Gneisenau (θωρηκτό)

Gneisenau

Το Gneisenau το 1939.
Πληροφορίες
Τύπος και κλάση	Θωρηκτό κλάσης Scharnhorst.
Ονομασίες	Έφερε το όνομα του Πρώσου στρατάρχη Άογκουστ Νάιντχαρντ φον Γκνάιζεναου (August Neidhardt von Gneisenau).
Ναυπηγείο	Deutsche Werke
Έναρξη ναυπήγησης	6 Μαΐου 1935
Καθέλκυση	8 Δεκεμβρίου 1936
Ένταξη σε υπηρεσία	21η Μαΐου 1938
Παροπλισμός	1η Ιουλίου 1942
Δίδυμα σκάφη	Scharnhorst
Γενικά χαρακτηριστικά
Εκτόπισμα	κανονικό: 32.600 t (32.100 LT) πλήρες: 38.700 t (38.100 LT)
Μήκος	229,8 m
Πλάτος	30 m
Βύθισμα	9,9 m
Πρόωση	Το προωστικό σύστημα απέδιδε έως και 163.660 shp.
Ταχύτητα	31 kn
Αυτονομία	6200 ναυτικά μίλια με ταχύτητα πλεύσης 19 kn
Πλήρωμα	56 αξιωματικοί 1613 υπαξιωματικοί και ναύτες
Οπλισμός	9 πυροβόλα των 28 cm 12 πυροβόλα των 15 cm 14 πυροβόλα των 10,5 cm 16 πυροβόλα των 37 mm 10 (αργότερα 16) πυροβόλα των 20 mm 6 τορπιλοσωλήνες των 533 mm
Θωράκιση	Θωρακισμένη ζώνη: 350 mm Κατάστρωμα: 50-105 mm Πύργοι κύριων πυροβόλων:200-360 mm Γέφυρα: 350 mm
Σημειώσεις
Μετέφερε τρία αναγνωριστικά υδροπλάνα Arado Ar 196 και διέθετε καταπέλτη για την απονήωσή τους.
Σχετικά πολυμέσα

Το Gneisenau (Γερμανική προφορά: ˈɡnaɪ̯zənaʊ̯) ήταν γερμανικό ταχύ θωρηκτό (αναφέρεται επίσης και ως καταδρομικό μάχης) της περιόδου του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ήταν το δεύτερο και τελευταίο πλοίο της κλάσης του, στην οποία περιλαμβάνονταν επίσης το αδελφό Scharnhorst. Ναυπηγήθηκε στις εγκαταστάσεις της Deutsche Werke στο Κίελο, με τις εργασίες να ξεκινούν στις 6 Μαΐου 1935 και την καθέλκυσή του να λαμβάνει χώρα στις 8 Δεκεμβρίου του επόμενου έτους. Όταν ολοκληρώθηκε, τον Μάιο του 1938, ήταν οπλισμένο με εννέα πυροβόλα των 28 cm τα οποία ήταν εγκατεστημένα ανά τρία σε τρεις πύργους. Παρόλο που εν μέσω της ναυπήγησης του Gneisenau είχε εγκριθεί σχέδιο αντικατάστασης των όπλων αυτών από έξι ισχυρότερα πυροβόλα των 38 cm, εν τέλει το όλο εγχείρημα δεν ευοδώθηκε διότι κρίθηκε πως ο αναγκαίος επανασχεδιασμός θα ήταν εκτεταμένος. Πρόθεση του Kriegsmarine ήταν να προχωρήσει η αλλαγή των πυροβόλων τον χειμώνα του 1940-41, όμως το ξέσπασμα του παγκοσμίου πολέμου σήμανε το οριστικό τέλος του εγχειρήματος αυτού.

Στα αρχικά στάδια του πολέμου το Gneisenau επιχειρούσε από κοινού με το Scharnhorst, πραγματοποιώντας αρκετές αποστολές στον Ατλαντικό με αντικειμενικό σκοπό να πλήξουν τη βρετανική εμπορική ναυτιλία. Κατά την πρώτη τους αποστολή, τα δύο πλοία βύθισαν το βρετανικό επιδρομικό Rawalpindi έπειτα από σύντομη ναυμαχία. Τα δύο θωρηκτά έλαβαν επίσης μέρος στην Επιχείρηση Βεζερύμπουνγκ (γερμ. Unternehmen Weserübung), τη γερμανική εισβολή στη Νορβηγία. Κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων στα νορβηγικά νερά, τα Gneisenau και Scharnhorst ναυμάχησαν με το βρετανικό καταδρομικό μάχης HMS Renown και κατάφεραν να βυθίσουν το αεροπλανοφόρο Glorious. Το Gneisenau δέχτηκε πλήγματα από το Renown και αργότερα τορπιλίστηκε από το υποβρύχιο HMS Clyde.

