Λυκάστ

Προσθήκη συνδέσεων
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
(Ανακατεύθυνση από Λυκάστ')
 Η ουδέτερη οπτική γωνία αυτού του λήμματος αμφισβητείται. Πιθανότατα παρουσιάζει κάποια γεγονότα ή απόψεις μονομερώς ή με δυσανάλογη ισορροπία σε σχέση με την αντίστοιχη βαρύτητά τους. Παρακαλούμε δείτε τη σχετική συζήτηση στη σελίδα συζήτησης του λήμματος.
Αυτό το λήμμα παρουσιάζει το θέμα από ελληνική οπτική γωνία ή δίνει δυσανάλογο βάρος στην ελληνική πτυχή ενός παγκόσμιου θέματος.
Προσπαθήστε να το ανασκευάσετε ή και να προσθέσετε πληροφορίες έτσι ώστε να καλύπτει πληρέστερα και περισσότερο ουδέτερα το θέμα.
Παρακαλούμε δείτε τη σχετική συζήτηση στη σελίδα συζήτησης του λήμματος.

Το Λυκάστ’ (Λυκάστι)[1] ήταν μικρό ορεινό ελληνικό χωριό της Χαλδίας του Πόντου, δίπλα στην Κρώμνη, πατρίδα της οικογένειας των Ακριτιδών της Τραπεζούντας[2]. Βρίσκεται στη σημερινή επαρχία Γκιουμούσχανε της Τουρκίας.

Σκαρίφημα του Λυκάστ και της γύρω περιοχής

Γεωγραφία[3][Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Είναι χτισμένο σε υψόμετρο 1.900μ., πάνω σε ένα πλάτωμα στην κορυφή πανύψηλου βραχώδους υψώματος[4], ακριβώς πάνω από τον Διπόταμο (τη συμβολή των ποταμών της Ίμερας και της Κρώμνης)[5]. Μέχρι πρόσφατα δεν υπήρχε δρόμος αμαξιτός μέχρι το χωριό παρά μόνο μονοπάτια[6]. Παρόλα αυτά από το Λυκάστ περνούσε ο συντομότερος δρόμος επικοινωνίας της Κρώμνης με την Αργυρούπολη[7]. Ο ορίζοντάς του είναι ανοιχτός προς όλες τις κατευθύνσεις εκτός από τα νότια όπου υψώνεται το βουνό Ρακέτα. Συνορεύει ανατολικά με την Ίμερα, βόρεια με την Κρώμνη και το Παρτίν, βορειοδυτικά με την Βαρενού, νότια με το Λιβάδι και το Θεφίλ’. Ο πληθυσμός του δεν ξεπερνούσε τις 40 οικογένειες[5].

Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τον αρχικό πυρήνα του χωριού πιθανολογείται ότι αποτέλεσαν φυγάδες από την πρωτεύουσα των Μεγάλων Κομνηνών, λίγο μετά την άλωση της Τραπεζούντας. Εκεί, δίπλα στα ερείπια του κάστρου «Πόρος» εγκαταστάθηκαν, στα τέλη του 16ου-αρχές του 17ου αιώνα, οικογένειες- μέλη του αρχοντικού οίκου των Ακριτιδών της Τραπεζούντας. Όταν αργότερα κάποια μέλη της οικογένειας θα επανεγκατασταθούν στην Τραπεζούντα, το Λυκάστ’ θα αποτελεί πάντα σημείο αναφοράς γι’ αυτούς και θα το θέσουν υπό την προστασία τους[6]. Πιο συγκεκριμένα ο Χατζη-Γεώργιος Ακριτίδης[8], επιχειρηματίας στην Τραπεζούντα, θα γίνει επίλεκτο και δραστήριο μέλος της ελληνικής κοινότητας της πόλης. Στη διαθήκη του μνημονεύει την γενέτειρά του και το σχολείο της[6]. Ο γιος του Αλέξανδρος Ακριτίδης, έμπορος και βιομήχανος, θα καταδικαστεί στην Αμάσεια, μαζί με κορυφαίους παράγοντες του Πόντου και θα εκτελεστεί το 1921. Στην τελευταία του επιστολή-διαθήκη προς την γυναίκα του Κλειώ, άφησε και αυτός κληρονομιά στο σχολείο του Λυκάστ’[9]. Από το Λυκάστ’ κατάγεται και ο Παναγιώτης Ακρίτας (κλάδος της ίδιας οικογένειας), ιδρυτής του Ακρίτειου Νοσοκομείου της Τραπεζούντας[2]. Γόνος του Λυκάστ’ ήταν και ο βουλευτής του οθωμανικού Κοινοβουλίου Ματθαίος Κωφίδης, που επίσης εκτελέστηκε στην Αμάσεια το 1921. Το 1916, όταν ο ρωσικός στρατός προέλαυνε από την Τραπεζούντα προς την ενδοχώρα, το Λυκάστ’ έγινε πεδίο μαχών. Συγκεκριμένα οι Τούρκοι που υποχωρούσαν από την Κρώμνη, ταμπουρώθηκαν στα υψώματα του Λυκάστ’ και οι Ρώσοι, από την ενορία Σαράντων της Κρώμνης, επιτέθηκαν και εξόντωσαν το τουρκικό απόσπασμα[10].

