Προύνος η ακανθώδης
 |
Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. |
| Προύνος η ακανθώδης | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Τσάπουρνα
| ||||||||||||||||
| Συστηματική ταξινόμηση | ||||||||||||||||
|
Η[α] Προύνος η ακανθώδης (Prunus spinosa),[β] ακανθόπρουνος ή τσαπουρνιά[3] είναι είδος του γένους των προυνών, της υποοικογένιας Αμυγδαλοειδών (Amygdaloeideae), της οικογένειας των Ροδοειδών (Rosaceae). Συναντάται στην Ελλάδα με τα ονόματα μαμουσιά (στην Αρκαδία), ή τσαμπουρνιά (στη Δωρίδα και τη Μακεδονία), μπαμπίνκα (στην Πέλλα) ενώ υπάρχει και παλιά αναφορά για γκοριτσιά ή γκορτσιά (στην Αργολίδα).[γ][2] Βρίσκεται στην Ευρώπη, στη Δυτική Ασία και στη Βορειοδυτική Αφρική.
Πρόσφατα έχει ευδοκιμήσει και στη Νέα Ζηλανδία και τις Ανατολικές ακτές της Βόρειας Αμερικής. Από το φυτό αυτό θεωρείται από ορισμένους ότι, από διασταύρωση με φυσικό τρόπο με την προύνη την κερασιόκαρπο (Prunus cerasifera) προήλθε η δαμασκηνιά,[6] υπόθεση που όμως έχει αμφισβητηθεί.[3]
Περιγραφή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η τσαπουρνιά είναι μεγάλος φυλλοβόλος θάμνος ή μικρό δέντρο. Φτάνει σε ύψος έως 5 μέτρα. Έχει σκούρο φλοιό και πυκνά σκληρά και αγκαθωτά κλαδιά. Τα φύλλα του είναι ωοειδή με λεπτή οδοντωτή περίμετρο. Ανθίζει πριν το φύλλωμα την άνοιξη και είναι ερμαφρόδιτο. Οι καρποί του, τα τσάπουρνα είναι σφαιροειδή με μαύρο, μπλε και μοβ χρώμα. Η συγκομιδή γίνεται από τα μέσα Οκτωβρίου έως τέλη Νοεμβρίου. Η γεύση των τσάπουρνων είναι έντονα στυφή και ξινή.
Χρήσεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η τσαπουρνιά έχει ευρεία χρήση, καθώς χρησιμοποιούνται όλα τα μέρη της: τα φύλλα, τα άνθη, ο φλοιός και οι καρποί. Έχει θεραπευτικές ιδιότητες. Τα τσάπουρνα έχουν Βιταμίνη C, ανθοκυανίνη και αντιοξειδωτικές ιδιότητες. Η κατανάλωση των τσάπουρνων παρέχει προστασία από καρκίνο. Οι καρποί χρησιμοποιούνται και αποξηραμένοι. Μπορούν να παρασκευαστούν:
- αφέψημα από αποξηραμένα μέρη του φυτού ή τους καρπούς για την καταπολέμηση της γρίπης, του πυρετού, της καταρροής και του πονόλαιμου
- αφέψημα από τα αποξηραμένα άνθη (ή και τα αποξηραμένα τσάπουρνα) για την καταπολέμηση της διάρροιας, της δυσεντερίας και της γαστρεντερίτιδας
- σιρόπι από τα τσάπουρνα για την καταπολέμηση της γρίπης
- χυμός φρέσκων ή αποξηραμένων τσάπουρνων για την αντιμετώπιση ερεθισμών στο στόμα καθώς και προβλημάτων στα ούλα
- λικέρ
- μαρμελάδα
Σημειώσεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Απαντά και στο αρσενικό, ο προύνος.[1]
- ↑ Κατά τον Λινναίο. Prunus gracilis σύμφωνα με την ταξινομία του Φράας (Fr.) και Prunus sylvestris με του Τουρνεφόρ (Tourn.).[2]
- ↑ Η λέξη γκορτσιά χρησιμοποιείται για να δηλώσει στο λαϊκό λεξιλόγιο ένα είδος αγριαχλαδιάς.[4] Η αναφορά της γκορτσιάς ως δημώδους ονομασίας του Prunus spinosa στην περιοχή του Αργους πρωτοδημοσιεύθηκε -όπως και οι άλλες- από τον Άγγλο βοτανολόγο Τζον Σίμπθορπ,[5] ο οποίος είχε περιηγηθεί στον ελλαδικό χώρο στα μέσα της δεκαετίας του 1780.
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Βλ. Καββαδάς, Δημήτριος Σ. (2015) [1956-1964]. Εικονογραφημένον βοτανικόν - φυτολογικόν λεξικόν. Ζ΄. Αθήνα: Πελεκάνος. σελ. 3275. ISBN 978-960-400-973-2.
- ↑ 2,0 2,1 Ιωάννης Κ. Πρινέας· Ανάργυρος Μιχ. Σφακιανάκης. Βοτανοθεραπευτική. (Ανατύπωση της έκδοσης του Εκδ. Οίκου Πέτρου Δημητράκου, Αθήνα, χ.χ.). Αθήνα: Εκδόσεις Μακρή. σελ. 91.
- ↑ 3,0 3,1 Βλ. Καββαδάς (2015), σελ. 3276
- ↑ «γκορτσιά». Λεξικό της κοινής νεοελληνικής. Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας - Πύλη για την ελληνική γλώσσα. Ανακτήθηκε στις 30 Οκτωβρίου 2017.
- ↑ Χελντράιχ, Θεόδωρος (1980) [1909]. Λεξικό των δημωδών ονομάτων των φυτών της Ελλάδος. (Συμπλ. από τον Σπ. Μηλιαράκη). Αθήνα: Αφοί Τολίδη. σελ. 35.
- ↑ Ο θαυμαστός κόσμος των φυτών. Αθήνα: X. Τεγόπουλος - N. Νίκας. 1975. σελ. Γ40.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Prunus spinosa στο Wikimedia Commons
