Φιλυριά Κιλκίς

Φιλυριά Κιλκίς
Φιλυριά Κιλκίς 40°54′0″N 22°28′39″E
Χώρα	Ελλάδα
Διοικητική υπαγωγή	Δήμος Παιονίας
Πληθυσμός	192 (2021)

Η Φιλυριά (πρώην Λιμπάχοβο) είναι χωριό του Δήμου Παιονίας της περιφερειακής Ενότητας Κιλκίς και έδρα της ομώνυμης Κοινότητας. Είναι κτισμένο στους πρόποδες της ανατολικής πλαγιάς του όρους Πάικου σε υψόμετρο 164 μέτρων και έχει 279 κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Βρίσκεται σε απόσταση 6 χλμ. από την Γουμένισσα,15 χλμ. από τα Γιαννιτσά, 25 χλμ. από το Πολύκαστρο και 48 χλμ. από το Κιλκίς. Οι κάτοικοί του είναι μείγμα γηγενών Μακεδόνων, Σαρακατσάνων και απογόνων προσφύγων, από τον Πόντο, τη Μικρά Ασία και την Ανατολική Ρωμυλία, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν μετά το 1923. Σήμερα, έχουν έντονη πολιτιστική δράση μέσω του πολιτιστικού συλλόγου "Η Φιλυριά".

Γεωγραφία

Η Φιλυριά είναι κτισμένη στους πρόποδες της ανατολικής πλαγιάς του όρους Πάικο σε υψόμετρο 264 μέτρα. Στα ανατολικά βρίσκεται ο παραπόταμος του Αξιού, Πλατανόρεμα ή Ξεροπόταμος που πηγάζει από το Πάικο. Σε απόσταση 6 χλμ. βρίσκεται η κωμόπολη Γουμένισσα. Το χωριό είναι σχετικά πεδινό. Γι αυτό η κύρια ασχολία είναι η γεωργία, οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως την αμπελουργία και την καλλιέργεια δημητριακών.

Ιστορία

Το χωριό αναφέρεται από την εποχή της Τουρκοκρατίας. Οι κάτοικοί του ήταν Χριστιανοί, πολλοί εκ των οποίων προσχώρησαν στη βουλγαρική Εξαρχία, στις αρχές του 20ού αιώνα. Η παλιά ονομασία του χωριού ήταν Λιμπάοβο ή Λιπάχοβο. Το 1900 ζούσαν 145 χριστιανοί, οι περισσότεροι εκ των οποίων ήταν Εξαρχικοί.

Το χωριό απελευθερώθηκε από τους Οθωμανούς στις 23 Οκτωβρίου 1912, κατά τη διάρκεια του Α΄ Βαλκανικού πολέμου, όταν εισήλθε ο Ελληνικός στρατός.

Το 1923 με τις ανταλλαγές πληθυσμών μεταξύ Ελλάδος, Βουλγαρίας και Τουρκίας, ο ελληνόφωνος πληθυσμός ενισχύθηκε από πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία, τον Πόντο και την Ανατολική Ρωμυλία. Το 1928 το χωριό κατοικήθηκε από 64 προσφυγικές οικογένειες και είχε 234 κατοίκους.

Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο,η Φιλυριά ήταν υπό γερμανική κατοχή από τον Απρίλιο του 1941 έως τον Οκτώβριο του 1944. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1950, ακολούθησε μετανάστευση στις ΗΠΑ, Αυστραλία, Δυτική Γερμανία καθώς και εσωτερική μετανάστευση στη Θεσσαλονίκη και Αθήνα.

Εκκλησίες

Αξιοπρόσεκτες είναι οι δύο εκκλησίες του οικισμού. Η μικρή εκκλησία Αγίας Κυριακής είναι κτισμένη πάνω σε λόφο με βελανιδιές, σε ρυθμό βασιλικής, από το 1864. Η εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής είναι κτισμένη με πέτρα σε πλαγιά του οικισμού. Στην γιορτή της ενορίας γίνεται το τοπικό πανηγύρι.

Ιερός Ναός Αγίας Κυριακής

Στο δυτικό άκρο του δημοτικού διαμερίσματος Φιλυριάς, του δήμου Παιονίας, βρίσκεται ο ναός της Αγίας Κυριακής. Ο ναός ανεγέρθηκε στο πρώτο μισό του 19 αιώνα. Πρόκειται για τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική με μέγιστες εσωτερικές διαστάσεις 7,60 μ. Χ 1,310 μ. περίπου. Ο ναός κάηκε το 1928 και καταστράφηκαν όλες οι ξύλινες κατασκευές του. Έτσι χάθηκαν οι στοές στη νότια πλευρά, ο νάρθηκας και το υπερώο στα δυτικά, οι κίονες και οι ξύλινες οροφές, καθώς και ο ξυλόγλυπτος εξοπλισμός του ναού. Οι κόγχες της προθέσεως και του διακονικού εγγράφονται στο πάχος του αναταλικού τοίχου, ενώ στο βόρειο τοίχου βρίσκεται το θαλασσίδιο. Η κόγχη του ιερού εσωτερικά είναι ημικυκλική, ενώ εξωτερικά είναι πολύπλευρη. Ο ναός έχει δύο εισόδους, μία στο νότο για τον κύριο ναό και μία στα δυτικά. Στο νότιο θύρωμα διαμορφωνόταν υπέρθυρο προσκυνητάρι και έχει διασωθεί η λίθινη πλάκα με ίχνη της τοιχογραφίας με την τιμώμενη Αγία. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η εξωτερική διαμόρφωση της αψίδας του ιερού με τυφλά αψιδώματα, καθώς και το λαξευτό πώρινο γείσο που περιτρέχει το ναό. Σήμερα στο ναό έχει πλήρως ανακατασκευασθεί η ξύλινη στέγη του. Ο ναός βρίσκεται σε χρήση και ανήκει στην μητροπολιτική περιφέρεια Γουμενίσσης, Αξιουπόλεως και Πολυκάστρου. Ως κηρυγμένο μνημείο, από το 1987, εποπτεύεται από το ΥΠ.ΠΟ./9η ΕΒΑ.

Πολιτισμός

Σύλλογος	Ρίζες	ίδρυση	Δραστηριότητα	Τόπος
Η Φιλυριά	Πόντος	1978	Παραδοσιακό χορευτικό συγκρότημα	Φιλυριά

Αθλητισμός

Σύλλογος	Άθλημα	Κατηγορία	Έδρα
Κεραυνός Φιλυριάς	Ποδόσφαιρο	Γ'Ερασιτεχνική	Στάδιο Φιλυριάς

Πληθυσμός

έτος	κάτοικοι
1900	145
1905	176
1910	128
1928	234
1981	716
1991	304
2001	279
2011	246