Βερενίκη (διήγημα)
 | |
| Συγγραφέας | Έντγκαρ Άλλαν Πόε |
|---|---|
| Τίτλος | Berenice – A Tale |
| Γλώσσα | Αμερικανικά αγγλικά Αγγλικά |
| Ημερομηνία δημιουργίας | 1835 |
| Ημερομηνία δημοσίευσης | 1835 |
| Μορφή | διήγημα |
| Πρώτη έκδοση | Southern Literary Messenger |
| δεδομένα () | |
Βερενίκη (πρωτότυπος τίτλος:Berenice) είναι διήγημα τρόμου του Αμερικανού συγγραφέα Έντγκαρ Άλαν Πόε, που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1835 στο περιοδικό του Ρίτσμοντ Southern Literary Messenger.[1]
Είναι μια από τις πρώτες ιστορίες του Πόε, ήδη εκφραστική του ύφους και των θεμάτων του, όπως η υπερευαισθησία, ο θάνατος, η ιδιοφυΐα που καταστρέφεται από την ψύχωση, η πρόωρη ταφή, οι μονομανιακές κρίσεις και η φρικιαστική, ψυχολογικά οδυνηρή βία, που ο συγγραφέας θα αναπτύξει και στο υπόλοιπο έργο του. [2]
Το διήγημα, στην παράδοση της γοτθικής μυθοπλασίας, εκφράζει το σκοτεινό ρομαντικό όραμα του συγγραφέα αναπτύσσοντας θέματα και μοτίβα που, αν και δεν είναι πρωτότυπα, ενορχηστρώνονται σε μια τρομερή ένταση ψυχολογικού τρόμου, εμμονής και φθοράς. Οι αναγνώστες της εποχής τρομοκρατήθηκαν από τη βία της ιστορίας και έτσι ο Πόε το 1840 δημοσίευσε μια αυτολογοκριμένη έκδοση του έργου.
Το διήγημα έχει διασκευασθεί για το θέατρο και τον κινηματογράφο.[3]
Δημοσίευση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το διήγημα δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο περιοδικό Southern Literary Messenger τον Μάρτιο του 1835. Πολλοί αναγνώστες σοκαρίστηκαν από τη βία και διαμαρτυρήθηκαν στον εκδότη, γεγονός που οδήγησε σε νέα επεξεργασία που τελικά δημοσιεύθηκε το 1840. Οι τέσσερις παράγραφοι που αφαιρέθηκαν περιγράφουν μια σκηνή όπου ο Αιγαίας επισκέπτεται τη Βερενίκη πριν από την ταφή της και βλέπει καθαρά ότι είναι ακόμη ζωντανή καθώς κουνάει το δάχτυλό της και χαμογελά.
Ο Πόε διαφώνησε με τις καταγγελίες. Ένα μήνα μετά τη δημοσίευση, έγραψε στον εκδότη λέγοντας ότι πολλά περιοδικά έγιναν διάσημα λόγω παρόμοιων ιστοριών. Επισήμανε ότι στόχος του ήταν να τον εκτιμήσουν και «για να σε εκτιμήσουν πρέπει να σε διαβάσουν». Παραδέχτηκε ότι «... πλησιάζει τα όρια της κακογουστιάς – αλλά δεν θα αμαρτήσω ξανά τόσο κατάφωρα». Ακόμη κι έτσι, ο Πόε τόνισε επίσης ότι το διήγημα έπρεπε να κριθεί αποκλειστικά από την κυκλοφορία του περιοδικού.[4]
Περίληψη πλοκής
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο αφηγητής Αιγαίας, ένας φιλομαθής νέος, μεγαλώνει στο κάστρο των προγόνων του μαζί με την ξαδέρφη του, τη χαριτωμένη και ζωηρή Βερενίκη. Μετά από λίγο καιρό, η Βερενίκη πλήττεται από μια απροσδιόριστη εκφυλιστική ασθένεια που μοιάζει με επιληψία με περιόδους καταληψίας που αποδυναμώνει το σώμα της και παραμορφώνει την εμφάνισή της. Ο Αιγαίας είναι επίσης βυθισμένος σε μια κατάσταση διανοητικής διαταραχής, ένα είδος ιδεοληψίας, μια μονομανία που τον κάνει να προσηλώνεται σε αντικείμενα ή μεμονωμένες προτάσεις που διαβάζει, βυθίζεται στη σκέψη τους και από αυτή την κατάσταση που μοιάζει με έκσταση βγαίνει κατά καιρούς και ανακτά έναν ορισμένο βαθμό της διανοητικής του διαύγειας πριν ξαναβυθιστεί στις εμμονές του. Παρά τις μυστηριώδεις ασθένειές τους, οι δύο νέοι πρόκειται να παντρευτούν.[5]
Ένα απόγευμα, ο Αιγαίας βλέπει τη Βερενίκη καθώς κάθεται στη βιβλιοθήκη. Όταν χαμογελάει, εκείνος εστιάζει στα δόντια της. Η εμμονή του τον καταλαμβάνει, και για μέρες παρασύρεται και τα σκέφτεται συνεχώς. Φαντάζεται τον εαυτό του να κρατά τα δόντια και να τα αναποδογυρίζει για να τα εξετάσει από όλες τις πλευρές.
