Μετάβαση στο περιεχόμενο

Στείρι Βοιωτίας

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Συντεταγμένες: 38°24′N 22°42′E / 38.400°N 22.700°E / 38.400; 22.700

Στείρι
Άποψη του χωριού
Στείρι is located in Greece
Στείρι
Στείρι
Διοίκηση
ΧώραΕλλάδα
Αποκεντρωμένη ΔιοίκησηΘεσσαλίας-Στερεάς Ελλάδας
ΠεριφέρειαΣτερεάς Ελλάδας
Περιφερειακή ΕνότηταΒοιωτίας
ΔήμοςΔιστόμου–Αράχοβας–Αντίκυρας
Δημοτική ΕνότηταΔιστόμου
Δημοτική Κοινότητα Στειρίου
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμαΣτερεά Ελλάδα
ΝομόςΒοιωτίας
Υψόμετρο456 μέτρα
Πληθυσμός
Μόνιμος558
Έτος απογραφής2021
Πληροφορίες
Ταχ. κώδικας320 05
Τηλ. κωδικός2267
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Το Στείρι είναι οικισμός της Στερεάς Ελλάδας στην Περιφερειακή Ενότητα Βοιωτίας.[1][2]

Το Στείρι βρίσκεται προς τα δυτικά όρια με την Περιφερειακή Ενότητα Φωκίδας και είναι κτισμένο σε υψόμετρο 455 μέτρα[3], στους πρόποδες του Ελικώνα,[1] του «βουνού των Μουσών» , ενώ έχει θέα προς τον Παρνασσό. Η ονομασία του χωριού προέρχεται από την παραπλήσια αρχαία φωκική πόλη Στείριδα ή Στειρία.[2] Είναι οικισμός της κοινότητας Στειρίου,της δημοτικής ενότητας Διστόμου, του δήμου Διστόμου-Αράχοβας-Αντίκυρας, της περιφερειακής ενότητας Βοιωτίας, στην περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας και σύμφωνα με την απογραφή 2011 έχει πληθυσμό 686 κατοίκους.[4]

Το Στείρι είναι από τα πιο γνωστά μέρη της εξορυκτικής βιομηχανίας βωξίτη στην Ελλάδα. Στα διοικητικά όρια της Κοινότητας Στειρίου, στη θέση Άγιος Σπυρίδωνας (μετόχι Οσίου Λουκά) είναι εγκατεστημένο το εργοστασιακό συγκρότημα της εταιρίας Αλουμίνιον της Ελλάδος Β.Ε.Α.Ε. και στη θέση Σιδηροκαρφιά- Άγιοι Θεόδωροι ο ιδιωτικός οικισμός της εταιρείας .

Ακρόπολη Στείριδας.

Δεν είναι γνωστό πότε κτίστηκε το χωριό στη σημερινή του θέση. Μέσα στο χωριό υπάρχουν υπολείμματα αρχαίου πύργου. Πιθανώς μετά την καταστροφή το 147 μ.Χ. από τους Ρωμαίους, οι κάτοικοι να εγκαταστάθηκαν στην κορυφή του Λόφου του Οσίου Λουκά (ο αμυγδαλεώνας της μονής) όπου υπάρχουν απομεινάρια αρχαίου ελληνικού, βυζαντινού και ενετικού κάστρου και επίσης υπολείμματα από δεξαμενές, υδραγωγεία, τάφους, θεμέλια οικοδομών όπως αναφέρει ο Γεώργιος Π. Κρέμος στα Φωκικά. Επί Σλάβων υπήρχε χωριό στην θέση Γορανή και επί Τουρκοκρατίας στην περιοχή του Φανιά (θέση Παλιοκατούντ - παλιό χωριό). Το Στείρι αποτέλεσε ξεχωριστή κοινότητα[5] από το 1912 μέχρι το 1997.[6]

Μνημείο Πεσόντων.

