Εσωτερική παθολογία

Η Εσωτερική Παθολογία, επίσης γνωστή στην Ελλάδα απλώς ως Παθολογία (διεθνής όρος: Internal Medicine), είναι κλινική ειδικότητα της Ιατρικής που ασχολείται με την πρόληψη, τη διάγνωση και τη μη χειρουργική θεραπεία των νοσημάτων στους ενήλικες (μη παιδιατρικούς) ασθενείς, με ιδιαίτερη έμφαση στα εσωτερικά όργανα του ανθρώπινου οργανισμού. Αποτελεί βασική επιστήμη της κλινικής Ιατρικής και της θεραπευτικής (σε αντίθεση με τον κλάδο των διαγνωστικών ειδικοτήτων, όπως για παράδειγμα η Ιατρική Βιοπαθολογία ή η Ακτινοδιαγνωστική).

Η Εσωτερική Παθολογία ασκείται τόσο σε νοσοκομειακές δομές (κλινικές, εξωτερικά ιατρεία και ιατρεία/τμήματα επειγόντων περιστατικών) όσο και σε επίπεδο πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας (κέντρα υγείας, ιδιωτικά ιατρεία). Μάλιστα στην Ελλάδα, δεδομένης της σχετικά πρόσφατης αναγνώρισης της Γενικής Ιατρικής ως αυτόνομης ιατρικής ειδικότητας, οι Εσωτερικοί Παθολόγοι κλήθηκαν επί σειρά δεκαετιών να υποστηρίξουν τις δομές Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, αναλαμβάνοντας μεγάλο μέρος του ρόλου του «οικογενειακού ιατρού», εν μέρει συνεχίζοντας μέχρι σήμερα.

Ετυμολογία - Προέλευση του όρου

Ο όρος «Εσωτερική Ιατρική» πρωτοεμφανίστηκε το 1882 στα πρακτικά ενός ιατρικού συνεδρίου που διοργανώθηκε στο Βιζμπάντεν της Γερμανίας. Ο όρος «εσωτερική» χρησιμοποιήθηκε τότε από κοινού με τον όρο «ιατρική» (σε αντιδιαστολή με την έννοια της «χειρουργικής» ειδικότητας) για να περιγράψει εκείνη την ειδικότητα της Ιατρικής που ασχολείτο με την προσέγγιση των νοσημάτων συνδυάζοντας την κλινική εικόνα με τα εργαστηριακά ευρήματα, δηλαδή στηριζόμενη σε βάσεις παθοφυσιολογίας των λειτουργιών των εσωτερικών οργάνων του ανθρώπινου σώματος. Σύμφωνα με τον ορισμό που αναπτύχθηκε από τον Friedrich T. von Frerichs, «η εσωτερική ιατρική είναι ενσωμάτωση της κλινικής άσκησης, της παθολογοανατομικής και του εργαστηρίου». Υπό αυτό το πρίσμα, η Εσωτερική Παθολογία δεν ασχολείται εξαρχής με κάποιο εξειδικευμένο νόσημα ή σύστημα οργάνων του οργανισμού, αλλά με κλινικό-εργαστηριακά σύνδρομα που μπορούν να περιλαμβάνουν σημεία και συμπτώματα από παραπάνω του ενός οργάνου (όπως για παράδειγμα οι λοιμώξεις) ή να αφορούν σε κλινικές οντότητες που αναπτύσσονται σε έδαφος δυσλειτουργίας διαφορετικών συστημάτων (όπως για παράδειγμα το δυσπνοϊκό σύνδρομο σε έδαφος καρδιακής ή αναπνευστικής νόσου).

