Ουγούρτασι
 |
Αυτό το λήμμα παρουσιάζει το θέμα από ελληνική οπτική γωνία ή δίνει δυσανάλογο βάρος στην ελληνική πτυχή ενός παγκόσμιου θέματος. Προσπαθήστε να το ανασκευάσετε ή και να προσθέσετε πληροφορίες έτσι ώστε να καλύπτει πληρέστερα και περισσότερο ουδέτερα το θέμα. Παρακαλούμε δείτε τη σχετική συζήτηση στη σελίδα συζήτησης του λήμματος. |
| Σταυρίν | |
|---|---|
  Σταυρίν | |
| Χώρα | Τουρκία |
| Διοικητική υπαγωγή | Torul |
| Ταχ. κωδ. | 29810 |
Το Ουγούρτασι (τουρκικά: Uğurtaşı) είναι κωμόπολη της Τουρκίας στην επαρχία Γκιουμούσχανε.[1][2].
Γεωγραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο αρχικός οικισμός ενισχύθηκε, μετά την Άλωση της Τραπεζούντας, από φυγάδες της πρωτεύουσας των Κομνηνών. Ανάμεσα στους πρώτους οικιστές αναφέρονται οι Αμοιρούτζαι και οι Ξιφιλίνοι, αρχοντικές οικογένειες της αυτοκρατορικής αυλής της Τραπεζούντας[2]. Το όνομα Σταυρί ή Σταυρίν και Σταυρίον το απέκτησε από την μονή του Τιμίου Σταυρού (που καταστράφηκε το 1769[3]), μετόχι της Μονής Βαζελώνος, στη δικαιοδοσία της οποίας υπαγόταν παλιότερα[4]. Από το Σταυρίν περνούσε παλιότερα «το βασιλιακόν η στράτα», ο δημόσιος δρόμος Τραπεζούντας – ενδοχώρας που ήταν και δρόμος του ταχυδρομείου[5].
Μετά την ερήμωση κάποιων ενοριών στον οικισμό, που τότε ονομαζόταν Σταυριν, παρέμειναν μέχρι την Ελληνοτουρκική ανταλλαγή πληθυσμών του 1923 4 ενορίες: Απανοχώρ’, Αφκατοχώρ’, Μονοβάντων και Μαχαλάς.[4]
Ο οικισμός είναι χτισμένος σε οροπέδιο έκτασης 25.000 στρεμμάτων και σε υψόμετρο από 1.700 έως 2.000 μ., 30 χλμ ΒΔ της Γκιουμούσχανε (5 ώρες απόσταση) και 70 Ν της Τραπεζούντας (15 ώρες). Συνόρευε στα βόρεια με τη Ματσούκα, δυτικά με τη Μούζενα και ανατολικά με το Κορούμ[3]. Το βουνό Κουλάτ που δεσπόζει στην περιοχή, ίσως είναι ο Θήχης του Ξενοφώντα απ’ όπου οι Μύριοι είδαν τη θάλασσα της Τραπεζούντας[4]. 500 οικογένειες, περίπου 2.000 άνθρωποι κατοικούσαν στις ενορίες του[3].
Οικονομία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Από τα 25.000 στρ. καλλιεργούνταν μόνο το ¼, κυρίως με δημητριακά και όσπρια[3]. Στην περιοχή υπήρχε άφθονο πηγαίο νερό με βρύσες σε όλες τις συνοικίες, όπως π.χ. τ' Ασσιαρή το πεγάδ’ , τη Χατζη Σοφίας το πεγάδ’ , τη Κουρτάντων, τη Κουρή, τη Γαραουτσάντων, τη Καλούτς, τη Γεράντων κλπ.[6] Οι περισσότεροι κάτοικοι ασχολούνταν από παλιά με τα μεταλλεία, όπως όλοι στην Χαλδία. Από τα μισά, όμως, του 19ου αι. που μειώθηκε η παραγωγή τους, πολλοί αναγκάστηκαν να μετεγκατασταθούν σε περιοχές άλλων απομακρυσμένων μεταλλείων, όπως το Άκ Νταγ Ματέν[7]. Οι υπόλοιποι ασχολήθηκαν με τη γεωργία και την κτηνοτροφία ή μετανάστευαν μόνιμα ή προσωρινά στη Ρωσία (Στο Κερτς της Κριμαίας υπήρχε ακμαία παροικία Σταυριωτών)[5]. Τους θερινούς μήνες τα κοπάδια αγελάδων και αιγοπροβάτων ανέβαιναν στα παρχάρια (εύφορα οροπέδια σε υψόμετρο 2.500 μ. περίπου) με την επίβλεψη γυναικών που λέγονταν ρομάνες ή αρνομάνες με επικεφαλής την παρχαρομάνα. Τα παρχάρια του Σταυρί ήταν το Τρανόν ή Παλαιόν, το Κρεπεγάδ’, τη Ζού το Γιατάκ’, τ' Άνθεν, το Μεσοπάρχαρον, το Προατοράδ’, η Σπογγίχτε, τη Πλακί[6]. Στο χωριό υπήρχαν και λίγα καταστήματα (παντοπωλεία, υφασματοπωλεία, εργαστήρια κλπ)[6]
