Ρωσοπερσικός πόλεμος (1722-1723)
| Ρωσοπερσικός πόλεμος (1722-1723) | |||
|---|---|---|---|
| Ρωσοπερσικοί πόλεμοι | |||
| Χρονολογία | 18 Ιουνίου 1722 – 12 Σεπτεμβρίου 1723 | ||
| Τόπος | βόρειος Καύκασος, νότιος Καύκασος και βόρειο Ιράν | ||
| Αίτια | Η προσπάθεια του τσάρου να επεκτείνει τη ρωσική επιρροή στην Κασπία, τον βόρειο και νότιο Καύκασο΄εις βάρος των οθωμανικών διεκδικήσεων στην περιοχή. | ||
| Έκβαση | Ρωσική νίκη συνθήκη της Αγίας Πετρούπολης (1723)[1] | ||
| Εδαφικές μεταβολές | Η Ρωσία κερδίζει το Ντερμπέντ, το Μπακού και τις επαρχίες Σιρβάν, Γκιλάν, Μαζανταράν και Αστραμπάντ. Όλα επιστρέφουν στην Περσία 9 και 12 χρόνια αργότερα. | ||
| Αντιμαχόμενοι | |||
| Ηγετικά πρόσωπα | |||
| |||
| Δυνάμεις | |||
| |||
Ο ρωσοπερσικός πόλεμος 1722-1723, γνωστός στη ρωσική ιστοριογραφία ως περσική εκστρατεία του Μεγάλου Πέτρου[10], ήταν πόλεμος μεταξύ της ρωσικής και της περσικής αυτοκρατορίας που προκλήθηκε από την προσπάθεια του τσάρου να επεκτείνει την επιρροή της Ρωσίας στην Κασπία και περιοχές του Καυκάσου, προλαμβάνοντας την οθωμανική αυτοκρατορία από οποιεσδήποτε εδαφικές διεκδικήσεις στην περιοχή εις βάρος της Περσίας.
Η ρωσική νίκη επικύρωσε την παραχώρηση στη Ρωσία εδαφών στον βόρειο Καύκασο, τον νότιο Καύκασο και το σύγχρονο βόρειο Ιράν, στα οποία περιλαμβάνονταν οι πόλεις Ντερμπέντ (νότιο Νταγκεστάν) και Μπακού, καθώς και η περιβάλλουσα ύπαιθρος. Περιλαμβάνονταν, επίσης, οι επαρχίες Γκιλάν, Σιρβάν, Μαζανταράν και Αστραμπάντ σύμφωνα με τη συνθήκη της Αγίας Πετρούπολης (1723)[9].
Τα εδάφη παρέμειναν στη ρωσική αυτοκρατορία επί 9 και 12 έτη, αντίστοιχα, όταν σύμφωνα με τη συνθήκη του Ρεστ του 1732 και τη συνθήκη της Γκαντζά του 1735, επεστράφησαν στην Περσία.
Προετοιμασίες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Πριν από τον πόλεμο τα ρωσικά σύνορα ήταν ο ποταμός Τέρεκ. Νότια του ποταμού βρίσκονταν τα υποτελή στην Περσία χανάτα του Νταγκεστάν. Απώτερα αίτια της σύρραξης ήταν η επιδίωξη της Ρωσίας να επεκταθεί προς τα νοτιοανατολικά και η προσωρινή αδυναμία της Περσίας. Κατά την έναρξη του πολέμου, η περσική πρωτεύουσα ήταν υπό πολιορκία. Η άμεση αφορμή ήταν η λεηλασία ορισμένων Ρώσων εμπόρων από ορεσίβιους υποτελείς του Σιρβάν. Στην περίοδο 1714-1720 οι Ρώσοι χαρτογράφησαν την Κασπία. Στις 15 του Ιουλίου του 1722 ο Πέτρος Α΄ εξέδωσε μανιφέστο σε πολλές τοπικές γλώσσες που δικαιολογούσε την εισβολή που σχεδιάστηκε από τον Ντιμίτριε Καντεμίρ. Ο Πέτρος συγκέντρωσε 22.000 πεζικό, 9.000 δραγόνους και 70.000 Κοζάκους, Καλμούχους και Τατάρους. Για τις μεταφορές δημιούργησε τον στόλο της Κασπίας στο Αστραχάν υπό τον Φίοντορ Απράκσιν. Το πεζικό, το πυροβολικό και η επιμελητεία μεταφέρθηκαν δια θαλάσσης στις εκβολές του ποταμού Σουλάκ ενώ το ιππικό εξεστράτευσε δια ξηράς από το Βόλγκογκραντ και το Μοζντόκ.
