννιά το πρώτο παλικάρι". Οι Τούρκοι τον εκτέλεσαν και περιέφεραν για τρεις μέρες το σώμα του και το κεφάλι του ως λάφυρα, προτού τα παραδώσουν στη μητέρα του για ταφή.
Ένας από τους σημαντικότερους συναγωνιστές του Γιώργη Γιαννιά που πήρε μέρος στη μάχη αυτή καθώς και, ένα μήνα αργότερα, στη μάχη στο Πούσι ήταν ο εκ Κερτίζας Δημητράκης Αργυρόπουλος ο οποίος είχε υπό τις εντολές του 10 στρατιώτες και είχε πάρει μέρος και σε πολλές άλλες μάχες όπως στις πολιορκίες της Πάτρας και Μεσολογγίου. Η δράση του στην ορεινή Ηλεία είχε καίρια σημασία για την αποφυγή των λεηλασιών από τους Τούρκους όπως γινόταν σε πολλές περιοχές της πεδινής Ηλείας.
Αξιοθέατα
- Η εκκλησία της Αγίας Κυριακής στα βόρεια του οικισμού. Ο σημερινός ναός της Αγίας Κυριακής οικοδομήθηκε το έτος 1897 πάνω στα θεμέλια του προϋπάρχοντος ναού της Αγίας Κυριακής, που υπήρχε το έτος 1831.[16]
- Δυτικά, κάτω από το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής, βρίσκεται το σπήλαιο του Αρμακιανού η Αγίου Μαρκιανού εντός των ορίων της Κοινότητας Αγίας Κυριακής σε υψόμετρο 1065 μέτρων περίπου, ακριβώς κάτω από την κορυφή (Κονιάκος) της οροσειράς Αγίας Παρασκευής. Είναι ένα από τα σημαντικότερα και σπουδαία σπήλαια της ορεινής Ηλείας, οι προσπάθειες που γίνονται από φορείς και συλλόγους για την ανάδειξη του και επισκεψιμότητα του είναι σε θετική κατεύθυνση για την περαιτέρω αξιοποίηση του. Φημολογείται ότι ήταν παλιό μοναστήρι και οι καλόγεροι το εγκατέλειψαν λόγω της υγρασίας που υπάρχει. Διακοσμημένο από τρεις όμορφες κουρτίνες από σταλακτίτες και σταλαγμίτες που στολίζουν το χώρο του σπηλαίου, καθώς και με τις ομορφιές της της γύρω περιοχής συνδυάζουν ένα υπέροχο περιβάλλον για τον επισκέπτη.[21]
Διάφορα
Στην Κέρτιζα γεννήθηκαν οι αδελφοί Γεράσιμος, Γιώργος και Χαράλαμπος Βασιλόπουλος, οι ιδρυτές της αλυσίδας super market «Α.Β. Βασιλόπουλος», όπως και οι Αφοί Παναγιωτόπουλοι με την Κεραμοτουβλοποιία ΑΒΕΕ Δουνεικα Ηλείας με αρκετές πωλήσεις σε Ελλάδα και εξωτερικό καθώς και πολλές δωρεές κεραμιδιών στην ευρύτερη περιοχή της Ηλείας.
Παραπομπές και υποσημειώσεις
- ↑ 1,0 1,1 1,2 ΠΛ 1:130
- ↑ 2,0 2,1 ΠΛΜ 1:386
- ↑ 3,0 3,1 Πανδέκτης - Μετονομασίες των Οικισμών της Ελλάδας, pandektis.ekt.gr. Ανακτήθηκε: 07/09/2016.
- ↑ Εκδόσεις «Ελλάδα»
- ↑ Δομή 1:143
- ↑ «Διακοπές», σ. 475
- ↑ 7,0 7,1 7,2 https://www.statistics.gr/2011-census-pop-hous
- ↑ ΕΛ.ΣΤΑΤ. - Μόνιμος πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2011
- ↑ Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Αγίας Κυριακής Ηλείας. eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 14/02/2022.