Η κήρυξη της Επανάστασης στη Ρούμελη έγινε στις 27 Μαρτίου του 1821 στον Όσιο Λουκά, από τον Επίσκοπο Σαλώνων Ησαΐα. Στον Αγώνα του 1821 οι Στειριώτες πολέμησαν στο πλευρό των οπλαρχηγών της Ρούμελης, Αθανασίου Διάκου, Βασίλη Μπούσγου, Οδυσσέα Ανδρούτσου και Γεωργίου Καραΐσκάκη, συμμετείχαν στους Βαλκανικούς πολέμους 1912-1913 και στη Μικρασιατική εκστρατεία 1921-1922.

Στην Κατοχή, πολλοί Στειριώτες οργανώθηκαν στην Εθνική Αντίσταση. Στις 9 και 10 Σεπτεμβρίου 1943 η ομάδα του ΕΛΑΣ Στειρίου πήρε μέρος στη μάχη της Αράχωβας, ενώ στις 10 Ιουνίου του 1944 στην θέση Λιθαράκι, περιοχή του Στειρίου, διεξήχθη η μάχη του Στειρίου μεταξύ του 11ου Λόχου του ΙΙΙ/34 τάγματος ΕΛΑΣ και Γερμανών SS οι οποίοι κατευθυνόντουσαν προς το χωριό με σκοπό να κάνουν τα ίδια όπως και στο Δίστομο (βιαιοπραγίες, αρπαγές, συλλήψεις και δολοφονίες αμάχων για την τρομοκράτηση του πληθυσμού). Στις 24 Ιουνίου 1944, οι Γερμανοί επανήλθαν και στις 25 Ιουνίου έκαψαν το Στείρι και τον Όσιο Λουκά.

Κατά τον Εμφύλιο πόλεμο (1946 - 1949) η περιοχή ήταν θέατρο πολλών συγκρούσεων με μεγάλες καταστροφές.

Το Στείρι από τον λόφο Γκούτσουρα.

Ιστορικό διοικητικών μεταβολών Στειρίου

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το Στείρι από το Αχούρι.

Το Στείρι είχε, όπως και πολλές άλλες περιοχές της Ελλάδας, αξιόλογες διοικητικές μεταβολές [7] κατά τον 19ο, 20ό και 21ο αιώνα, που έχουν συνοπτικά ως εξής:

Στήρι (Αττικής και Βοιωτίας)

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • ΦΕΚ 18Α - 18/10/1835 [8]

Ο οικισμός προσαρτάται στον δήμο Διστομίων.

  • ΦΕΚ 22Α - 18/12/1840 [9]

Ο οικισμός Στήρι αποσπάται από τον δήμο και προσαρτάται στον δήμο Χαιρωνείας.

  • ΦΕΚ 13Α - 08/05/1858 [10]

Ο οικισμός Στήρι αποσπάται από τον δήμο Χαιρωνείας και προσαρτάται στον δήμο Διστομίων.

  • ΦΕΚ 136Α - 08/07/1899 [11].

Ο οικισμός αποσπάστηκε στον νομό Βοιωτίας από τον νομό Αττικής και Βοιωτίας

  • ΦΕΚ 282Α - 04/12/1909 [12]

Ο οικισμός αποσπάται από τον νομό Βοιωτίας και υπάγεται στον νομό Αττικής και Βοιωτίας

Στήρι (Αττικής και Βοιωτίας)

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • ΦΕΚ 282Α - 04/12/1909 [12]

Ο οικισμός αποσπάστηκε στον νομό Αττικής και Βοιωτίας από τον νομό Βοιωτίας

  • ΦΕΚ 262Α - 31/08/1912 [13]

Το όνομα του οικισμού διορθώνεται σε Στείρι

Στείρι (Αττικής και Βοιωτίας)

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Αλουμίνιον της Ελλάδος Β.Ε.Α.Ε.
  • Ο οικισμός αποσπάται από το δήμο Διστομίων και ορίζεται έδρα της κοινότητας Στειρίου

Το όνομα του οικισμού προήλθε από τη διόρθωση του ονόματος του οικισμού Στήρι

  • ΦΕΚ 223Α - 26/07/1943 [14]