Η παθοφυσιολογική βάση της Εσωτερικής Ιατρικής αντικατοπτρίζεται και στην επιλογή του γενικότερου όρου (Εσωτερική) Παθολογία (σε αντίθεση με τη Φυσιολογία) που επιλέχθηκε, αντί του διεθνούς όρου, στην ελληνική πραγματικότητα, όπως αυτός εκφράζει εκείνη την ιατρική ειδικότητα που ασχολείται με τη διάγνωση και θεραπεία διαταραχών σχετικών με τη γενική φυσιολογία του ανθρώπινου οργανισμού. Όσον αφορά στις ιατρικές ειδικότητες, διεθνώς ο όρος Παθολογία (Pathology) αντιστοιχεί στον ελληνικό όρο Παθολογική Ανατομική, η οποία δεν αποτελεί κλινική αλλά διαγνωστική (εργαστηριακή) ειδικότητα.

Αντικείμενο της Εσωτερικής Παθολογίας

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Εσωτερικής Ιατρικής (EFIM, European Federation of Internal Medicine) και την Ευρωπαϊκή Ένωση Ιατρικών Ειδικοτήτων (UEMS), αντικείμενο της Εσωτερικής Παθολογίας είναι η πρόληψη, η διάγνωση και τη θεραπεία των ενήλικων ασθενών με γενικά ιατρικά προβλήματα, πολλαπλές παθήσεις ή άτυπη κλινική εικόνα, κατά τρόπο ολιστικό, δηλαδή λαμβάνοντας υπ’ όψιν εξίσου την κοινωνική, ψυχολογική και ηθική διάσταση των κλινικών προβλημάτων των ασθενών. Το φάσμα θεραπευτικής της Εσωτερικής Παθολογίας περιλαμβάνει επί της ουσίας μια ευρύτατη γκάμα διαταραχών του αναπνευστικού, του αιμοποιητικού, του πεπτικού, του ενδοκρινικού, του κυκλοφορικού, του νευρικού, του μυοσκελετικού και του ουρογεννητικού συστήματος, καθώς επίσης τις μεταβολικές και βιοχημικές διαταραχές και τα λοιμώδη νοσήματα. Συχνά οι Εσωτερικοί Παθολόγοι καλούνται να διαχειριστούν σύνθετα ή πολυσυστημικά νοσήματα, η δε παροχή ιατρικών υπηρεσιών και φροντίδας στον ενήλικα ασθενή προβλέπεται να εξασφαλίζεται κατά προσέγγιση διεξοδική και συνεχή, τόσο σε οξείες όσο και σε χρόνιες καταστάσεις· εκτός της θεραπευτικής, ασχολούνται και με ζητήματα συμβουλευτικής των ασθενών άλλων ιατρικών ειδικοτήτων. Πιο συγκεκριμένα το αντικείμενο προσδιορίστηκε ακριβέστερα με υπουργική απόφαση στις 5 Ιουλίου του 2019 με το ΦΕΚ τεύχος β Αρ.Φυλλου 2856 θέτοντας το πλαίσιο εκπαίδευσης των Παθολόγων σύμφωνα με στις οδηγίες της EFIM που εκδόθηκαν τον Μάιο του 2016. Πρέπει να σημειωθεί δε ότι η Ελλάδα ήταν η πρώτη Ευρωπαϊκή Χώρα που ενσωμάτωσε αυτές τις οδηγίες. Η Εσωτερική Παθολογία αποτελεί, ακόμη, μείζον πεδίο της ακαδημαϊκής Ιατρικής και της ιατρικής έρευνας.

