Φιλυριά Κιλκίς
Συντεταγμένες: 40°54′00.37″N 22°28′37.38″E / 40.9001028°N 22.4770500°E
| Φιλυριά | |
|---|---|
 | |
| Διοίκηση | |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Περιφέρεια | Κεντρικής Μακεδονίας |
| Δήμος | Παιονίας |
| Δημοτική Ενότητα | Γουμένισσας |
| Γεωγραφία | |
| Γεωγραφικό διαμέρισμα | Μακεδονία |
| Νομός | Κιλκίς |
| Υψόμετρο | 264 |
| Πληροφορίες | |
| Ταχ. κώδικας | 61300 |
| Τηλ. κωδικός | +30 23430 |
Η Φιλυριά[1] ή Φιλυρία[2] είναι ημιορεινό χωριό της Κεντρικής Μακεδονίας στην Περιφερειακή Ενότητα Κιλκίς και έδρα της ομώνυμης Κοινότητας.
Γεωγραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η Φιλυριά είναι κτισμένη στους πρόποδες της ανατολικής πλαγιάς του όρους Πάικο σε υψόμετρο 264 μέτρα.[3] Στα ανατολικά βρίσκεται ο παραπόταμος του Αξιού, Πλατανόρεμα ή Ξεροπόταμος που πηγάζει από το Πάικο. Απέχει 6 χλμ. από την Γουμένισσα, 15 χλμ. από τα Γιαννιτσά, 25 χλμ. από το Πολύκαστρο και 48 χλμ. από το Κιλκίς. Το χωριό είναι σχετικά πεδινό. Γι αυτό η κύρια ασχολία είναι η γεωργία, οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως την αμπελουργία και την καλλιέργεια δημητριακών. Έχουν έντονη πολιτιστική δράση μέσω του πολιτιστικού συλλόγου "Η Φιλυριά".[4]
Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το χωριό αναφέρεται από την εποχή της Τουρκοκρατίας. Στα μέσα του 15ου αιώνα, γύρω στο 1450 είχε 17 οικίες χριστιανών[5]. Οι κάτοικοί του ήταν Χριστιανοί, πολλοί εκ των οποίων προσχώρησαν στη βουλγαρική Εξαρχία, στις αρχές του 20ού αιώνα. Η παλιά ονομασία του χωριού ήταν Λιμπάοβο ή Λιμπάχοβο[6]. Το 1900 ζούσαν 145 χριστιανοί, οι περισσότεροι εκ των οποίων ήταν Εξαρχικοί.
Το χωριό απελευθερώθηκε από τους Οθωμανούς στις 23 Οκτωβρίου 1912, κατά τη διάρκεια του Α΄ Βαλκανικού πολέμου, όταν εισήλθε ο Ελληνικός στρατός. Το 1923 με τις ανταλλαγές πληθυσμών μεταξύ Ελλάδος, Βουλγαρίας και Τουρκίας, ο ελληνόφωνος πληθυσμός ενισχύθηκε από πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία, τον Πόντο και την Ανατολική Ρωμυλία. Το 1928 το χωριό κατοικήθηκε από 69 προσφυγικές οικογένειες και είχε 234 κατοίκους.[7]
Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, η Φιλυριά ήταν υπό γερμανική κατοχή από τον Απρίλιο του 1941 έως τον Οκτώβριο του 1944. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1950, ακολούθησε μετανάστευση στις ΗΠΑ, Αυστραλία, Δυτική Γερμανία καθώς και εσωτερική μετανάστευση στη Θεσσαλονίκη και Αθήνα.
Εκκλησίες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Αξιοπρόσεκτες είναι οι δύο εκκλησίες του οικισμού. Η μικρή εκκλησία Αγίας Κυριακής είναι κτισμένη πάνω σε λόφο με βελανιδιές, σε ρυθμό βασιλικής, από το 1864. Η εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής είναι κτισμένη με πέτρα σε πλαγιά του οικισμού. Στην γιορτή της ενορίας γίνεται το τοπικό πανηγύρι.