Ο οικισμός αποσπάται από το νομό Αττικής και Βοιωτίας και υπάγεται στο νομό Βοιωτίας

  • ΦΕΚ 223Α - 26/07/1943 [14]

Ο οικισμός αποσπάστηκε στον νομό Βοιωτίας από τον νομό Αττικής και Βοιωτίας

  • ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997 [15]

Ο οικισμός αποσπάται από την κοινότητα Στειρίου και προσαρτάται στον δήμο Διστόμου

  • ΦΕΚ 87Α - 07/06/2010 [16]

Ο οικισμός αποσπάται από τον δήμο Διστόμου και προσαρτάται στο δήμο Διστόμου-Αράχοβας-Αντίκυρας

Η Κοινότητα Στειρίου Βοιωτίας με τους τρεις οικισμούς της είναι περιοχή με ιστορικό - θρησκευτικό - βιομηχανικό - αγροτουριστικό ενδιαφέρον. Παρουσιάζει αξιόλογα μνημεία του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού και των Βυζαντινών χρόνων, υπάρχουν υποδομές για την υποδοχή και την παραμονή των επισκεπτών. Επίσης, το Στείρι βρίσκεται σε μικρή απόσταση από την Αράχωβα, σημαντικό χειμερινό προορισμό της Στερεάς Ελλάδας.

Μνημεία και αξιοθέατα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Όσιος Λουκάς.
  • Η Μονή του Οσίου Λουκά. Το μοναστήρι του Οσίου Λουκά, ένα από τα σημαντικότερα βυζαντινά μνημεία του ελλαδικού χώρου, βρίσκεται κοντά στο Στείρι σε τοποθεσία όπου βρισκόταν άλλοτε ο ναός της Στειρίτιδας Δήμητρας[17] και περιβάλλεται από οροπέδιο που καλύπτεται από ελαιώνα. Το φυσικό τοπίο δεν έχει αλλοιωθεί από οικιστική ή άλλη δραστηριότητα και διατηρεί την αυθεντικότητά του. Το μοναστήρι είναι γνωστό ως «Η Αγία Σοφία της Ρούμελης» και χτίστηκε τον 10ο αιώνα μ.Χ. σύμφωνα με την βυζαντινή αρχιτεκτονική της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη. Από εδώ ξεκίνησε στη Ρούμελη, η εξέγερση στον Τουρκικό ζυγό και η μονή έγινε σύμβολο της επανάστασης. Είναι εγγεγραμμένη στον κατάλογο Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.
  • Η Ακρόπολη της Αρχαίας Στείριδας. Βρίσκεται στο κέντρο της κοιλάδας που σήμερα ονομάζεται Λάκκα, στην κορυφή του λόφου Μπούλιο, περιοχή της Κοινότητας Κυριακίου[εκκρεμεί παραπομπή]. Η ακρόπολη στην βορειανατολική και δυτική πλευρά της είναι φυσικά οχυρωμένη από απότομα βράχια, ενώ στην ανατολική πλευρά υπάρχει τεχνητή οχύρωση κυκλικού τείχους από ακατέργαστες πέτρες. Στο εσωτερικό της ακρόπολης υπάρχουν: δεξαμενή, λίθινες γούρνες, λιοτρίβια και οικιστικά κατάλοιπα. Επίσης στην ανατολική πλευρά υπάρχουν δυο πύλες, διακρίνονται δυο πύργοι και το νεκροταφείο με τους λαξευτούς ταφικούς θαλάμους σε έναν από τους οποίους ασκήτεψε ο΄Οσιος Λουκάς και λέγεται ασκηταριό.
  • Η Ακρόπολη του Αρχαίoυ Μεδεώνα. Η ακρόπολη του Μεδεώνα περιλαμβάνεται στα εδάφη του Στειρίου και είναι κτισμένη πάνω στον λόφο των Αγίων Θεοδώρων, μισό χιλιόμετρο δυτικά από την είσοδο του εργοστασίου του Αλουμινίου της Ελλάδος[εκκρεμεί παραπομπή]. Από το τείχος που την περιέβαλε σώζεται στα δυτικά ένα μικρό μέρος, στα νότια δεν υπάρχει τείχος επειδή η πλαγιά είναι απόκρημνη και καταλήγει στη θάλασσα, στα βόρεια σώζεται ένα κομμάτι, με τρεις προβεβλημένους πύργους, ενώ στα ανατολικά δεν επεκτείνεται πολύ γατί ακουμπά σε απόκρημνο βράχο. Οι ανασκαφές που έγιναν στην περιοχή το 1962-63 για την εγκατάσταση του εργοστασίου Αλουμίνιον της Ελλάδος έφεραν στο φως πολλούς τάφους καθώς επίσης και ένα βασιλικό θολωτό τάφο στη κορυφή του λόφου των Αγίων Θεοδώρων.
  • Το φαράγγι της Κλεισούρας. Ένα φαράγγι βατό, το μήκος του είναι περίπου 6 χλμ. με απότομες βραχώδεις πλαγιές, αλλά σχετικά εύκολο και ευχάριστο για πεζοπορία που, από την αρχαιότητα μέχρι στην δεκαετία του 1950, ήταν ο κυριότερος δρόμος επικοινωνίας των Στειριωτών και της μονής του Οσίου Λουκά με τον Κορινθιακό κόλπο[εκκρεμεί παραπομπή]. Στην είσοδο του φαραγγιού της Κλεισούρας από την μεριά του Στειρίου υπάρχει το πέτρινο γεφύρι του Λεόντιου με δύο τόξα, πιθανώς βυζαντινής εποχής, κατασκευασμένο από τον Λεόντιο, μοναχό του Οσίου Λουκά[εκκρεμεί παραπομπή].