Οικονομία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η φύση του εδάφους δεν άφηνε πολλά περιθώρια για ανάπτυξη. Οι κάτοικοι ασχολούνταν κυρίως με την γεωργία, στα 100 περίπου στρέμματα καλλιεργήσιμης γης, την υλοτομία και την κτηνοτροφία. Τα απαραίτητα παρχάρια γι’ αυτήν τη δραστηριότητα ήταν στις θέσεις Λευκία, Λειβάδια και Ρακέτα. Μαγαζιά και άλλες επιχειρήσεις δεν υπήρχαν στο χωριό. Για τα απαραίτητα απευθύνονταν στην αγορά της γειτονικής Ίμερας. Μεγάλο μέρος του εισοδήματός τους ήταν και τα εμβάσματα των ξενιτεμένων στη Ρωσία ή στις κοντινές πόλεις[5].

Εκκλησία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εκκλησιαστικά υπαγόταν στην Μητρόπολη Χαλδίας. Δύο ναούς είχε το χωριό. Ο ένας, στο κεντρικό πλάτωμα, ήταν του Αγίου Χριστοφόρου[11], ο Αε Στοφόρον. Χτίστηκε εξ αρχής το 1892 με περίτεχνο τρόπο[12]. Μονόκλιτη βασιλική με θολωτή οροφή που βαστάζεται σε καμπύλα τόξα που καταλήγουν σε υποστηλώματα[13] και αγιογραφημένη από Κρωμναίο αγιογράφο[5]. Ο δεύτερος, στην αθέατη ανατολική πλαγιά, ήταν του Αγίου Θεοδώρου. Και οι δυο εκκλησίες διατηρούν μέχρι και σήμερα τη στέγη τους. Υπήρχαν και δυο παρεκκλήσια, του Αγίου Ιωάννη και της Κοίμησης της Θεοτόκου, στον Διπόταμο. Ιερέας τα τελευταία χρόνια ήταν ο π. Αδάμ Ακριτίδης[5].

Εκπαίδευση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παρότι το χωριό ήταν πολύ μικρό συντηρούσε δικό του σχολείο, δίχωρο και μονοτάξιο. Ήταν χτισμένο ανατολικά του ναού του Αγίου Χριστοφόρου[13]. Εκτός από τους ευεργέτες του, την οικογένεια Ακριτίδη της Τραπεζούντας, το σχολείο απολάμβανε και την μέριμνα της Αδελφότητας Κρωμναίων Τραπεζούντας, που στο άρθρο 61 του κανονισμού της[14] κάνει μνεία το σχολείου του Λυκάστ’, όπως και του Παρτίν[15]. Δάσκαλος τα τελευταία χρόνια ήταν ο Σπύρος Παπαδόπουλος[5], γιος του π. Αδάμ Ακριτίδη (η αλλαγή του επωνύμου συνηθιζόταν για τους γιους των ιερέων).