Επόμενη σημαντική στιγμή στην επιχειρησιακή πορεία του Gneisenau ήταν η επιχείρηση «Βερολίνο», έπειτα από την οποία παρέμεινε -όπως και το Scharnhorst- στη Βρέστη. Εκεί δέχτηκαν πολλές επιθέσεις από τη RAF και το Gneisenau υπέστη πολλαπλά πήγματα, κατέστη όμως εφικτή η επισκευή του. Στις αρχές του 1942 τα δύο θωρηκτά πραγματοποίησαν τον εξεραιτικά παράτολμο διάπλου της Μάγχης και κατάφεραν να επιστρέψουν στη Γερμανία. Παρέμειναν στο Κίελο για δεξαμενισμό και εκτεταμένες επισκευές. Τη νύχτα της 26ης Φεβρουαρίου, ενώ βρίσκονταν ακόμα στο Κίελο, δέχτηκαν αεροπορική επίθεση από τη RAF και κατά τη διάρκεια αυτής μία βόμβα διέτρησε το θωρακισμένο κατάστρωμα του Gneisenau και ανατίναξε την εμπρόσθια αποθήκη πυρομαχικών του, προξενώντας εκτενέστατες ζημιές και έχοντας σαν συνέπεια να χαθούν πολλές ζωές. Οι αναγκαίες επισκευές ήταν τόσο χρονοβόρες που αποφασίστηκε η ανακατασκευή του πλοίου και η αντικατάσταση των εννέα πυροβόλων των 28 cm από έξι των 38 cm. Τα όπλα των 28 cm αφαιρέθηκαν και χρησιμοποίηθηκαν σε παράκτιες αμυντικές εγκαταστάσεις, όμως η ανακατασκευή του πλοίου δεν ολοκληρώθηκε έπειτα από σχετική διαταγή του Χίτλερ το 1943. Στις 27 Μαρτίου 1945 οι Γερμανοί το βύθισαν εσκεμμένα στην είσοδο του λιμανιού της Γκντίνιας προκειμένου να παρεμποδίσουν την είσοδο σε αυτό. Τελικά το κύτος του Gneisenau διαλύθηκε για σκραπ το 1951.

Περιγραφή

Διάγραμμα του Gneisenau ως είχε τον Φεβρουάριο του 1942.

Το Gneisenau είχε εκτόπισμα 32600 t (32100 LT) με κανονικό φορτίο και 38700 t (38100 LT) με πλήρες. Το ολικό του μήκος ήταν 229,8 m και το πλάτος του 30 m, ενώ το βύθισμά του έφθανε τα 9,9 m. Το προωστικό σύστημα απέδιδε έως και 163.660 shp, χάρη στους οποίους μπορούσε να φθάσει σε μέγιστη ταχύτητα 31,3 kn κατά τη διάρκεια των δοκιμών του. Το πλήρωμά του αποτελούνταν από 56 αξιωματικούς και 1613 υπαξιωματικούς και ναύτες, με τους αριθμούς αυτούς να αυξάνονται την περίοδο του πολέμου σε 60 και 1780 αντιστοίχως. Όταν είχε ρόλο ναυαρχίδας ναυτικής μοίρας, μετέφερες δέκα επιπλέον αξιωματικούς και 61 υπαξιωματικούς και ναύτες.

Ο κύριος οπλισμός αποτελούνταν από εννέα πυροβόλα των 28 cm τα οποία ήταν εγκατεστημένα σε τρεις πύργους. Οι δύο πύργοι ήταν εγκατεστημένοι μπροστά από την υπερκατασκευή και ο τρίτος πίσω της. Ο δευτερεύων οπλισμός αποτελούνταν από δώδεκα πυροβόλα των 15 cm, ενω αντιαεροπορική κάλυψη παρείχαν δεκατέσσερα όπλα των 10,5 cm, δεκαέξι των 37 mm και δέκα (στην αρχική διαμόρφωση) των 20 mm. Σταδιακά ο αριθμός των πυροβόλων των 20 mm αυξήθηκε σε 38. Το Gneisenau διέθετε επίσης έξι τορπιλοσωλήνες των 533 mm που προέρχονταν από τα ελαφρά καταδρομικά Nürnberg και Leipzig. Οι τορπιλοσωλήνες εγκαταστάθηκαν το 1942.