- ↑ Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Κοινότητας Αγίας Κυριακής Ηλείας. eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 14/02/2022.
- ↑ Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Δήμου Λασιώνος. eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 14/02/2022.
- ↑ Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Δήμου Αρχαίας Ολυμπίας. eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 14/02/2022.
- ↑ Χαρακτηρίσθηκε στρατιώτης Α. Μ. 6666. Πιστ. Δημ. Πλαπούτα και Βασ. Πετιμεζά. Είχε υπό την οδηγία του 10 στρατιώτες. Μάχες, πολιορκίες: Πολίτζας, Πουσίου, Π. Πατρών, Μεσολογγίου, Αθηνών και διάφορες στην Ηλεία κατά του Ιμπραήμ.
- ↑ Ήταν αξιωματικός των ελαφρών ταγμάτων. Προτείνεται για το αργυρό. Πιστ. Νικήτα Σταματελόπουλου, Χρ. Σισίνη, Ν. Πετιμεζά και Γ. Αγαλόπουλου, ότι πολέμησε σε διάφορες μάχες του Μοριά και της Ρούμελης.
- ↑ Γεννήθηκε το έτος 1796. Χάλκινο μετάλλιο. Πιστ. Δημ. Και Μιχ. Καραμέρου, Δημάρχου Δίβρης. Είχε 10 στρατιώτες υπό την οδηγία του. Μάχες, πολιορκίες: Πουσίου, Μεσολογγίου και Π. Πατρών.
- ↑ 16,0 16,1 16,2 Νατάσσα Μανόνα, "Αγία Κυριακή: Ένα μαγικό-φιλόξενο χωριό σας περιμένει να το επισκεφθείτε – Φωτογραφικό υλικό". juniorsclub.gr. 4 Ιανουαρίου 2018.
- ↑ Σκοτώθηκε στην Μελούνα Θεσσαλίας στις 11/5/1886 σε μάχη με τους Τούρκους.
- ↑ Στρ.52ου Σ.Π σκοτώθηκε 25-12-1940 στο Υψ.1200 νότια Μάλι Τοπόγιανιτ ή (Τοπογιαννη) δεξιά της Κλεισούρας.
- ↑ Δεκανέας: Γεννήθηκε στην Κέρτιζα Ηλείας το 1920, του 603 Τ.Π. Πέθανε στο 403 Στρατιωτικό Νοσοκομείο από ασθένεια στις 10 Οκτωβρίου 1948.
- ↑ Στρατιώτης: Γεννήθηκε στην Κέρτιζα Ηλείας το 1925, του 506 Τ.Π. Φονεύθηκε από έκρηξη νάρκης στο ύψωμα Κουλκουθούρια Φλώρινας στις 8 Δεκεμβρίου 1948.
- ↑ Σπήλαιο Αρμαρκιανό. antroni.gr. 3 Νοεμβρίου 2013.
Πηγές
- Αποτελέσματα της Απογραφής Πληθυσμού-Κατοικιών 2011 που αφορούν στο Μόνιμο Πληθυσμό της Χώρας, Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας, τχ. 2ο, φ. 3465 (28 Δεκεμβρίου 2012).
- Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, 1978, 2006 (ΠΛΜ)
- Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς, εκδ. 1963 (ΠΛ)
- Εγκυκλοπαίδεια Δομή, 2002-2004.
- Οργανισμός εκδόσεων «Ελλάδα», χάρτες (Βαρελάς).
- Περιοδικό Διακοπές, εκδ. Δ.Ο.Λ., 2010.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
- Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Αγίας Κυριακής Ηλείας. eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 14/02/2022.
- Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Κοινότητας Αγίας Κυριακής Ηλείας. eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 14/02/2022.
- Χαρτογράφησαν το σπήλαιο του Αγίου Μαρκιανού. ilialive.gr. 12 Ιουλίου 2017.
| |||||||||||||||||
| |||||