Μετάβαση στο περιεχόμενο

Κωνσταντίνος Μαλέας

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Κωνσταντίνος Μαλέας
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Κωνσταντίνος Μαλέας (Ελληνικά)
Γέννηση1879[1][2][3]
Κωνσταντινούπολη[4]
Θάνατος4  Απριλίου 1928[1][2][3]
Αθήνα[4]
ΚατοικίαΚωνσταντινούπολη[5]
Παρίσι (1901–1908)[5]
Θεσσαλονίκη (1913–1917)[5]
Αθήνα (από 1917)[5]
Χίος[5]
Μυτιλήνη[5]
Χώρα πολιτογράφησηςΕλλάδα
ΣπουδέςΜεγάλη του Γένους Σχολή[5] και Εθνική Σχολή Τεχνών Διακόσμησης[5]
Ιδιότηταζωγράφος[5]
Υπογραφή
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )
Κ. Μαλέας, Καμμένη Σαντορίνης (π. 1918). Λάδι σε μουσαμά, 50 εκ. x 56 εκ. Εθνική Πινακοθήκη της Ελλάδας - Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου.

Ο Κωνσταντίνος Μαλέας (Κωνσταντινούπολη, 1879 - Αθήνα, 4 Απριλίου 1928) ήταν ένας από τους πλέον σημαντικούς μεταϊμπρεσιονιστές Έλληνες ζωγράφους των αρχών του 20ού αιώνα. Μαζί με τον Κωνσταντίνο Παρθένη, θεωρείται ο «πατέρας της μοντέρνας τέχνης στην Ελλάδα» καθώς και ένας από τους πρώτους «υπαιθριστές».

Βιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Μαλέας γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κωνσταντινούπολη και υπήρξε απόφοιτος της Μεγάλης του Γένους Σχολής, στην οποία ήρθε για πρώτη φορά σε επαφή με τη ζωγραφική. Το 1901 έφυγε για το Παρίσι για να σπουδάσει αρχιτεκτονική. Στη γαλλική πρωτεύουσα έμεινε μέχρι το 1908 και σπούδασε ζωγραφική στην Εθνική Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών και στο εργαστήριο του νεοϊμπρεσιονιστή Ανρί Μαρτέν.

Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη και έπειτα περιηγήθηκε για δύο χρόνια στην Εγγύς Ανατολή (Αίγυπτος, Λίβανος, Συρία) όπου ασχολήθηκε εντατικά με τη ζωγραφική.[6][7] Καρπός αυτών των ταξιδιών είναι ζωγραφικά έργα, σχέδια και κείμενα με φιλολογικές περιγραφές των τόπων, τα οποία δημοσιεύει ως ανταποκρίσεις σε εφημερίδες και περιοδικά της Κωνσταντινούπολης. Το 1910 επιστρέφει και πάλι στη γενέτειρά του. Το 1913 παντρεύεται την Ελένη Τζορμπατζή από τη Σμύρνη και μετά από μια σύντομη παραμονή στο Παρίσι, βρίσκεται, το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς, με τη γυναίκα του στην Αθήνα. Το Νοέμβριο του 1913 εγκαθίσταται στη Θεσσαλονίκη, ως αρχιμηχανικός του Δήμου Θεσσαλονίκης. Ωστόσο, σε μεγάλη πυρκαγιά που αποτέφρωσε ένα μεγάλο τμήμα του κέντρου της πόλης κάηκε άγνωστος αριθμός έργων του, γεγονός που ίσως τον οδήγησε να εγκαταλείψει τη Θεσσαλονίκη και να εγκατασταθεί στην Αθήνα, το Σεπτέμβριο του 1917.

