Στροφάδες

Το μοναστήρι του Σωτήρος στις Στροφάδες, χαλκογραφία του Andre Grasset Saint-Sauver από το βιβλίο "Voyage historique...", Παρίσι 18ος αι.

Το μοναστήρι του Σωτήρος

Οι Στροφάδες ή τα Στροφάδια αποτελούν συστάδα νησίδων από δυο μικρά νησιά στο Ιόνιο πέλαγος, σε απόσταση 27 ν. μ. νότια από το ακρωτήρι Γεράκι της Ζακύνθου και σε ίδια περίπου απόσταση από τη νησίδα Πρώτη των δυτικών ακτών της Πελοποννήσου. Έχουν συνολική έκταση περίπου 2,6 τ.χλμ.. Το μεγαλύτερο και νοτιότερο από τα δύο νησιά ονομάζεται Σταμφάνη, νησίδα βραχώδης μήκους περίπου ενός χλμ., και το μικρότερο Άρπυια. Οι Στροφάδες έγιναν γνωστές για την ομορφιά τους, την πλούσια βλάστηση και γιατί είναι πέρασμα για πάνω από χίλια είδη αποδημητικών πουλιών - για αυτό το λόγο οι Στροφάδες είναι μέρος του Θαλάσσιου πάρκου Ζακύνθου. Στο παρελθόν αυτά τα νησιά τα θεωρούσαν ως τα πιο εύφορα στην Ελλάδα, υπάρχουν ακόμα κήποι με φρούτα και λαχανικά. Το χώμα είναι σκούρο, σχεδόν μαύρο σχετικά στραγγερό και πλούσιο. Στα νησιά υπάρχουν και αρκετοί κέδροι.

Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία όταν η Άρπυια Ωκυθόη κυνηγούσε τους γιους του Βορέα, Ζήτη και Καλάι φτάνοντας πάνω από τα νησιά άλλαξαν κατεύθυνση γυρίζοντας πίσω για να συναντήσουν τους Αργοναύτες. Έτσι τα νησιά ονομάστηκαν Στροφάδες. Πρόκειται βέβαια για λαϊκή ετυμολογία βασισμένη σε ομοηχίες λέξεων. Στο νησί επικρατούσαν και επικρατούν σε ορισμένες εποχές θυελλώδεις άνεμοι με τη μορφή ανεμοστρόβιλου, τους οποίους οι αρχαίοι προσδιόριζαν με τη φράση "στροφάδες άελλαι". Τούτο άλλωστε επιβεβαιώνουν οι ονομασίες των δύο κυριότερων ανέμων, του βόρειου (Ζήτι) και του νότιου (Κάλαϊ).

Στη Σταμφάνη βρίσκεται επίσης το Καστρομονάστηρο με τείχος ύψους 25 μ. αφιερωμένο στην Παναγία της "των πάντων χαράς" και στον Άγιο Διονύσιο. Σύμφωνα με την παράδοση, το μοναστήρι χτίστηκε το 1241 από την αυτοκράτειρα του Βυζαντίου Ειρήνη. Οι ελάχιστοι επισκέπτες, που θα κατορθώσουν να φτάσουν ως εδώ, θα δουν τον κενό τάφο του Αγίου Διονυσίου και θα συναντήσουν τον μοναδικό καλόγερο - ερημίτη που προσέχει σήμερα το μοναστήρι. Στο μοναστήρι έζησε κάποτε και ο Άγιος Διονύσιος (κοίμηση του Αγίου σε ηλικία 75 ετών, στις 17 Δεκεμβρίου του 1622, με τελευταία του επιθυμία να ταφεί στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου Στροφάδων). Στα 1717 το μοναστήρι λεηλατήθηκε από μουσουλμάνους πειρατές και μερικά κειμήλιά του βρέθηκαν στη Μικρά Ασία να πωλούνται. Τότε κάποιοι Πάτμιοι καραβοκύρηδες αγόρασαν την τιμώμενη εικόνα της Παναγίας "Πάντων χαρά" κι αφού τη μετέφεραν στην Πάτμο, κάλεσαν έναν αγιογράφο να την απεικονίσει σε τοιχογραφία μέσα στον ναό του Αγ. Βασιλείου. Στη συνέχεια την απέστειλαν στις Στροφάδες. Πάνω στις καμπάνες του μοναστηριού είναι ανάγλυφη η Παναγία και σκηνές από τη μοναστική ζωή. Η δεύτερη και μικρότερη νησίδα Άρπυια βρίσκεται βορειότερα και χωρίζεται από τη Σταμφάνη με επικίνδυνα αβαθή που περιλαμβάνονται σκόπελοι και ύφαλοι.

Το άλλοτε άφθονο πηγαίο νερό μειώθηκε σημαντικά στους σεισμούς του 1886. Μοναδικός αλλά και συνάμα ιδανικός τρόπος για να επισκεφτεί κανείς τα νησιά είναι το ιδιωτικό σκάφος. Το λιμανάκι στο μεγάλο νησί δεν εξυπηρετεί σε καμία περίπτωση μεγάλα πλοία (π.χ.οχηματαγωγά). Τα δυο νησιά διοικητικά ανήκουν στον δήμο Ζακυνθίων και οι μόνιμοι κάτοικοί τους το 2001 ήταν οι 58 καλόγεροι της Μονής.

• Οι ακτές των Στροφάδων αν και θεωρούνται άξενα με μεγάλα βάθη έχουν χαρακτηριστεί ως τόπος προστασίας της θαλάσσιας χελώνας του είδους Καρέτα-καρέτα.
• ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
• Κουτελάκης Χαρ., Η «Οδύσσεια» του Ομήρου χωρίς Λαιστρυγόνες και τέρατα. Μια νέα προσέγγιση για την ανθρωπογεωγραφία της Μεσογείου, Αθήνα 30 Δεκ. 2019, σελ. 235-236.
• Κουτελάκης Χαρ., Παναγιά «Η Πάντων Χαρά» των Στροφάδων. Ένα εικονογραφικό παράλληλο στην Πάτμο, ΔωδΧρον. ΙΕ΄ (1993) 67-79.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Στροφάδες (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• faroi.com: Ο πέτρινος παραδοσιακός φάρος στις Στροφάδες Αρχειοθετήθηκε 2013-06-18 στο Wayback Machine.