Γεωγραφία - Οικονομία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η κοινότητα Στειρίου[18] έχει έκταση 50,772 τετρ. χιλιομέτρων. Απέχει 169 χλμ. από την Αθήνα, 29 χλμ. από τη Λιβαδειά. Η περιοχή είναι ορεινή πετρώδης, με τμήματα αργιλώδους εδάφους. Η κοιλάδα όπου βρίσκεται η αρχαία Στείριδα έχει φυσική διέξοδο προς τη θάλασσα μέσω του φαραγγιού της Κλεισούρας. Στο υπέδαφος των βουνών του Στειρίου υπάρχουν πλούσια κοιτάσματα βωξίτη (Ελικώνας - Σκαριτσά) τα οποία εκμεταλλεύεται το εργοστασιακό συγκρότημα της εταιρίας Αλουμίνιον της Ελλάδος Β.Ε.Α.Ε..


Εκπολιτιστικός Σύλλογος Στειρίου

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ιδρύθηκε το 1982 από μια ομάδα ανθρώπων που ήθελαν να διατηρηθεί η πολιτιστική κληρονομιά του Στειρίου. Σκοπός του Συλλόγου είναι η πνευματική και πολιτιστική ανάπτυξη των μελών του, ο εξωραϊσμός και η ανάπτυξη του χώρου του Στειρίου. Οι πρώτες αρχαιρεσίες για ανάδειξη Δ.Σ. έγιναν στις 26 Δεκεμβρίου 1982. Ο Σύλλογος έχει θεατρική ομάδα, τμήμα γυναικών, τμήμα μοντέρνου χορού, τμήμα παραδοσιακών χορών και δραστηριοποιείται στην εκμάθηση, τη διατήρηση και τη μετάδοση των τοπικών ηθών και εθίμων. Είναι ο κύριος οργανωτής των πολιτιστικών εκδηλώσεων που γίνονται στο χωριό με τον τίτλο Στείρι - Πολιτιστικός Αύγουστος.

Σύλλογος Χιονοδρόμων Ορειβατών Στειρίου

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στις πίστες του Παρνασσού.

