Καπνικαρέα

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Συντεταγμένες: 37°58′34.93″N 23°43′42.95″E / 37.9763694°N 23.7285972°E / 37.9763694; 23.7285972

Καπνικαρέα
Χάρτης
Είδοςεκκλησία
Αρχιτεκτονικήβυζαντινή αρχιτεκτονική
Γεωγραφικές συντεταγμένες37°58′35″N 23°43′43″E
ΘρήσκευμαΕλληνική Ορθόδοξη Εκκλησία
Διοικητική υπαγωγήΔήμος Αθηναίων
ΤοποθεσίαΑθήνα
ΧώραΕλλάδα
Έναρξη κατασκευής11ος αιώνας
Προστασίααρχαιολογικός χώρος στην Ελλάδα και διατηρητέο κτήριο στην Ελλάδα[1]
Commons page Πολυμέσα
Κάτοψη του ναού της Καπνικαρέας

Καπνικαρέα ή Εκκλησία της Παναγίας Καπνικαρέας ονομάζεται μία μικρή, βυζαντινή εκκλησία που χρονολογείται από τον 11ο αιώνα και η οποία βρίσκεται στο κέντρο της Αθήνας, στην οδό Ερμού, τον εμπορικότερο δρόμο του ιστορικού κέντρου της πόλης.

Η εκκλησία είναι αφιερωμένη στα Εισόδια της Θεοτόκου και ανήκει στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, έτσι ονομάζεται «Ιερός Πανεπιστημιακός Ναός».

Περιγραφή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο αρχιτεκτονικός της ρυθμός είναι σύνθετος τετρακιόνιος σταυροειδής εγγεγραμμένος. Αναφέρεται[2][3] ότι έχει κτιστεί στη θέση παλαιότερης εκκλησίας, την οποία είχε ανεγείρει η Αιλία Ευδοκία, η Αθηναία σύζυγος του Αυτοκράτορα Θεοδόσιου Β΄ του Μικρού. Η αρχική εκκλησία είχε χτιστεί με τη σειρά της (όπως συνηθιζόταν) επάνω στα θεμέλια αρχαίου ελληνικού ναού, αφιερωμένου σε γυναικεία θεότητα, πιθανότατα την Αθηνά ή τη Δήμητρα. Στον ναό βρίσκονται ενσωματωμένα παλαιότερα οικοδομικά στοιχεία (spolia), όπως κίονες, εντοιχισμένα γλυπτά και επιγραφές. Τα εν λόγω οικοδομικά στοιχεία ήταν μέρη του προγενέστερου ναού της Αθηνάς (ή της Δήμητρας)[4] που βρισκόταν στο σημείο, ο οποίος καταστράφηκε και από τα κομμάτια του χτίστηκε η Καπνικαρέα.

Στη βόρεια πλευρά του ναού έχει προστεθεί παρεκκλήσιο με τρούλο, στη μνήμη της Αγίας Βαρβάρας.

Το όνομα της εκκλησίας και ιστορικά στοιχεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το όνομα της εκκλησίας θεωρείται ότι προέρχεται από τον Καπνικαρέα, Καπνικάριο ή Καπνικάρη, εισπράκτορα "καπνικού φόρου" στα χρόνια του Βυζαντίου: ο φόρος καταβαλλόταν ανάλογα με τις καμινάδες, που διέθετε κάθε σπίτι. Άλλη άποψη θεωρεί ότι είναι παραφθορά της λέξης Καμουχαρέα, που προέρχεται από το πολύτιμο ύφασμα καμουχάς, το οποίο πιθανότατα έφτιαχναν σε εργαστήρια στην περιοχή. Υπάρχει και η άποψη του Διον. Σουρμελή, ο οποίος υποστηρίζει ότι το όνομα προέρχεται από τις λέξεις καπνός + κάρα, αναφορικά με την καπνισμένη εικόνα της Παναγίας, που προκλήθηκε από την πυρπόληση του ναού από τους Τούρκους το 1689.[5][6]

Κατά την Τουρκοκρατία ονομαζόταν εκκλησία της Βασιλοπούλας και του Πρέντζα. Το 1834 υπήρξε σχέδιο κατεδάφισης του ναού, το οποίο δεν εκτελέσθηκε με παρέμβαση του Λουδοβίκου Α΄ της Βαυαρίας, του πατέρα του Όθωνα.[7][8][9]

Αγιογραφίες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Φώτης Κόντογλου (γνωστός Έλληνας ζωγράφος του 20ου αιώνα) έχει αγιογραφήσει την εικόνα της Πλατυτέρας στο Ιερό του Ναού.[10] Δεν σώζονται οι αρχικές αγιογραφίες του Ναού.

Φωτοθήκη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. www.arxaiologikoktimatologio.gov.gr/el/monuments_info?id=147918&type=Monument.
  2. «Εισόδια της Θεοτόκου (Καπνικαρέα)». Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Μαΐου 2009. Ανακτήθηκε στις 26 Μαρτίου 2008. 
  3. «Καπνικαρέα». Οι φάκελοι του Στέλιου. 31 Μαΐου 2014. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Μαΐου 2014. Ανακτήθηκε στις 21 Απριλίου 2016. CS1 maint: Unfit url (link)
  4. Καλεσιοπούλου, Βασιλική (29 Απριλίου 2022). «Ο Iερός Ναός Των Εισοδίων της Θεοτόκου (Καπνικαρέα) ως Μνημείο». Φίλοι Βυζαντινών Μνημείων. Ανακτήθηκε στις 24 Φεβρουαρίου 2023. 
  5. Γιοχάλας, Θανάσης· Καφετζάκη, Τόνια. Αθήνα - Ιχνηλατώντας την πόλη με οδηγό την ιστορία και τη λογοτεχνία. Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της Εστίας. σελ. 321. ISBN 978-960-05-1559-6. 
  6. Καμπούρογλου, Δημήτριος (1922). Αι παλαιαί Αθήναι. Αθήνα: Γ. Ι. Βασιλείου. σελ. 242-244. 
  7. Μποζώνη, Αργυρώ (9 Ιουλίου 2015). «Τρεις θαυμάσιες εκκλησίες στο κέντρο της Αθήνας». LiFO. Ανακτήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 2024. 
  8. Ντάκουλα, Έλενα (27 Ιουνίου 2021). «Ερμού: Ο ιστορικός δρόμος με τα πολλά γοητευτικά πρόσωπα». Athens Voice. Ανακτήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 2024. 
  9. Μανταδάκης, Άγγελος (10 Ιανουαρίου 2020). «Ε... όχι και σαν την "Καπνικαρέα"». Η Αυγή. Ανακτήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 2024. 
  10. «Καπνικαρέα: Περιγραφή». odysseus.culture.gr. Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού. Ανακτήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 2024.