Εκστρατεία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Πρώτη φάση (1722)
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο στολίσκος έφτασε στις εκβολές του Σουλάκ στις 27 Ιουλίου 1722, όπου ο Πέτρος αποβιβάστηκε πρώτος στην ξηρά από τέσσερεις βαρκάρηδες. Εδώ έμαθε ότι το ιππικό του είχε ηττηθεί από τους Τσετσένους στο Εντερέι - την πρώτη φορά που οι δύο λαοί είχαν πολεμήσει. Ο Πέτρος απάντησε με τιμωρητική εκστρατεία χρησιμοποιώντας τον στρατό των Καλμούχων. Πήγε νότια και στρατοπέδευσε στην περιοχή που αργότερα ονομάστηκε Πετρόβσκ. Στις 12 Αυγούστου έφθασε στο Ταρκί, την πρωτεύουσα του Σαμχαλάτ, όπου ο κυβερνήτης τον υποδέχθηκε ως φίλος. Την επόμενη μέρα τράβηξε νότια προς το Ντερμπέντ, ενώ ο στολίσκος του τον ακολουθούσε κατά μήκος της παραλίας. Έστειλε απεσταλμένους στον επόμενο μεγάλο κυβερνήτη, τον Ουτσμί του Καραιτάγκ. Ο Ουτσμί σκότωσε τους απεσταλμένους και συγκέντρωσε 16.000 άνδρες στο Ουτεμίς για να του κλείσει τον δρόμο. Οι ορεσίβιοι πολέμησαν γενναία, αλλά δεν κατόρθωσαν να αντιταχθούν στο πειθαρχημένο πεζικό. Το Ουτεμίς κάηκε και όλοι οι αιχμάλωτοι απαγχονίστηκαν ως αντίποινα για τη δολοφονία των απεσταλμένων. Μαθαίνοντας το γεγονός ο Χαν του Ντερμπέντ πρόσφερε στον τσάρο τα κλειδιά της πόλης (23 Αυγούστου). Στο Ντερμπέντ κατέφθασαν νέα ότι ο στολίσκος είχε συναντήσει καταιγίδα και ότι οι περισσότερες από τις προμήθειες είχαν χαθεί. Δεδομένου ότι δεν υπήρχε δυνατότητα ανεφοδιασμού ως το τέλος της σεζόν, άφησε ισχυρή φρουρά στο Ντερμπέντ, βάδισε πίσω στον ποταμό Τέρεκ, πήρε το πλοίο για το Αστραχάν και στις 13 Δεκεμβρίου έκανε θριαμβευτική είσοδο στη Μόσχα.
Δεύτερη φάση (1723)
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Βαχτάνγκ Στ΄ του Καρτλί (κεντρική Γεωργία) ήταν υποτελής των Περσών που τον κρατούσαν αιχμάλωτο επί επτά χρόνια. Δεδομένης της περσικής αδυναμίας έκανε μια συμφωνία με τη Ρωσία. Τον Σεπτέμβριο του 1722 βάδισε εναντίον της Γκαντζά. Όταν οι Ρώσοι δεν τον ακολούθησαν επέστρεψε στην Τιφλίδα (Νοέμβριος). Αυτή η πρόκληση της Περσίας οδήγησε σε καταστροφική εισβολή των Περσών στη χώρα του.
Πριν από την αναχώρηση του τσάρου Πέτρου για το Αστραχάν, στις 6 Νοεμβρίου, έστειλε ο συνταγματάρχης Σίποφ δύο τάγματα νότια για να καταλάβουν την περσική πόλη Ραστ στη νοτιοδυτική γωνία της Κασπίας. Οι ντόπιοι ζήτησαν αρχικά βοήθεια από τους Ρώσους κατά των Αφγανών, αλλά γρήγορα Άλλαξαν γνώμη. Συγκεντρώθηκαν 15.000 άνδρες και ο Σαχ Ταμάσπ διέταξε τους Ρώσους να αποχωρήσουν (Φεβρουάριος). Στα τέλη Μαρτίου, οι Ρώσοι νίκησαν τους Πέρσες και κατέλαβαν το Ραστ.