Ιδρύθηκε το 1996 από μια παρέα Στειριωτών, που είχαν αγάπη για τα χειμερινά σπορ, προσφέροντας έτσι στην νεολαία του χωριού, την δυνατότητα να ασχοληθούν με το άθλημα του σκι, στα βουνά και τα χιονοδρομικά κέντρα όλης της Ελλάδας. Στην μέχρι τώρα πορεία του έχει διοργανώσει αγώνες σκι στις πίστες του Παρνασσού και έχει διακρίσεις αθλητών του σε περιφερειακούς και πανελλαδικούς αγώνες[εκκρεμεί παραπομπή]. Είναι μέλος της Ελληνικής Ομοσπονδίας Χιονοδρομίας. Επίσης ο σύλλογος διοργανώνει πεζοπορίες στα μονοπάτια της περιοχής.

Άγιος Νικόλαος ο Προσκυνητής, ο Στειριώτης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ιδρύθηκε το 1995 και το καταστατικό του κατατέθηκε με το αριθ. 27/95 στο Πρωτοδικείο Λιβαδειάς. Σκοπός του συλλόγου είναι ένταξη του Αγίου Νικολάου στο Ορθόδοξο εορτολόγιο και η ανέγερση ιερού ναού.

Επέτειος της Κήρυξης της Επανάστασης στην Ρούμελη, 2008.
  • Λαμπαδηφορία - Λαμπαδηδρομία. Γίνεται στις 24 Μαρτίου κάθε χρόνο στο Στείρι.
  • Επέτειος της Κήρυξης της Επανάστασης στην Ρούμελη. Γίνεται την πρώτη Κυριακή μετά την 25η Μαρτίου, στον Όσιο Λουκά.(Π.Δ.495, ΦΕΚ 152 Α/1977)
  • Στείρι - Πολιτιστικός Αύγουστος

Την Κυριακή της Τυρινής πραγματοποιείται το «Καρναβάλι του Στειρίου» , με παρέλαση αρμάτων στην πλατεία όπου καταλήγει σε λαϊκό γλέντι με χορούς και τραγούδια.

Την Μεγάλη Πέμπτη το βράδυ γίνεται ο στολισμός του επιταφίου στο Στείρι από τις γυναίκες του Στειρίου και την Μεγάλη Παρασκευή στο μοναστήρι του Οσίου Λουκά. Εικόνες που ενέπνευσαν τον Άγγελο Σικελιανό να γράψει ένα ποίημά του, το ποίημα του Στ’ Όσιου Λουκά το Μοναστήρι[19].

Το Πάσχα γιορτάζεται με παραδοσιακό αρβανίτικο - ρουμελιώτικο τρόπο στο Στείρι, ψήνοντας αρνιά στους δρόμους με συνοδεία λαϊκών οργάνων.

Κάθε χρόνο στις 14 Αυγούστου στην γιορτή της Κοίμησης της Θεοτόκου, προς τιμήν της Παναγίας γίνεται περιφορά της εικόνας.

Το Στείρι πανηγυρίζει στις 31 Αυγούστου και την 1 Σεπτεμβρίου την μνήμη του Οσίου Συμεών του Στυλίτη .

Αρβανίτικη γλώσσα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι κάτοικοι του Στειρίου μιλούν τα αρβανίτικα, παράλληλα με την ελληνική γλώσσα. Μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1960 τα αρβανίτικα ήταν η κύρια γλώσσα των Στειριωτών. Σήμερα η γλώσσα μιλιέται μόνο από τους μεγαλύτερους σε ηλικία κατοίκους.

Δημογραφικά στοιχεία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Άποψη Στειρίου.
Όσιος Λουκάς από μακριά.
Άποψη Στειρίου από το λόφο Μελίστρες.

Για το 2011 αναφέρεται ο πραγματικός πληθυσμός της απογραφής.

