Ηλέκτρα (Σοφοκλή)

Για την Ηλέκτρα του Ευριπίδη, δείτε: Ηλέκτρα (Ευριπίδη).

Ἠλέκτρα
Ποιητής	Σοφοκλής
Χορός	Γυναίκες του Άργους
Πρόσωπα	Ορέστης Ηλέκτρα Χρυσόθεμις Παιδαγωγός Κλυταιμνήστρα Αίγισθος Πυλάδης
Χώρος	Έξω από παλάτι (Άργος)

Η Ηλέκτρα είναι τραγωδία του Σοφοκλή, άγνωστης χρονολογίας, με θέμα την εκδίκηση της Ηλέκτρας για τον θάνατο του πατέρα της.

Τα πρόσωπα

Τα πρόσωπα του έργου είναι η Ηλέκτρα (το κεντρικό πρόσωπο, η κόρη του Αγαμέμνονα και της Κλυταιμνήστρας), η Κλυταιμνήστρα (η οποία στα δέκα χρόνια που απουσίαζε ο Αγαμέμνονας στον τρωικό πόλεμο είχε συνάψει σχέσεις με τον εξάδελφό του, τον Αίγισθο, μαζί με τον οποίο και τον δολοφόνησε στο λουτρό του όταν γύρισε), ο Αίγισθος, η Χρυσόθεμις, αδελφή της Ηλέκτρας, ο αδελφός τους ο Ορέστης, ο φίλος του Πυλάδης και ο παιδαγωγός του.

Η πλοκή του έργου

Η Ηλέκτρα ζει στο Άργος θρηνώντας τον πατέρα της, Αγαμέμνονα, και κατηγορώντας ανοιχτά τη μητέρα της, Κλυταιμνήστρα, και τον άντρα της, Αίγισθο, για τη δολοφονία του. Η αδελφή της, η Χρυσόθεμις, συμμερίζεται τη στενοχώρια της Ηλέκτρας και εύχεται και αυτή να επιστρέψει ο αδελφός τους, ο Ορέστης, και να εκδικηθεί, αλλά φέρεται με πολύ πιο συμβατικό τρόπο αποδεχόμενη την κατάσταση, καθώς βλέπει ότι δεν μπορεί να κάνει αλλιώς.

Ο Ορέστης, με σύμβουλο τον παιδαγωγό του και με βοηθό τον φίλο του, Πυλάδη, επιστρέφει από τη Φωκίδα (όπου τον μεγάλωσε ο παιδαγωγός του, για να τον σώσει από τους δολοφόνους του πατέρα του) με σκοπό να εκδικηθεί τον θάνατο του πατέρα του και να πάρει τη θέση του ως Βασιλιά. Προκειμένου να πλησιάσουν στο παλάτι χωρίς να κινδυνέψουν, εμφανίζεται πρώτα ο παιδαγωγός, για να αναγγείλει στην Κλυταιμνήστρα ότι ο Ορέστης έχασε τη ζωή του σε ιππικό αγώνα, και έπειτα ο ίδιος ο Ορέστης με τον Πυλάδη κουβαλώντας ένα αγγείο που υποτίθεται πως περιείχε τις στάχτες του Ορέστη.

Στο άκουσμα του θανάτου του αδελφού της και έχοντας χάσει πια κάθε ελπίδα η Ηλέκτρα θρηνεί τόσο σπαρακτικά, ώστε ο Ορέστης συγκινημένος από τον θρήνο της αναγκάζεται να αποκαλύψει την πραγματική του ταυτότητα. Στη συνέχεια μπαίνει στο σπίτι και σφάζει τη μητέρα του, την Κλυταιμνήστρα. Βγάζει το σώμα της έξω σκεπασμένο με ένα σεντόνι και όταν έρχεται ο Αίγισθος, του δείχνει το σώμα λέγοντάς του ότι είναι το σώμα του Ορέστη. Όταν αυτός το αποκαλύπτει και αντιλαμβάνεται ότι είναι το σώμα της Κλυταιμνήστρας, ο Ορέστης του λέει ότι ήλθε να εκδικηθεί και τον οδηγεί μαζί με τον Πυλάδη στο ανάκτορο για να τον σκοτώσει.