Εκπαίδευση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το 1860 άρχισε να λειτουργεί στον νεόδμητο ναό του Τιμίου Σταυρού αλληλοδιδακτικό σχολείο μέχρι το 1885 που διαλύθηκε και λειτούργησαν τετρατάξια σχολεία στις 3 ενορίες. Το 1905 ο ξενιτεμένος στο Κερτς της Κριμαίας Χατζη-Παναγιώτης Ασσερής χρηματοδότησε την ανέγερση ευρύχωρου επτατάξιου σχολείου και διώροφου ξενώνα για τους δασκάλους. Η Ασσερίειος Κεντρική Σχολή λειτούργησε κανονικά ως το 1914. Παράλληλα λειτουργούσαν και δημοτικά σχολεία στις ενορίες. Οι δάσκαλοι που δίδαξαν στη σχολή ήταν οι περισσότεροι από το Σταυρίν ενώ κάποιοι ήταν από τη Βαρενού, την Αργυρούπολη και το Λυκάστ'.[3]
Εκκλησία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Εκκλησιαστικά υπαγόταν στη μητρόπολη Χαλδίας, Χερροιάνων και Κερασούντος[8]. Πολλοί ναοί υπήρχαν στις ενορίες του Σταυρί όπως του Αγίου Βασιλείου, της Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού, του Αγίου Θεοδώρου του Τήρωνος, της Αγίας Τριάδος, του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, των Αγίων Πέτρου και Παύλου. Επίσης υπήρχαν και 24 παρεκκλήσια. Το μεγαλύτερο πανηγύρι ήταν τον Δεκαπενταύγουστο (τ' Αεσερί η Παναγία). Σήμερα στο Σταυρίν σώζονται εννέα εκκλησίες και παρεκκλήσια, εκ των οποίων μια εκκλησία έχει μετατραπεί σε τέμενος[2].
Το φαινόμενο των κρυπτοχριστιανών
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι Σταυριώτες, κατά το 17ο και 18ο αι. εξισλαμίσθηκαν κρατώντας όμως κρυφά την παραδοσιακή τους θρησκεία, τον Χριστιανισμό. Μετά την έκδοση του Χάττ-ι-Χουμαγιούν, το 1856 και κυρίως μετά τη λήξη του ρωσοτουρκικού πολέμου το 1878, πολλοί από τους κρυπτοχριστιανούς του Σταυρίου αποκάλυψαν τη χριστιανική τους πίστη και έστειλαν τα παιδιά τους σε χριστιανικά σχολεία[2]. Η αντίδραση των οθωμανικών αρχών υπήρξε έντονη απέναντι στους Τενεσούρ, όπως τους αποκαλούσαν οι ίδιοι (οι Έλληνες τους αποκαλούσαν Κλωστούς ή Γυριστούς). Στη βιβλιογραφία η λέξη Σταυριώτης έγινε συνώνυμη με το κρυπτοχριστιανός, λόγω του έντονου φαινομένου στο Σταυρί[9]. Το Σταυριωτικό ζήτημα δεν λύθηκε παρά μόνο με την Ανταλλαγή, οπότε όσες οικογένειες είχαν φανερωθεί θεωρήθηκαν ανταλλάξιμες ενώ οι υπόλοιπες παρέμειναν εκεί ως μουσουλμανικές[10].
Εκπατρισμός
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Με την Ανταλλαγή οι Σταυριώτες, επειδή δεν μετακινήθηκαν ομαδικά, δεν εγκαταστάθηκαν σε κοινό οικισμό με το όνομα της πατρίδας τους. Πολλοί έχουν εγκατασταθεί στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, την Πτολεμαΐδα, το Κιλκίς, τη Δράμα και αλλού[11].ροδοπολη σερρων
Βιβλιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Δ.Κ. Παπαδόπουλος (Σταυριώτης), Αρχείον Σταυρί, Εκδ. Καλλιτεχνικός Οργανισμός Ποντίων Αθηνών, Αθήνα 1985.