Το 1723 στρατηγός Ματιούσιν κατέλαβε το Μπακού (25 Ιουλίου) κατόπιν το Σιρβάν προς τα δυτικά και στη συνέχεια τις τρεις περσικές επαρχίες στη νότια ακτή της Κασπίας (Γκιλάν, επαρχία Μαζανταράν και Αστραμπάντ). Στις 12 Σεπτεμβρίου Ρώσοι και Πέρσες σύναψαν συμφωνία βάσει της οποίας οι πρώτοι θα εξεδίωκαν τους Αφγανούς και θα αποκαθιστούσαν τον Σαχ Ταμάσπ στον θρόνο με αντάλλαγμα την παραχώρηση του Ντερμπέντ, του Μπακού και των τριών νότιων επαρχιών της Κασπίας. Το επόμενο έτος ο πρίγκιπας Μεστσέρσκι πήγε στην Περσία, αλλά δεν μπόρεσε να εξασφαλίσει την επικύρωση της συμφωνίας και παραλίγο να σκοτωθεί.
Συνέπειες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο πόλεμος είχε μεγάλες απώλειες και για τις δύο πλευρές. Η Περσία έχασε σημαντικά εδάφη της, ενώ η Ρωσία είχε βαρύτατες ανθρώπινες απώλειες. Η εκστρατεία αποδείχθηκε δαπανηρή αφού από τους 61.039 άνδρες που έλαβαν μέρος οι 36.663 δεν επέστρεψαν. Οι κατεχόμενες περιοχές υπέστησαν σημαντικές ζημιές από τους Ρώσους. Μία από τις συνέπειες της κατοχής του Γκιλάν ήταν η ταχεία μείωση της σηροτροφίας, καθώς οι απασχολούμενοι τράπηκαν σε φυγή και χρειάστηκαν αρκετά χρόνια για να αναβιώσει ο κλάδος.[9]
Επιπλέον, η συνέχεια ήταν για τους Γεωργιανούς ηγεμόνες που υποστήριξαν την εκστρατεία του τσάρου Πέτρου Α΄. Στην ανατολική Γεωργία ο Βαχτάνγκ Στ΄ του Καρτλί έχασε τον θρόνο του και ζήτησε την προστασία της ρωσικής αυλής το 1724. Στη δυτική Γεωργία ο Αλέξανδρος Ε΄ της Ιμερετίας χρειάστηκε να αποδεχθεί την οθωμανική επικυριαρχία με επαχθείς όρους. Επιπλέον, οι Οθωμανοί, θορυβημένοι από τη ρωσική παρέμβαση, ενίσχυσαν την κυριαρχία τους κατά μήκος της ακτογραμμής του Καυκάσου[11].
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Mikaberidze, Alexander, (2011) Treaty of St Petersburg (1723) στο Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia, Vol. I, ed. Alexander Mikaberidze, (ABC-CLIO, ), σ. 850.
- ↑ Персидский поход 1722-23
- ↑ 3,0 3,1 3,2 МЕЛИКСТВА ХАМСЫ Αρχειοθετήθηκε 2017-04-20 στο Wayback Machine.]
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 «722». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2015.
- ↑ 5,0 5,1 «Кумыкский мир». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Οκτωβρίου 2007. Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2015.
- ↑ 6,0 6,1 «lekia.ru». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2015.
- ↑ 7,0 7,1 «Официальный сайт администрации Табасаранского района Населенные пункты». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Νοεμβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 2016.
- ↑ Κονσταντίν Νικολάγιεβιτς ΜαξίμοφKalmykia in Russia's Past and Present National Policies and Administrative System Central European University Press, 2008 ISBN 9639776173 σ 86
- ↑ 9,0 9,1 9,2 Fisher, William Bayne· Avery, P.· Hambly, G. R. G.· Melville, C. (1991). The Cambridge History of Iran. 7. Cambridge University Press. ISBN 978-0521200950.
- ↑ Andreeva, Elena (2007) Russia and Iran in the Great Game: Travelogues and Orientalism, London: Routledge, σ 38.
- ↑ Allen, W.E.D. (1950). Two Georgian Maps of the First Half of the Eighteenth Century. Imago Mundi, Vol. 10: 99.