Χρονολογία Πληθ. Στειρίου Πληθ. Οσίου Λουκά Σπίτια
1466 150
1506 200
1753 326
1803 305 21
1835 177 [8] 10 52
1851 το Στείρι και η μονή του Οσίου Λουκά έχουν 365 κατοίκους 60
1861 312 [20] 78
1879 390 46
1889 446 56
1896 454 67
1907 495 60
1914 527
1920 591 31
1928 570 38
1940 630 43
1951 722 22
1961 852 32
1971 996 17
1981 935 7
1991 914 8
2001 1010 [21] 8
2011 686 [22], (α/α 8187) 3
2021 558 [23], (α/α 8293) 1
Ο Λήσταρχος Χρήστος Νάτσιας Νταβέλης το 1855», έργο του λαϊκού ζωγράφου Θεόφιλου.

Προσωπικότητες που γεννήθηκαν στο Στείρι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Γεώργιος Π. Κρέμος (1839-1926). Συγγραφέας - Ιστορικός - Υφηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών
  • Ησαΐας (Γεώργιος) Δαλιάννης (1796-1875). Ηγούμενος της μονής Οσίου Λουκά - αγωνιστής του 1821
  • Χρήστος Νάτσιος ή Νταβέλης(1832 - 1856). Ληστής, κατά μία άποψη γεννήθηκε στο Στείρι
  • Γεώργιος Δημ. Κουσκούκης (1908-). Ευεργέτης - δωρητής Δημοτικού σχολείου
  • Λάκης ( Ηρακλής) Μπέλλος (1954- 2015). Θεατρικός συγγραφέας - δημοσιογράφος
  • Λουκάς Μπέλλος (1958-). Παλαίμαχος πρώην διεθνής ποδοσφαιριστής

Άγιοι που γεννήθηκαν στο Στείρι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Άγιος Νικόλαος ο Αποδημητής, ο Στειριώτης.

Άγιοι που έζησαν στην περιοχή Στειρίου

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Ο Όσιος Λουκάς ο Στειριώτης (896 - 953).
  1. 1,0 1,1 Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα. 55. Εκδοτικός Οργανισμός Πάπυρος. 1996. σελ. 201. 
  2. 2,0 2,1 Εγκυκλοπαίδεια Νέα Δομή. 32. Αθήνα: Τεγόπουλος - Μανιατέας. 1996. σελ. 99. 
  3. «Στείρι ΒΟΙΩΤΙΑΣ, Δήμος ΔΙΣΤΟΜΟΥ - ΑΡΑΧΟΒΑΣ - ΑΝΤΙΚΥΡΑΣ | buk.gr». buk.gr. Ανακτήθηκε στις 10 Φεβρουαρίου 2024. 
  4. ΦΕΚ αποτελεσμάτων ΜΟΝΙΜΟΥ πληθυσμού απογραφής 2011», σελ. 10643 (σελ. 169 του pdf)
  5. Διοικητικές μεταβολές ΟΤΑ
  6. Διοικητικές μεταβολές ΟΤΑ
  7. Ιστορικό διοικητικών μεταβολών Στειρίου
  8. 8,0 8,1 [1]
  9. [2]
  10. [3]
  11. [4]
  12. 12,0 12,1 [5]
  13. [6]
  14. 14,0 14,1 [7]
  15. [8]
  16. [9]
  17. [10]
  18. Διοικητικά όρια Κοινότητας Στειρίου
  19. «Α. Σικελιανός, "Στ' όσιου Λουκά του μοναστήρι"». ebooks.edu.gr. Ανακτήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 2021. 
  20. Εθνικό ίδρυμα ερευνών, Εξέλιξη πληθυσμού επαρχίας Λιβαδειάς
  21. Πραγματικός πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφή της 18ης Μαρτίου 2021, Εθνική Στατιστική Υπηρεσία, σ. 62
  22. «Αρχειοθετημένο αντίγραφο» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 9 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 24 Αυγούστου 2015. 
  23. https://www.statistics.gr/documents/20181/17286366/FEK-2024-Tefxos-B-02090.pdf/d4daffb1-7210-a172-9729-52d4771ae785
  24. Ο άγιος που ενώνει ορθόδοξους και καθολικούς,

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]