Ιερός Ναός Αγίας Κυριακής[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στο δυτικό άκρο του δημοτικού διαμερίσματος Φιλυριάς, του δήμου Παιονίας, βρίσκεται ο ναός της Αγίας Κυριακής. Ο ναός ανεγέρθηκε στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα. Πρόκειται για μεταβυζαντινή τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική με μέγιστες εσωτερικές διαστάσεις 7,60 μ. Χ 1,310 μ. περίπου. Ο ναός κάηκε το 1928 και καταστράφηκαν όλες οι ξύλινες κατασκευές του. Έτσι χάθηκαν οι στοές στη νότια πλευρά, ο νάρθηκας και το υπερώο στα δυτικά, οι κίονες και οι ξύλινες οροφές, καθώς και ο ξυλόγλυπτος εξοπλισμός του ναού. Οι κόγχες της προθέσεως και του διακονικού εγγράφονται στο πάχος του ανατολικού τοίχου, ενώ στο βόρειο τοίχου βρίσκεται το θαλασσίδιο. Η κόγχη του ιερού εσωτερικά είναι ημικυκλική, ενώ εξωτερικά είναι πολύπλευρη. Ο ναός έχει δύο εισόδους, μία στο νότο για τον κύριο ναό και μία στα δυτικά. Στο νότιο θύρωμα διαμορφωνόταν υπέρθυρο προσκυνητάρι και έχει διασωθεί η λίθινη πλάκα με ίχνη της τοιχογραφίας με την τιμώμενη Αγία. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η εξωτερική διαμόρφωση της αψίδας του ιερού με τυφλά αψιδώματα, καθώς και το λαξευτό πώρινο γείσο που περιτρέχει το ναό. Σήμερα στο ναό έχει πλήρως ανακατασκευασθεί η ξύλινη στέγη του. Ο ναός βρίσκεται σε χρήση και ανήκει στην μητροπολιτική περιφέρεια Γουμενίσσης, Αξιουπόλεως και Πολυκάστρου[8]. Ως κηρυγμένο μνημείο, από το 1987[9], εποπτεύεται από το ΥΠ.ΠΟ./9η ΕΒΑ.
Πολιτισμός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
| Σύλλογος | Ρίζες | ίδρυση | Δραστηριότητα | Τόπος |
|---|---|---|---|---|
| Η Φιλυριά | Πόντος | 1978 | Παραδοσιακό χορευτικό συγκρότημα | Φιλυριά |
Αθλητισμός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
| Σύλλογος | Άθλημα | Κατηγορία | Έδρα |
|---|---|---|---|
| Κεραυνός Φιλυριάς | Ποδόσφαιρο | Γ'Ερασιτεχνική | Στάδιο Φιλυριάς |
Διοικητικά - Πληθυσμός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το χωριό αναφέρεται με την παλιά του ονομασία Λιμπάχοβο, μετά την απελευθέρωση, το 1918 στο ΦΕΚ 152Α - 09/07/1918 να προσαρτάται στην τότε κοινότητα Γουμενίτσης. Το 1926 με το ΦΕΚ 179Α - 30/08/1927 μετονομάστηκε σε Φιλλυριά και το 1940 το όνομα διορθώνεται σε Φιλυρία.[2] Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης μαζί με τον Γερακώνα αποτελούν την τοπική κοινότητα Φιλυρίας που ανήκει στη δημοτική ενότητα Γουμένισσας του Δήμου Παιονίας και σύμφωνα με την απογραφή του 2011 ως κοινότητα έχει πληθυσμό 480 κατοίκους, ενώ ως οικισμός 246[10].
| έτος | κάτοικοι |
|---|---|
| 1900 | 145 |
| 1905 | 176 |
| 1910 | 128 |
| 1928 | 234 |
| 1981 | 716 |
| 1991 | 304 |
| 2001 | 279 |
| 2011 | 246 |
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ Εγκυκλοπαίδεια Νέα Δομή. Τεγόπουλος - Μανιατέας. 1996. σελ. 262, τομ. 34.
- ↑ 2,0 2,1 «Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών». ΕΕΤΑΑ. Ανακτήθηκε στις 5 Απριλίου 2020.
- ↑ «Φιλυριά ΚΙΛΚΙΣ, Δήμος ΠΑΙΟΝΙΑΣ | buk.gr». buk.gr. Ανακτήθηκε στις 5 Απριλίου 2020.
- ↑ «Πολιτιστικοί & Μορφωτικοί σύλλογοι Ν. Κιλκίς».
- ↑ Φορολογικές κατηγορίες των χωριών της Θεσσαλονίκης κατά την Τουρκοκρατία, Βασίλειος Δημητριάδης, Σύγγραμα Περιοδικόν «Μακεδονικά» της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, τόμος Κ', Θεσσαλονίκη, 1980, σελ.384
- ↑ «Πανδέκτης: Limpachovon -- Fillyria». pandektis.ekt.gr. Ανακτήθηκε στις 5 Απριλίου 2020.
- ↑ «Εγκατάσταση προσφύγων - Γραφείο Αξιουπόλεως | lithoksou.net». www.lithoksou.net. Ανακτήθηκε στις 5 Απριλίου 2020.
- ↑ «dhioik». www.imgap.gr. Ανακτήθηκε στις 5 Απριλίου 2020.
- ↑ «ΔΙΑΡΚΗΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΚΗΡΥΓΜΕΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΩΝ». listedmonuments.culture.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Οκτωβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 5 Απριλίου 2020.
- ↑ «ΦΕΚ αποτελεσμάτων ΜΟΝΙΜΟΥ πληθυσμού απογραφής 2011», σελ. 10517 (σελ. 43 του pdf)
| |||||||||||||||||||||||||||||