Το 1918 αναλαμβάνει τη διεύθυνση του νεοσύστατου Μουσείου Λαϊκών Χειροτεχνημάτων, το οποίο είχε ιδρυθεί με απόφαση του Ελευθερίου Βενιζέλου. Παράλληλα συνεργάστηκε με την ομάδα των Μ. Τριανταφυλλίδη, Α. Δελμούζου, Δ. Γληνού, η οποία εργαζόταν στο Υπουργείο Παιδείας για την περίφημη εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 1917 και ένα πλήθος άλλων θεσμικών αλλαγών. Το ίδιο έτος κυκλοφόρησε το Αναγνωστικό της Α΄ Δημοτικού, το Αλφαβητάρι με τον Ήλιο (το πρώτο αλφαβητάριο γραμμένο στη δημοτική γλώσσα), με δική του εικονογράφηση.[7] Την ίδια περίοδο διορίστηκε μέλος του Καλλιτεχνικού Συμβουλίου της Εθνικής Πινακοθήκης.[6] και αποτέλεσε ιδρυτικό μέλος της καλλιτεχνικής Ομάδας Τέχνη, συμβάλλοντας καθοριστικά στη δημιουργία της.[8] Έλαβε μέρος σε όλες τις εκθέσεις της στην Αθήνα και το Παρίσι (1917-1921). Το 1920 ταξίδεψε στην Πελοπόννησο και στις Κυκλάδες και τον επόμενο χρόνο, συνοδεύοντας τον αρχαιολόγο Κωνσταντίνο Ρωμαίο, στο Θέρμο Αιτωλοακαρνανίας.[6]

Από το 1921 ως το 1923 έζησε και εργάστηκε στη Χίο και τη Λέσβο και πραγματοποίησε νέο ταξίδι στην Εγγύς Ανατολή (κατά κύριο λόγο στην Αίγυπτο όπου ζωγράφισε τα τελευταία ανατολικά έργα του). Μέχρι το 1927 ταξίδεψε συχνά στην Ελλάδα και την Ευρώπη. Έλαβε μέρος σε αρκετές ομαδικές εκθέσεις ενώ παρουσίασε και 13 συνολικά ατομικές.[8] Πέρα από τη ζωγραφική, ο Μαλέας υπήρξε ενεργός και στις κοινωνικοπολιτικές συζητήσεις του καιρού του λαμβάνοντας θέση υπέρ των μεταρρυθμίσεων που υπόσχονταν η βενιζελική παράταξη, της οποίας υπήρξε και ο ίδιος υποστηρικτής.[9] Αρθρογράφησε στον Νουμά, στο Ελεύθερο Βήμα και σε περιοδικά τέχνης. Πέθανε στις 4 Απριλίου 1928 «εἰς μίαν ἀθλίαν "κλινικὴν" εἰς τὸ Μαροῦσι […] ἐγκαταλελειμμένος σχεδὸν ἀπὸ ὅλους».[10]

Τεχνοτροπία και έργο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Μαλέας θεωρείται ανανεωτής της ελληνικής ζωγραφικής και ο καλλιτέχνης που, από κοινού με τον Κωνσταντίνο Παρθένη, αμφισβητώντας τον ακαδημαϊσμό της προηγούμενης καλλιτεχνικής γενιάς που είχε ως πρότυπο τη Σχολή του Μονάχου, προετοίμασε το έδαφος για τους ζωγράφους της Γενιάς του '30, πολλοί από τους οποίους επηρεάστηκαν σημαντικά από αυτόν.[11]