- Κυριακή Χρυσουλίδου, Οι Κρυπτοχριστιανοί του Πόντου, ΑΠΘ Μεταπτυχιακή εργασία., Θεσσαλονίκη 2008.
- Σάββας Καλεντερίδης, Ανατολικός Πόντος, Ινφογνώμων, Αθήνα 2006.
- Εγκυκλοπαίδεια του Ποντιακού Ελληνισμού, εκδόσεις Μαλλιάρης-Παιδεία, Θεσσαλονίκη 1988, τ. 9ος
- Γ. Θ. Κανδηλάπτης, Γεωγραφικόν και Ιστορικόν Λεξικόν των χωρίων, κωμοπόλεων και πόλεων Χαλδίας, έκδοση Αδελφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 2004.
- Φώτης Κουτσουπιάς, Η Εκκλησιαστική και Εκπαιδευτική κίνηση στην εκκλησιαστική επαρχία Χαλδίας του Πόντου (19ος-20ος αιώνας), Διδακτ. Διατριβή ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη 2000
- Ιωάννης Ελευθεριάδης, Ιστορικόν Σχεδίασμα περί της επαρχίας Χαλδίας από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι των καθ’ημάς (κ΄) μετά παραρτήματος εν τέλει, εκ των τυπογραφικών καταστημάτων Αναστασίου Δ. Φέξη, εν Αθήναις 1903.
- Πανάρετος Τοπαλίδης, Ο Πόντος ανά τους αιώνας, Δράμα 1929.
- Δημήτριος Παπαδόπουλος (Σταυριώτης), Απογραφή των Σταυριωτών, Αλεξανδρούπολις 1954
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Παπαδόπουλος (Σταυριώτης), Δημήτριος (1938). «Το Σταυρί». Ποντιακά Φύλλα τ. 26,. http://epm.omegatechnology.gr/top2.aspx?materialid=2003.[νεκρός σύνδεσμος]
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Καλεντερίδης, Σάββας (2006). Ανατολικός Πόντος. Αθήνα: Ινφογνώμων. σελ. 317-318.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Κουτσουπιάς, Φώτης (2000). Η Εκκλησιαστική και Εκπαιδευτική κίνηση στην εκκλησιαστική επαρχία Χαλδίας του Πόντου (19°Σ-20ος αιώνας). Θεσσαλονίκη: ΑΠΘ (Διδακτορική διατριβή). σελ. 307.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Παπαδόπουλος (Σταυριώτης), Δημήτριος (1938). «Το Σταυρί». Ποντιακά Φύλλα τ.25. http://epm.omegatechnology.gr/top2.aspx?materialid=2003.[νεκρός σύνδεσμος]
- ↑ 5,0 5,1 Παπαδόπουλος (Σταυριώτης), Δημήτριος (1957). «Εκπαιδευτικά Σταυρί». Ποντιακή Εστία τ.94-95. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2018-06-21. https://web.archive.org/web/20180621125641/http://epm.omegatechnology.gr/top2.aspx?materialid=2004.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Παπαδόπουλος(Σταυριώτης), Δημήτριος (1938). «Το Σταυρί». Ποντιακά Φύλλα τ. 27. http://epm.omegatechnology.gr/top2.aspx?materialid=2003.[νεκρός σύνδεσμος]
- ↑ Χρυσουλίδου, Κυριακή. «Οι Κρυπτοχριστιανοί του Πόντου» (PDF). σελ. 44.
- ↑ Παπαδόπουλος (Σταυριώτης), Δημήτριος (1938). «Το Σταυρί». Ποντιακά Φύλλα τ.28. http://epm.omegatechnology.gr/top2.aspx?materialid=2003.[νεκρός σύνδεσμος]
- ↑ Χρυσουλίδου, Κυριακή. «Οι Κρυπτοχριστιανοί του Πόντου» (PDF). σελ. 32.
- ↑ Κουτσουπιάς, Φώτης (2000). Η Εκκλησιαστική και Εκπαιδευτική κίνηση στην εκκλησιαστική επαρχία Χαλδίας του Πόντου (19°Σ-20ος αιώνας). Θεσσαλονίκη: ΑΠΘ (Διδακτορική διατριβή). σελ. 124.
- ↑ Χρυσουλίδου, Κυριακή. «Οι Κρυπτοχριστιανοί του Πόντου» (PDF). σελ. 51.