Η θωρακισμένη ζώνη του ήταν πάχους 350 mm στο κεντρικό της τμήμα, όπου προστάτευε τις αποθήκες πυρομαχικών και το προωστικό σύστημα. Το κατάστρωμα προστατεύονταν από θωράκιση πάχους 40 mm-105 mm και οι πύργοι των κύριων πυροβόλων από θωράκιση 360 mm στο εμπρόσθιο τμήμα τους και 200 mm στα πλευρά τους. Η γέφυρα προστατεύονταν από θωράκιση 350 mm στα πλευρά.

Επιχειρησιακή ιστορία

Το Gneisenau παραγγέλθηκε ως «Ersatz Hessen» προκειμένου να αντικαταστήσει το παλαιό θωρηκτό Hessen. H Deutsche Werke στο Κίελο ανέλαβε τη ναυπήγησή του, με τις εργασίες να ξεκινούν στις 6 Μαΐου 1935. Καθελκύστηκε στις 8 Δεκεμβρίου 1936, ολοκληρώθηκε τον Μάιο του 1938 και οι δοκιμές του ξεκίνησαν την 21η του ίδιου μήνα με κυβερνήτη τον Έριχ Φέρστε (Erich Förste). Ένα σοβαρό πρόβλημα που αποκαλύφθηκε κατά τη διάρκεια των δοκιμών ήταν πως υπό δυσμενείς καιρικές συνθήκες ήταν εντονότατη η εισροή υδάτων σε τμήματά του, ιδίως στην πλώρη. Αυτό είχε σαν συνέπεια να υποστούν ζημιές τα ηλεκτρικά συστήματα του εμπρόσθιου κύριου πύργου πυροβόλων. Αποφασίστηκε η επιστροφή του πλοίου στο ναυπηγείου προκειμένου να πραγματοποιηθεί εκτεταμένη ανακατασκευή της πλώρης. Με τη νέα της μορφή ονομάστηκε «πλώρη του Ατλαντικού». Οι εργασίες είχαν ολοκληρωθεί μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1939 και το Gneisenau κρίθηκε πλέον πλήρως επιχειρησιακό.

Πρώτοι μήνες του πολέμου

Τον Ιούνιο του 1939 απέπλευσε για δοκιμές στον Ατλαντικό. Δεδομένου ότι δεν είχε ξεσπάσει ακόμη ο πόλεμος, έφερε κατά κύριο λόγο εκπαιδευτικά βλήματα. Την 4η Σεπτεμβρίου, τρεις ημέρες έπειτα από την έναρξη της γερμανικής εισβολής στην Πολωνία και μία ημέρα αφότου η Μεγάλη Βρετανία κήρυξε με την σειρά της τον πόλεμο στη Γερμανία, το Gneisenau δέχτηκε επίθεση από δεκατέσσερα βομβαρδιστικά Vickers Wellington χωρίς όμως να υποστεί κάποιο πλήγμα. Τον Νοέμβριο του 1939 ο Χάραλντ Νέτζμπαντ (Harald Netzbandt) διαδέχτηκε τον Φέρστε ως κυβερνήτης του πλοίου.

Η πρώτη πολεμική αποστολή του Gneisenau άρχισε την 21η Νοεμβρίου υπό τον ναύαρχο Βίλχελμ Μάρσαλ (Wilhelm Marschall). Από κοινού με το Scharnhorst, το ελαφρύ καταδρομικό Köln και εννέα αντιτορπιλικά απέπλευσαν για να πραγματοποιήσουν περιπολία στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ Ισλανδίας και Νήσων Φερόες. Στόχος της επιχείρησης ήταν η δύναμη αυτή να προσελκύσει προς το μέρος της ικανό αριθμό βρετανικών ναυτικών δυνάμεων, προκειμένου να διευκολυνθεί το καταδιωκόμενο εκείνη την περίοδο Admiral Graf Spee που βρισκόταν στον νότιο Ατλαντικό. Δύο ημέρες έπειτα από τον απόπλου εντόπισαν το βρετανικό επιδρομικό HMS Rawalpindi, με το Scharnhorst να βάλει πρώτο εναντίον του και το Gneisenau να ακολουθεί οκτώ λεπτά αργότερα. Το βρετανικό πλοίο πολύ σύντομα τυλίχθηκε στις φλόγες και βυθίστηκε και το Scharnhorst ανέλαβε να περισυλλέξει ναυαγούς. Η διάσωση αυτών διακόπηκε διότι έφθασε στην περιοχή το καταδρομικό HMS Newcastle στον νότιο Ατλαντικό, γεγονός που οδήγησε στην άμεση απόσυρση της γερμανικής δύναμης. Τους κατεδίωξαν τέσσερις συμμαχικές κύριες μονάδες επιφανείας, συγκεκριμένα τα βρετανικά θωρηκτά HMS Hood, Nelson και Rodney καθώς και το γαλλικό Dunkerque. Οι Γερμανοί έφθασαν στις 27 Νοεμβρίου στο Βιλχελμσχάφεν (Wilhelmshaven), όμως τα δύο θωρηκτά τους υπέστησαν σημαντικές αβαρίες κατά τη διάρκεια του ταξιδιού εξαιτίας των δυσμενών καιρικών συνθηκών.