Στη διαμόρφωση της τεχνοτροπίας του Μαλέα έπαιξε σημαντικό ρόλο η μαθητεία του στο Παρίσι, όπου ήρθε σε επαφή με τα ιμπρεσιονιστικά και μεταϊμπρεσιονιστικά ρεύματα, στα οποία έμεινε πιστός σε όλη τη διάρκεια της καλλιτεχνικής του πορείας.[12] Ασχολήθηκε κυρίως με την τοπιογραφία και συγκαταλέγεται στους πρώτους Έλληνες υπαιθριστές. Στα έργα του κυρίαρχο ρόλο έχουν η σχηματοποίηση, το φως και τα δυνατά και καθαρά χρώματα, ενώ κατά τη δεκαετία του 1910 καθιέρωσε στην Ελλάδα την επίπεδη απεικόνιση, η οποία αποτελεί μια βασική αρχή της μοντέρνας τέχνης.[6][7][8][11] Εκτός από τους προβληματισμούς του αναφορικά με τη σύνθεση, απότοκο της επίδρασης του Σεζάν, τείνει σε μία απλοποίηση των όγκων και τη μετατροπή των φυσικών σχημάτων σε αυτόνομες ζωγραφικές φόρμες. Στο έργο του Τρεις Αιγύπτιες, οι οριζόντιες, πλάγιες και κάθετες πινελιές, δημιουργούν έναν κυματισμό στη ζωγραφική επιφάνεια, μεταδίδοντας στον θεατή την εντύπωση που προκαλεί η θέαση των αντικειμένων στο φως της Ανατολής. Οι μορφές παρουσιάζονται ως ρευστοί όγκοι από χρώμα και μοιάζουν να χωνεύονται στον χώρο. Ο Μαλέας θαύμαζε τους Ιμπρεσιονιστές για τον τρόπο που αντιμετώπισαν τα προβλήματα του φωτός, αλλά ο ίδιος επιζήτησε την ουσία ενός τόπου στην ψυχική της διάσταση, γι’ αυτό και εισάγει την προοδευτική πύκνωση του χρώματος, προβάλλοντας τον πλαστικό ρόλο του στα έργα του[13]. Η αξία του έργου του Μαλέα αναγνωρίστηκε νωρίς και τιμήθηκε αναλόγως καθώς το 1923 έλαβε το Αριστείο Γραμμάτων και Τεχνών, ενώ πραγματοποιήθηκαν αναδρομικές του εκθέσεις στο Ζάππειο το 1929 και στην Εθνική Πινακοθήκη το 1980[14].

Εκθέσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παρουσίασε το έργο του σε ατομικές εκθέσεις

  • Κωνσταντινούπολη, 1910
  • Σμύρνη, 1911
  • Θεσσαλονίκη, 1917
  • «Φιλολογικός Σύλλογος Παρνασσός», 1917
  • «Ανατολή», 1919
  • Ζάππειο, 1920, 1924
  • στο εργαστήριο του καλλιτέχνη, Αθήνα, 1920-1921
  • «Splendid», Σμύρνη, 1920-1921, 1926
  • Ακαδημία Αθηνών, 1923
  • Γυμνάσιο Μυτιλήνης, 1923
  • «Paulus», Μόναχο, 1927

Οι μεταθανάτιες εκθέσεις του έλαβαν χώρα

  • Ζάππειο, 1928
  • «Studio», 1935
  • Μπιενάλε Βενετίας, 1936
  • «Φιλολογικός Σύλλογος Παρνασσός», 1938
  • ΕΠΜΑΣ, 1980.

Επίσης, πήρε μέρος σε ομαδικές εκθέσεις

  • Κωνσταντινούπολη, 1904, 1911
  • Κάιρο, 1909
  • Θεσσαλονίκη, 1914
  • «ΣΕΚ», 1915, 1916, 1917, 1921
  • «Ομάς Τέχνη», 1917, 1919
  • Παρίσι, 1919
  • Salon d’ Automne, Παρίσι, 1920
  • Μυτιλήνη, 1922
  • Πειραιάς, 1925
  • «Στρατηγοπούλου, 1925

Οι μεταθανάτιες ομαδικές εκθέσεις του έλαβαν χώρα

  • Καλλιθέα των ζωγράφων, Λέσχη Καλλιθέας, 1934
  • Μεταμορφώσεις του Μοντέρνου,
  • ΕΠΜΑΣ, 1992 κ.α.