Περίθαλψη των ανταρτών της Σάντας[16][Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τον Δεκέμβρη του 1923 και αφού είχε ήδη υπογραφεί η Συνθήκη της Λωζάνης, υπήρξε ένα πρόβλημα με τους αντάρτες της Σάντας. Όταν οι άντρες του Ευκλείδη Κουρτίδη[17] σταμάτησαν τη δράση τους, λόγω της συνθήκης και μέχρι να βρουν τρόπο διαφυγής στη Ρωσία την επόμενη άνοιξη, αντιμετώπισαν πρόβλημα επιβίωσης. Οι κρούσεις τους σε προύχοντες χωριών της Χαλδίας δεν έφεραν αποτέλεσμα. Τελευταία τους λύση αυτή που τους πρότεινε ο Κρωμναίος δάσκαλος Γιώργος Φιρτινίδης, να κρυφτούν στο Λυκάστ’. Ο δάσκαλος Σπύρος Παπαδόπουλος και η οικογένειά του ανέλαβαν την περίθαλψη των ανταρτών από τις 6 Δεκ. του 1923 μέχρι τις 8 Ιαν του 1924. Τότε ανακοινώθηκε επίσημα ότι οι κάτοικοι της Κρώμνης και της γύρω περιοχής έπρεπε να αναχωρήσουν για την Ελλάδα. Οπότε αναχώρησαν από το Λυκάστ και οι Σανταίοι αντάρτες[18]. Το γεγονός αυτό ενέπνευσε μια ανάλογη σκηνή στον συγγραφέα Γιάννη Καλπούζο, που στο μυθιστόρημά του, «Σέρρα - Η ψυχή του Πόντου», βάζει τον δάσκαλο Σπύρο Παπαδόπουλο να περιθάλπει στο Λυκάστ’ τους αντάρτες ήρωες του μυθιστορήματός του[19][20].

Εκπατρισμός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

«Εμπροδιαβαίνει το Σταυρίν, η Μούζενα ακλουθά το, με το Παρτίν, τη Βαρενού και το Λυκάστ’ εντάμαν»[21], γράφει ο Φίλων Κτενίδης στην «Καμπάνα του Πόντου», προσωποποιώντας το δράμα του ξεριζωμού. Τέλη Ιανουαρίου του 1924, οι λιγοστοί εναπομείναντες κάτοικοι (5 οικογένειες) κλείδωσαν τις πόρτες των σπιτιών τους για τελευταία φορά και μες στο καταχείμωνο πήραν τον δρόμο της Ζύγανας. Μετά από εφτά ημέρες δρόμο έφτασαν στην Τραπεζούντα. Εκεί τους περίμεναν ελληνικά πλοία. Μετά την απαραίτητη απογραφή, επιβιβάστηκαν στο πλοίο «Καβάλα» που τους έφερε στην Καλαμαριά. Κάποιοι έμειναν εκεί, άλλοι στο Πανόραμα της Θεσσαλονίκης, άλλοι πήγαν στα Πλατανάκια Σερρών[5]. Ο Σπύρος Παπαδόπουλος εγκαταστάθηκε στο Ανατολικό της Πτολεμαΐδας όπου διορίστηκε δάσκαλος και πέθανε εκεί το 1939[22] . Ο γιος του Χρήστος, ερασιτέχνης λυριτζής, τραγουδούσε αργότερα: «Εμέν Κρωμέτα λέγ’νε με κι εγώ Κρωμέτες ‘κ’ είμαι, το σπίτι μ’ σ’ Ανατολικόν και Λυκαστέτες είμαι»[21].

Βίντεο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. Στέλιος Γκαλάς, Το Λυκάστ της Κρώμνης σήμερα, https://www.youtube.com/watch?v=tCdY-tWBww0
  2. Στέλιος Γκαλάς, Ο Άγιος Χριστόφορος στο Λυκάστ της Κρώμνης του Πόντου, https://www.youtube.com/watch?v=GujSBXKJWLM
  3. Ramazan Nas, Κρώμνη Παρτίν Βαρενού Λυκάστ (λήψη από τα Κοχρακοφώλια), https://www.youtube.com/watch?v=Z5__sHG2l9M

Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Κωνσταντίνος Κουρτίδης, Ημερολόγιο της δράσεως των Ελλήνων ανταρτών της Σάντας (1916-1924), Αφοί Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 2007.
  • Παρύσατις Παπαδοπούλου-Συμεωνίδου, Τραπεζούς 1921: το ανέσπερο έτος (Η πόλη και η ευρύτερη περιοχή της ως πλαίσιο ζωής δύο αστικών οικογενειών), Κ.&Μ.ΑΝΤ. ΣΤΑΜΟΥΛΗ, Θεσσαλονίκη 2015.
  • Γεώργιος Φιρτινίδης, Κρώμνη, Αδελφότης Κρωμναίων Καλαμαριάς, Θεσσαλονίκη 1994.
  • Αθανάσιος Ι. Παρχαρίδης, Ιστορία της Κρώμνης, Αδελφότης Κρωμναίων Καλαμαριάς, Θεσσαλονίκη 1986 (Τραπεζούντα 1911).
  • Χρήστος Τσαρτιλίδης, Η Κρώμνη από τον παππού στον εγγονό, Αφοί Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 2007.
  • Σάββας Καλεντερίδης, Ανατολικός Πόντος, Ινφογνώμων, Αθήνα 2006.
  • Εγκυκλοπαίδεια του Ποντιακού Ελληνισμού, εκδόσεις Μαλλιάρης-Παιδεία, Θεσσαλονίκη 1988, τ. 5ος
  • Γ. Θ. Κανδηλάπτης, Γεωγραφικόν και Ιστορικόν Λεξικόν των χωρίων, κωμοπόλεων και πόλεων Χαλδίας, έκδοση Αδελφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 2004.
  • Φώτης Κουτσουπιάς, Η Εκκλησιαστική και Εκπαιδευτική κίνηση στην εκκλησιαστική επαρχία Χαλδίας του Πόντου (19°Σ-20ος αιώνας), Διδακτ. Διατριβή ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη 2000
  • Ευστάθιος Ταξίδης, Η εκπαίδευση των Ελλήνων στον Πόντο, Αφοί Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 2013.
  • Γιάννης Καλπούζος, Σέρρα, Η ψυχή του Πόντου, Ψυχογιός, Αθήνα 2016.