Ο κλάδος των Παθολογικών ειδικοτήτων

Με το πέρασμα των ετών, η συσσώρευση των γνώσεων πάνω στην παθογένεια και στην παθοφυσιολογία των νοσημάτων καθενός συστήματος του οργανισμού ή ακόμα και ενός συγκεκριμένου οργάνου ή λειτουργίας και η συνεχής πρόοδος στην ανάπτυξη και εφαρμογή καινούργιων διαγνωστικών και θεραπευτικών μέσων οδήγησαν σε διάσπαση της ολότητας της Εσωτερικής Παθολογίας, από όπου προέκυψαν νέες ιατρικές ειδικότητες με γνωστικά αντικείμενα πλέον εξειδικευμένα πάνω στα διάφορα συστήματα του οργανισμού. Αυτές οι ειδικότητες, μαζί με την Εσωτερική Παθολογία, αποτελούν τον Παθολογικό Τομέα των ιατρικών υπηρεσιών, με κοινό γνώρισμα τη χρήση μη χειρουργικών θεραπευτικών μέσων. Ο όρος «Παθολογική ειδικότητα» προκύπτει κατ’ αντιστοιχία του διεθνούς όρου "Medical specialty" με τρόπο ανάλογο με τη μετονομασία της Εσωτερικής Ιατρικής σε Εσωτερική Παθολογία (βλ. παραπάνω).

Στην Ελλάδα αναγνωρίζονται τριάντα επτά ιατρικές ειδικότητες εκ των οποίων δεκατέσσερις είναι Παθολογικές ειδικότητες, οι εξής: Αιματολογία, Αλλεργιολογία, Γαστρεντερολογία, Δερματολογία, Ενδοκρινολογία, Εσωτερική Παθολογία, Καρδιολογία, Νευρολογία, Νεφρολογία, Παθολογική Ογκολογία, Παιδιατρική, Πνευμονολογία – Φυματιολογία, Ρευματολογία. Η Ψυχιατρική, παρ’ ότι διεθνώς σε αρκετές χώρες αναγνωρίζεται ως παθολογική (δηλαδή μη χειρουργική) ιατρική ειδικότητα, στην Ελλάδα ανήκει σε ξεχωριστό τομέα ιατρικών υπηρεσιών.

Εκπαίδευση στην Εσωτερική Παθολογία

Στην Ευρώπη, η ελάχιστη διάρκεια εκπαίδευσης για την απόκτηση του τίτλου ειδικότητας στην Εσωτερική Παθολογία ορίζεται στα 5 έτη. Δικαίωμα εισαγωγής σε κάποιο πρόγραμμα εκπαίδευσης έχουν οι κάτοχοι πανεπιστημιακού τίτλου Ιατρικής Σχολής και άδειας άσκησης επαγγέλματος ιατρού. Κατά τη διάρκεια του προγράμματος εκπαίδευσης, οι εκπαιδευόμενοι ιατροί (ειδικευόμενοι) οφείλουν να αποκτήσουν μια σειρά από ικανότητες επαγγελματικής επάρκειας σε διάφορους τομείς όπως η φροντίδα του ασθενούς, οι ιατρικές γνώσεις, οι δεξιότητες επικοινωνίας, ο επαγγελματισμός, οι δεξιότητες οργάνωσης και διαχείρισης συστημάτων υπηρεσιών και η έρευνα. Επίσης, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ένωση Ιατρικών ειδικοτήτων, για όλους τους απόφοιτους Ιατρικής Σχολής που επιθυμούν να ειδικευθούν σε οποιαδήποτε Παθολογική ειδικότητα συστήνεται ένα ελάχιστο χρονικό διάστημα εκπαίδευσης δύο ετών στην Εσωτερική Παθολογία.

Εξειδικεύσεις - Μετεκπαιδεύσεις της Εσωτερικής Παθολογίας

Με το πέρας της ειδίκευσης στην Εσωτερική Παθολογία, οι ειδικευμένοι ιατροί μπορούν περαιτέρω να εξειδικευθούν ή να μετεκπαιδευτούν σε διάφορους γνωστικούς τομείς που αφορούν σε συγκεκριμένα νοσήματα, συστήματα παροχής ιατρικής φροντίδας ή πολυδύναμες ιατρικές επιστήμες, συναφείς με την Εσωτερική Παθολογία.