Η υγεία της Βερενίκης αρχίζει να χειροτερεύει. Κάποια στιγμή, ένας υπηρέτης του ανακοινώνει ότι η Βερενίκη πέθανε και το βράδυ θα ταφεί.
Στο σημείο αυτό ακολουθεί η αμνησία του αφηγητή, που είναι καθοριστική για το αποτέλεσμα της ιστορίας, την περιγράφει ως εξής:
- Ήξερα ότι ήταν μεσάνυχτα και ότι η Βερενίκη είχε ταφεί μετά τη δύση του ηλίου. Αλλά δεν είχα ιδέα για το τι είχε συμβεί στο μεταξύ. Η ανάμνησή μου ήταν ένα συναίσθημα σαν τον τρόμο που γινόταν μόνο πιο φρικτός από την ασάφειά του.... Ήταν μια φρικτή ώρα της ζωής μου, γεμάτη αμυδρές, ανείπωτες, φρικτές και ακατάληπτες αναμνήσεις. Αγωνίστηκα να δω την πραγματικότητα πίσω από αυτά. Μάταια!....Είχα κάνει μια πράξη—αλλά τι ήταν αυτή;
Όταν συνέρχεται από μια κρίση επιληψίας, ο αφηγητής βρίσκεται στην αίθουσα της βιβλιοθήκης και κοιτάζει με ακατανόητη φρίκη ένα μικρό κουτί πάνω στο γραφείο του. Ένας υπηρέτης «χλωμός σαν να βγήκε από τον τάφο» μπαίνει και του ψιθυρίζει έντρομος για έναν βεβηλωμένο τάφο - για ένα παραμορφωμένο σώμα σε ματωμένο σάβανο, που όμως στενάζει, πάλλεται και είναι ακόμη ζωντανό!
Ο Αιγαίας διαπιστώνει ότι τα ρούχα του είναι καλυμμένα με λάσπη και αίμα, τα χέρια του γδαρμένα από νυχιές και ένα φτυάρι βρίσκεται στον τοίχο. Πανικόβλητος, πιάνει το κουτί, που γλιστράει από τα χέρια του και πέφτει στο πάτωμα, αποκαλύπτοντας το περιεχόμενό του: «οδοντιατρικά εργαλεία και τριάντα δύο μικρά, λευκά αντικείμενα σαν από ελεφαντόδοντο» - είναι τα δόντια της Βερενίκης, που δεν αναφέρονται συγκεκριμένα, αλλά που ο αναγνώστης αναμφίβολα αντιλαμβάνεται.[6]
Η λατινική φράση «Dicebant mihi sodales si sepulchrum amicae visitarem, curas meas aliquantulum fore levatas» («Οι φίλοι μου μου είπαν ότι αν επισκεπτόμουν τον τάφο φίλου, ίσως κάπως να ανακουφίζονταν οι ανησυχίες μου») είναι το μότο στην αρχή του κειμένου. Αυτόν τον στίχο βρίσκει ο Αιγέας σε ανοιχτό βιβλίο δίπλα του όταν συνέρχεται και διαβάζοντας τη φράση, τρομοκρατείται χωρίς να γνωρίζει τον λόγο: «Γιατί, λοιπόν, μου σηκώθηκαν τα μαλλιά όταν το διάβασα και πάγωσε το αίμα στις φλέβες μου;»..[7]
Σχόλια
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Η Βερενίκη είναι μια από τις πιο βίαιες ιστορίες του Πόε, στην οποία ακολουθεί τη δημοφιλή παράδοση του γοτθικού μυθιστορήματος, ένα είδος που γνώρισε μεγάλη επιτυχία μεταξύ των Αμερικανών και των Άγγλων αναγνωστών της εποχής του. Ο συγγραφέας, ωστόσο, κατάφερε να δώσει στο είδος το προσωπικό του, πιο περίτεχνο ύφος, και το έκανε δραματοποιώντας τον τρόμο μέσα από ρεαλιστικές εικόνες.[8]
- Ο Πόε δεν περιλαμβάνει στο διήγημα τη σκηνή στην οποία ο χαρακτήρας βγάζει τα δόντια της μνηστής του που είναι θαμμένη ζωντανή, αλλά κάνει τον αναγνώστη να τη φανταστεί, καθώς μόλις συνέρχεται από την έκσταση δεν θυμάται τίποτε αλλά μόνο λίγες γραμμές αργότερα βρίσκεται λερωμένος με αίμα. Μια άλλη αποτρόπαια λεπτομέρεια είναι ότι το κουτί περιέχει 32 λευκά αντικείμενα σαν από ελεφαντόδοντο (τα ανθρώπινα δόντια) και ο αναγνώστης φαντάζεται πώς πρέπει να έχουν βγει, ένα προς ένα, ενώ το θύμα ήταν ακόμα ζωντανό.