Τα έργα του σήμερα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Έργα του βρίσκονται στην ΕΠΜΑΣ, στην Π.Δ. Ρόδου, στην Πινακοθήκη Αβέρωφ, στην Πινακοθήκη του Παρνασσού, στις Συλλογές Κουτλίδη, Λεβέντη, Κατσίγρα, στην Τράπεζα της Ελλάδος, στην Εθνική Τράπεζα κ.α. Δημοσίευσε επίσης άρθρα σε εφημερίδες και περιοδικά. Ένα χρόνο μετά το θάνατό του εκδόθηκε το βιβλίο του Εικόνες λαϊκής αρχιτεκτονικής.[15]

  • Κ. Μαλέας, Τοπίο Δελφών (π. 1918). Λάδι σε μουσαμά, 61 εκ. x 77 εκ. Εθνική Πινακοθήκη της Ελλάδας - Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου.
    Κ. Μαλέας, Τοπίο Δελφών (π. 1918). Λάδι σε μουσαμά, 61 εκ. x 77 εκ. Εθνική Πινακοθήκη της Ελλάδας - Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου.
  • Κ. Μαλέας, Παντάνασσα Νάξου (π. 1924-1928). Λάδι σε χαρτόνι, 53 εκ. x 69 εκ. Εθνική Πινακοθήκη της Ελλάδας - Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου.
    Κ. Μαλέας, Παντάνασσα Νάξου (π. 1924-1928). Λάδι σε χαρτόνι, 53 εκ. x 69 εκ. Εθνική Πινακοθήκη της Ελλάδας - Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου.
  • Κ. Μαλέας, Καλάβρυτα, ο βράχος του Μεγάλου Σπηλαίου (αχρονολόγητο;). Λάδι σε καμβά, 32 εκ. x 40 εκ. Πινακοθήκη Ε. Αβέρωφ, Μέτσοβο.
    Κ. Μαλέας, Καλάβρυτα, ο βράχος του Μεγάλου Σπηλαίου (αχρονολόγητο;). Λάδι σε καμβά, 32 εκ. x 40 εκ. Πινακοθήκη Ε. Αβέρωφ, Μέτσοβο.
  • Κ. Μαλέας, Κυπαρρίσι (αχρονολόγητο;). Λάδι σε χαρτόνι, 105 εκ. x 74 εκ. Πινακοθήκη E. Αβέρωφ, Μέτσοβο.
    Κ. Μαλέας, Κυπαρρίσι (αχρονολόγητο;). Λάδι σε χαρτόνι, 105 εκ. x 74 εκ. Πινακοθήκη E. Αβέρωφ, Μέτσοβο.
  • Κ. Μαλέας, Σπίτι στη Λέσβο (αχρονολόγητο;). Κερομπογιές και κάρβουνο σε χαρτόνι, 30 εκ. x 39 εκ. Ιδιωτική συλλογή.
    Κ. Μαλέας, Σπίτι στη Λέσβο (αχρονολόγητο;). Κερομπογιές και κάρβουνο σε χαρτόνι, 30 εκ. x 39 εκ. Ιδιωτική συλλογή.
  • Κ. Μαλέας, Γέφυρα (αχρονολόγητο;). Λάδι σε καμβά, 30 εκ. x 41 εκ. Φιλολογικός Σύλλογος «Παρνασσός».
    Κ. Μαλέας, Γέφυρα (αχρονολόγητο;). Λάδι σε καμβά, 30 εκ. x 41 εκ. Φιλολογικός Σύλλογος «Παρνασσός».