Στην Ελλάδα αναγνωρίζονται δύο εξειδικεύσεις της Εσωτερικής Παθολογίας, η Λοιμωξιολογία και η Εντατικολογία (Μονάδα Εντατικής Θεραπείας), οι τίτλοι των οποίων αποδίδονται στους ενδιαφερόμενους ιατρούς μετά από παρακολούθηση σε ειδικές μονάδες περίθαλψης και διενέργεια εξετάσεων. Επιπλέον από τον Μάρτιο του 2016 οι κάτοχοι τίλου ειδίκευσης στην Εσωτερική Παθολογία μπορούν να εξειδικεύονται και στην Υπερβαρική ( και Καταδυτική) Ιατρική μετά από 2ετή εκπαίδευση.

Επίσης, αναγνωρίζονται οι εξής τομείς μετεκπαίδευσης:

• Γηριατρική
• Υπερτασιολογία
• Διαβητολογία
• Κλινική Γενετική
• Μεταβολικές διαταραχές
• Επαγγελματικά νοσήματα - Ιατρική της Εργασίας
• Πληροφορική
• Υπερηχοτομογραφία
• Κλινική Ανοσολογία
• Κλινική Επιδημιολογία - Ιατρική Στατιστική
• Κλινική Ηπατολογία
• Χημειοθεραπεία κακόηθων νεοπλασμάτων
• Κλινική Φαρμακολογία - Κλινικές μελέτες

Πηγές

• The American Heritage Dictionary of the English Language, Fourth Edition, Houghton Mifflin Company, 2005.
• Collins English Dictionary – Complete and Unabridged, HarperCollins Publishers, 2003.
• Kramer et al., Internal medicine in Europe: How to cope with the future? An official EFIM strategy document, Eur J Intern Med. 2010 Jun; 21(3):173-5.
• Μποδοσάκης-Πρόδρομος Μερκούρης, Διαχρονική ιατρική σκέψη από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, Ομιλία στον Ροταριανό Όμιλο Αθηνών, 4 Οκτωβρίου 2011. (Ανακτήθηκε από την ιστοσελίδα της Ελληνικής Εταιρείας Γενικής Ιατρικής στις 14 Νοεμβρίου 2011)
• J.F. Bergmann, Verhandlungen des Congresses für innere Medicin: erster Congress gehalten zu Wiesbaden 20-22 April 1882.
• Ramon Pujol, Internal Medicine in Europe, European School of Internal Medicine, Brighton, 5th September 2011.
• Γνωστικά αντικείμενα Ιατρικών Ειδικοτήτων. [1] (Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2011)
• Palsson et al., Core competencies of the European internist: A discussion paper, Eur J Int Med 2007; 18: 104-108.
• UEMS Section of Internal Medicine, Chapter 6, Charter on Training of Medical Specialists in the EU: Requirements for the Specialty of Internal Medicine.
• Ελληνική Δημοκρατία, Κεντρικό Συμβούλιο Υγείας, ΠΡΟΕΔΡΙΚΟ ΔΙΑΤΑΓΜΑ: Περί Ιατρικών Ειδικοτήτων. Αριθμ. Απόφ. 12 της 176ης Ολομ./28.11.02. (Ανακτήθηκε από την ιστοσελίδα του Ιατρικού Συλλόγου Εύβοιας στις 14 Νοεμβρίου 2011)
• Κωνσταντίνος Δ. Γαρδίκας. Να καταργήσουμε την Παθολογία; Επιθεώρηση Υγείας, Ιανουάριος-Φεβρουάριος 1993. (Ανακτήθηκε από την ιστοσελίδα του Κινήματος Ειδικευομένων & Νέων Ιατρών στις 14 Νοεμβρίου 2011)
• https://diavgeia.gov.gr/doc/%CE%A9%CE%A4%CE%A55465%CE%A6%CE%A5%CE%9F-%CE%A5%CE%994?inline=true

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• European Federation of Internal Medicine
• Παθολόγος Θεσσαλονίκη
• Εταιρεία Παθολογίας Βορείου Ελλάδος Αρχειοθετήθηκε 2011-11-16 στο Wayback Machine.