- Τα ονόματα των δύο χαρακτήρων πιθανόν να αναφέρονται στην αρχαία ελληνική μυθολογία. Το όνομα της Βερενίκης αναφέρεται σε ένα ποίημα του Καλλίμαχου, στο οποίο η Βερενίκη υπόσχεται τα μαλλιά της στην Αφροδίτη αν ο άντρας της επιστρέψει από τον πόλεμο σώος. Επίσης, Βερενίκη είναι όνομα βασιλισσών και πριγκιπισσών όπως Βερενίκη Β΄ και Βερενίκη και ενός αστερισμού, η Κόμη της Βερενίκης. Ο Αιγαίας ίσως αναφέρεται στον μυθικό βασιλιά της Αθήνας Αιγέα, που αυτοκτόνησε όταν νόμιζε ότι ο γιος του Θησέας πέθανε προσπαθώντας να σκοτώσει τον Μινώταυρο.
- Τέλος, η Βερενίκη είναι μια από τις λίγες ιστορίες του Πόε της οποίας ο αφηγητής έχει συγκεκριμένο όνομα.
Κύρια θέματα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στη Βερενίκη εμφανίζονται θέματα που επαναλαμβάνονται και σε άλλα έργα του Πόε.
- Ο θάνατος μιας όμορφης γυναίκας: όπως επίσης στα διηγήματα Λιγεία, Μορέλα, Το οβάλ πορτρέτο.
- Η ταφή ζωντανών, όπως επίσης Το βαρέλι του Αμοντιλάδο, Η πτώση του οίκου των Άσερ, Η πρόωρη ταφή.
- Ψυχική ασθένεια, επίσης Η πτώση του οίκου των Άσερ, Η πρόωρη ταφή, Το σύστημα του δρος Πίσσα και του καθηγητού Φτερά.
- Καταληψία, έκσταση, σε αρκετά διηγήματα.
Μετάφραση στα ελληνικά
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Βερενίκη, μετάφραση: Βάλια Ευσταθίου, εκδόσεις Selena, 2014 [9]
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Βερενίκη, πλήρες κείμενο, μετάφραση: Μετάφραση: Συντάκτες της Βικιθήκης[10]
- Βερενίκη, ηχητικό βιβλίο
- Βερενίκη, ταινία μικρού μήκους, ελληνικοί υπότιτλοι
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ . «study.com/learn/lesson/berenice-edgar-allan-poe-summary-characters».
- ↑ . «oldstyletales.com/single-post/2018/10/02/edgar-allan-poes-berenice-a-two-minute-analysis-of-the-classic-horror-story».
- ↑ . «imdb.com/Poe's Berenice/2012».
- ↑ Whalen, Terence. "Poe and the American Publishing Industry" as collected in A Historical Guide to Edgar Allan Poe, edited by J. Gerald Kennedy. Oxford University Press, 2001. p. 69.
- ↑ . «litcharts.com/lit/berenice/summary».
- ↑ . «literature.fandom.com/wiki/Berenice_(short_story)».
- ↑ . «cummingsstudyguides.net/Guides2/Berenice».
- ↑ Silverman, Kenneth. Edgar A. Poe: Mournful and Never-ending Remembrance. Harper Perennial, 1991. p. 111
- ↑ . «politeianet.gr/books/poe-edgar-allan-selena-bereniki-to-klemmeno-gramma».
- ↑ . «el.wikisource.org/wiki/Βερενίκη (Πόε)».