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. 130554901. Ανακτήθηκε στις 14  Αυγούστου 2015.
  2. ↑ 2,0 2,1 (Αγγλικά) Union List of Artist Names. 500156648. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  3. ↑ 3,0 3,1 (Γαλλικά) Répertoire des artistes. 122213. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  4. ↑ 4,0 4,1 (Γαλλικά) Répertoire des artistes. www.musee-orsay.fr/fr/espace-professionnels/professionnels/chercheurs/rech-rec-art-home/notice-artiste.html?nnumid=122213. Ανακτήθηκε στις 16  Νοεμβρίου 2017.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 5,7 5,8 www.nationalgallery.gr/el/zographikh-monimi-ekthesi/painter/maleas-konstantinos.html. Ανακτήθηκε στις 6  Μαΐου 2021.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 «Μαλέας Κωνσταντίνος (1879 Κωνσταντινούπολη - 1928 Αθήνα)». Εθνική Πινακοθήκη. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Ιανουαρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 2015. 
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Φυλλάδιο - Πρόσκληση (1984). Μαλέας (1879-1928) (PDF). Μυτιλήνη: Μουσείο-Βιβλιοθήκη Στρατή Ελευθεριάδη (Τεριάντ). [νεκρός σύνδεσμος]
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Ελληνική Τοπιογραφία 19ος - 20ός αιώνας. Αθήνα: Εθνική Πινακοθήκη και Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου. 1998. σελ. 180. 
  9. ↑ Λαμπράκη-Πλάκα, Μαρίνα, επιμ. (1999). Εθνική Πινακοθήκη 100 χρόνια Τέσσερις αιώνες Ελληνικής Ζωγραφικής. Από τις Συλλογές της Εθνικής Πινακοθήκης και του Ιδρύματος Ευριπίδη Κουτλίδη. Αθήνα: Εθνική Πινακοθήκη και Μουσείο Αλέξανδρου Σούτζου. σελ. 159. 
  10. ↑ «Ἕνα καλλιτεχνικὸν πένθος: Κωνσταντῖνος Μαλέας». Η Βραδυνή (Αθήνα): 5. 7 Απριλίου 1928. 
  11. ↑ 11,0 11,1 Λαμπράκη-Πλάκα, Μαρίνα, επιμ. (1999). Εθνική Πινακοθήκη 100 χρόνια Τέσσερις αιώνες Ελληνικής Ζωγραφικής. Από τις Συλλογές της Εθνικής Πινακοθήκης και του Ιδρύματος Ευριπίδη Κουτλίδη. Αθήνα: Εθνική Πινακοθήκη και Μουσείο Αλέξανδρου Σούτζου. σελίδες 122–123. 
  12. ↑ Λαμπράκη-Πλάκα, Μαρίνα, επιμ. (1999). Εθνική Πινακοθήκη 100 χρόνια Τέσσερις αιώνες Ελληνικής Ζωγραφικής. Από τις Συλλογές της Εθνικής Πινακοθήκης και του Ιδρύματος Ευριπίδη Κουτλίδη. Αθήνα: Εθνική Πινακοθήκη και Μουσείο Αλέξανδρου Σούτζου. σελ. 43. 
  13. ↑ Λαμπράκη-Πλάκα, Μαρίνα· Καρακούρτη-Ορφανοπούλου, Λαμπρινή. Η Ανθρώπινη Μορφή στην Ελληνική Ζωγραφική του 20ου αιώνα. Αθήνα: Ίδρυμα Β. & Μ. Θεοχαράκη. σελ. 22. ISBN 978-618-5201-08-1. 
  14. ↑ «Κωνσταντίνος Μαλέας: 95 χρόνια από τον θάνατο του πρωτοπόρου δασκάλου της νεοελληνικής ζωγραφικής». ΕΡΤ. 4 Απριλίου 2023. 
  15. ↑ Διαδικτυακή Πύλη Πολιτισμού Φιλολογικού Συλλόγου Παρνασσός[νεκρός σύνδεσμος] Ανάκτηση 17/03/2015

Προτεινόμενη βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Κωνσταντίνος Μαλέας, εκδ. Εθνική Πινακοθήκη - Μουσείο Σούτσου, Αθήνα, 1980
  • Αντώνης Κωτίδης, Κωνσταντίνος Μαλέας (1879-1928), εκδ. ΑΔΑΜ, Αθήνα, 2000
  • Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, Λαμπρινή Καρακούρτη-Ορφανοπούλου, Η Ανθρώπινη Μορφή στην Ελληνική Ζωγραφική του 20ου αιώνα, εκδ. Ίδρυμα Β. & Μ. Θεοχαράκη, Αθήνα, 2020

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Κωνσταντίνος_Μαλέας&oldid=10291993"