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ «Το Λυκάστ στη Wikimapia». 
  2. ↑ 2,0 2,1 Κανδηλάπτης, Γεώργιος (1946). Ποντιακά Χρονικά τ. 19-20. http://epm.omegatechnology.gr/top2.aspx?author=0&period=0&subject=%CE%93%CE%B5%CF%89%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%B9%CE%BA%CE%AC%20%CE%BB%CE%B5%CE%BE%CE%B9%CE%BA%CE%AC&place=0. [νεκρός σύνδεσμος]
  3. ↑ «Χάρτης Λυκάστ στο Google maps». 
  4. ↑ Τσαρτιλίδης, Χρήστος (2007). Η Κρώμνη από τον παππού στον εγγονό. Θεσσαλονίκη: Αφοί Κυριακίδη. σελ. 13. 
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 Αλεξιάδου, Μαργαρίτα (1983). «Το Λυκάστ». Ποντιακή Ηχώ τ. 13. http://epm.omegatechnology.gr/top2.aspx?author=%CE%91%CE%BB%CE%B5%CE%BE%CE%B9%CE%AC%CE%B4%CE%BF%CF%85,%20%CE%9C%CE%B1%CF%81%CE%B3%CE%B1%CF%81%CE%AF%CF%84%CE%B1&period=0&subject=0&place=0. [νεκρός σύνδεσμος]
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Παπαδοπούλου-Συμεωνίδου, Παρύσατις (2015). Τραπεζούς 1921: το ανέσπερο έτος (Η πόλη και η ευρύτερη περιοχή της ως πλαίσιο ζωής δύο αστικών οικογενειών). Θεσσαλονίκη: Κ.&Μ.ΑΝΤ. ΣΤΑΜΟΥΛΗ. σελ. 85-93. 
  7. ↑ Παρχαρίδης, Αθανάσιος (1986). Ιστορία της Κρώμνης. Θεσσαλονίκη: Αδελφότης Κρωμναίων Καλαμαριάς. σελ. 15. 
  8. ↑ Αντωνιάδης, Ευάγγελος (1911). «Λόγος επικήδειος εις τον συμπολίτην Χατζη Γεώργιο Ακριτίδην». Φάρος της Ανατολής τ.185. http://epm.omegatechnology.gr/top3.aspx?author=%CE%91%CE%BD%CF%84%CF%89%CE%BD%CE%B9%CE%AC%CE%B4%CE%B7%CF%82,%20%CE%95.&period=0&subject=0&place=0. [νεκρός σύνδεσμος]
  9. ↑ «Αλέξανδρος Ακριτίδης». Ποντιακή Εστία τ.2. 1950. http://epm.omegatechnology.gr/top2.aspx?author=0&period=0&subject=%CE%91%CE%BA%CF%81%CE%B9%CF%84%CE%AF%CE%B4%CE%B7%CF%82,%20%CE%91%CE%BB%CE%AD%CE%BE%CE%B1%CE%BD%CE%B4%CF%81%CE%BF%CF%82&place=0. [νεκρός σύνδεσμος]
  10. ↑ Φιρτινίδης, Γεώργιος (1994). Κρώμνη. Θεσσαλονίκη: Αδελφότης Κρωμναίων Καλαμαριάς. σελ. 462. 
  11. ↑ Γκαλάς, Στέλιος. «Ο Άγιος Χριστόφορος στο Λυκάστ της Κρώμνης του Πόντου». 
  12. ↑ Κουτσουπιάς, Φώτης (2000). Η Εκκλησιαστική και Εκπαιδευτική κίνηση στην εκκλησιαστική επαρχία Χαλδίας του Πόντου (19°Σ-20ος αιώνας). Θεσσαλονίκη: Διδακτ. Διατριβή ΑΠΘ. σελ. 320. 
  13. ↑ 13,0 13,1 Παπαδοπούλου-Συμεωνίδου, Παρύσατις (2015). Τραπεζούς 1921: το ανέσπερο έτος (Η πόλη και η ευρύτερη περιοχή της ως πλαίσιο ζωής δύο αστικών οικογενειών). Θεσσαλονίκη: Κ.&Μ.ΑΝΤ. ΣΤΑΜΟΥΛΗ. σελ. 103-112. 
  14. ↑ «Κανονισμός Αδελφότητος Κρωμναίων Τραπεζούντος». ΕΠΜ. σελ. 14, άρθρο 61. [νεκρός σύνδεσμος]
  15. ↑ Φιρτινίδης, Γεώργιος (1994). Κρώμνη. Θεσσαλονίκη: Αδελφότης Κρωμναίων Καλαμαριάς. σελ. 201. 
  16. ↑ Κουρτίδης, Κωνσταντίνος (2007). Ημερολόγιο της δράσεως των Ελλήνων ανταρτών της Σάντας (1916-1924). Θεσσαλονίκη: Αφοί Κυριακίδη. σελ. 199-202. 
  17. ↑ «Περίθαλψη Σανταίων ανταρτών». Κρώμνη Πόντου. 
  18. ↑ Φιρτινίδης, Γεώργιος (1994). Κρώμνη. Θεσσαλονίκη: Αδελφότης Κρωμναίων Καλαμαριάς. σελ. 491-492. 
  19. ↑ Ταξίδης, Ευστάθιος. «Βιβλιοπαρουσιάσεις: Γιάννη Καλπούζου "Σέρρα- Η ψυχή του Πόντου"». Κρώμνη Πόντου. 
  20. ↑ Καλπούζος, Γιάννης (2016). Σέρρα, Η ψυχή του Πόντου. Αθήνα: Ψυχογιός. σελ. 344-346. 
  21. ↑ 21,0 21,1 Γκαλάς, Στέλιος. «Η έξοδος». Κρώμνη Πόντου. [νεκρός σύνδεσμος]
  22. ↑ Μωυσιάδης, Παναγιώτης. «Σπύρος Παπαδόπουλος, ο ευγενής δάσκαλος από την Κρώμνη (Ποντιακή Εστία, τ.182, Σεπ. 2014)». Κρώμνη Πόντου. 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Λυκάστ&oldid=10461512"