Το Gneisenau στάλθηκε στο Κίελο για δεξαμενισμό προκειμένου να πραγματοποιηθούν οι αναγκαίες επισκευές, στις οποίες περιλαμβάνονταν και δεύτερη ανακατασκευή της πλώρης, ενώ τον Ιανουάριο του 1940 πραγματοποιήθηκαν δοκιμές στη Βαλτική. Επέστρεψε στη Βόρεια Θάλασσα μόλις την 4η Φεβρουαρίου, διότι σώρευση πάγου είχε διακόψει την κυκλοφορία μέσω του καναλιού του Κιέλου. Το διάστημα 18-20 Φεβρουαρίου έλαβε μέρος στην επιχείρηση Νόρντμαρκ.

Βιβλιογραφία

• Ashworth, Chris (1992). RAF Coastal Command: 1936–1969. London: Patrick Stephens Ltd. ISBN 1-85260-345-3. 
• Breyer, Siegfried (1990). The German Battleship Gneisenau. West Chester: Schiffer Publishing. ISBN 978-0-88740-290-6. 
• Campbell, John (1987). «Germany 1906–1922». Στο: Sturton, Ian. Conway's All the World's Battleships: 1906 to the Present. London: Conway Maritime Press. σελίδες 28–49. ISBN 978-0-85177-448-0. 
• Garzke, William H.· Dulin, Robert O. (1985). Battleships: Axis and Neutral Battleships in World War II. Annapolis: Naval Institute Press. ISBN 978-0-87021-101-0. 
• Garrett, Richard (1978). Scharnhorst and Gneisenau: The Elusive Sisters. London: Hippocrene Books. ISBN 0-7153-7628-4. 
• Gröner, Erich (1990). German Warships: 1815–1945. I: Major Surface Vessels. Annapolis: Naval Institute Press. ISBN 978-0-87021-790-6. 
• Hooton, E. R. (1997). Eagle in Flames: The Fall of the Luftwaffe. London: Brockhampton. ISBN 978-1-86019-995-0. 
• Howland, Vernon W., Captain, RCN (1994). «The Loss of HMS Glorious: An Analysis of the Action». Warship International (Toledo: International Naval Research Organization) XXXI (1): 47–62. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2001-05-22. https://web.archive.org/web/20010522092000/http://www.warship.org/no11994.htm. Ανακτήθηκε στις 25 January 2011. 
• Konstam, Angus (2003). British Battlecruisers: 1939–1945. Oxford: Osprey Books. ISBN 978-1-84176-633-1. 
• Koop, Gerhard· Schmolke, Klaus-Peter (1991). Battleships of the Scharnhorst Class. Barnsley: Seaforth Publishing. ISBN 978-1-84832-192-2. 
• Rohwer, Jürgen (2005). Chronology of the War at Sea, 1939–1945: The Naval History of World War Two. Annapolis: US Naval Institute Press. ISBN 978-1-59114-119-8. 
• Schmalenbach, Paul (1973). «German Battlecruisers Scharnhorst and Gneisenau». Warship Profile 33. Windsor: Profile Pubs. σελίδες 201–224. OCLC 20229353. 
• Weal, John (1996). Focke-Wulf Fw 190 Aces of the Western Front. Oxford: Osprey Books. ISBN 978-1-85532-595-1. 
• Williamson, Gordon (2003). German Battleships 1939–45. Oxford: Osprey Publishing. ISBN 978-1-84176-498-6. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Gneisenau (ship, 1936, Kiel) στο Wikimedia Commons