Βιβλιογραφία

• Κείμενο και μετάφραση του Ιωάννη Γρυπάρη. greek-language.gr Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας.
• Ελένη Παπάζογλου: Το πρόσωπο του πένθους: Η Ηλέκτρα του Σοφοκλή ανάμεσα στο κείμενο και την παράσταση, εκδ. «Πόλις», Αθήνα 2014

Δείτε επίσης

Τραγωδίες με κεντρικό θέμα τον φόνο της Κλυταιμνήστρας από τον Ορέστη:

• Χοηφόροι (Αισχύλου) - το δεύτερο έργο της τριλογίας Ορέστεια
• Ηλέκτρα (Σοφοκλή)
• Ηλέκτρα (Ευριπίδη)

Παραστάσεις

Σημαντικές μαγνητοσκοπημένες παραστάσεις: Ηλέκτρα (του Σοφοκλή)

• 1961 Επίδαυρος. Εθνικό Θέατρο. Σκηνοθεσία: Τάκης Μουζενίδης. Ηλέκτρα, η Άννα Συνοδινού.
  Συντελεστές στο Ψηφιοποιημένο Αρχείο Εθνικού Θεάτρου Μετάφραση: Ιωάννης Γρυπάρης. Διανομή: Θόδωρος Μορίδης (Παιδαγωγός). Θάνος Κωτσόπουλος (Ορέστης). Στέλιος Παπαδάκης (Πυλάδης). Άννα Συνοδινού (Ηλέκτρα). Έλλη Βοζικιάδου (Χρυσόθεμις). Κάκια Παναγιώτου (Κλυταιμνήστρα). Βασίλης Κανάκης (Αίγισθος). Κορυφαίες: Πίτσα Καπιτσινέα. Όλγα Τουρνάκη. Σκηνογραφία: Κλεόβουλος Κλώνης. Ενδυματολόγος: Αντώνης Φωκάς. Συνθέτης: Μενέλαος Παλλάντιος. Χορογράφος: Τατιάνα Βαρούτη. (youtube πρόσβαση:2024.06.07.)
• 1962 στα στούνιο του BBC. Πειραϊκό Θέατρο. Σκηνοθεσία: Δημήτρης Ροντήρης. Ηλέκτρα, η Ασπασία Παπαθανασίου.
  "Electra by Sophocles". Μαγνητοσκοπημένη παράσταση σε στούντιο του BBC το 1962. Μετάδοση από την ΕΤ1 μετά το 1990 . Προλογίζει (στα πρώτα 8 λεπτά) ο Κώστας Γεωργουσόπουλος. Μετάφραση: Ιωάννης Γρυπάρης. Σκηνοθεσία: Δημήτρης Ροντήρης. Πρωταγωνιστεί η Ασπασία Παπαθανασίου (Ηλέκτρα). Αποφώνηση: "Cast in order of appearance" (Διανομή. Με τη σειρά εμφάνισης). Αντώνιος Ξενάκης (παιδαγωγός). Δημήτριος Βεάκης (Ορέστης). Γιάννης Μάλας (Πυλάδης). Ασπασία Παπαθανασίου (Ηλέκτρα). Ανθή Καριοφύλλη (Χρυσόθεμις). Ζωρζ Σαρή (Κλυταιμνήστρα). Δημήτρης Μαλαβέτας (Αίγισθος). Χορός Πειραϊκού Θεάτρου. Κορυφαίες: Ντόρα Βολανάκη. Ελένη Ζέρβα. Ελένη Παπαδημοπούλου. Χορογραφία: Λουκία [Σακελλαρίου]. Παραγωγός Πειραϊκού Θεάτρου: Dimitrios Rondiris. "Music concrete by" ('συγκεκριμένη, concrète μουσική) Bill (William) Sutton. Φωτισμός: Robert Gray. Design: Michael Yates. Director: Joan Kemp-Welch. (youtube πρόσβαση:2024.06.07.) Στοιχεία παράστασης για την περίοδο 1962‑63 στο Αρχείο Δημήτρη Ροντήρη.
  Δείτε επίσης ανάλυση στο: Αικατερίνη Σπανού (2020). Η πρόσληψη του χορού και της όρχησης της αρχαιοελληνικής τραγωδίας …, μεταπτυχιακή διατριβή. Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου. σελ.24-25)
• 1972 Επίδαυρος. Εθνικό Θέατρο. Σκηνοθεσία: Σπύρος Ευαγγελάτος. Ηλέκτρα, η Αντιγόνη Βαλάκου.
  Βιντεοσκοπημένη παράσταση της «Ηλέκτρας» του Σοφοκλή που δόθηκε από το Εθνικό Θέατρο στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Επιδαύρου το 1972 (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ) Μετάφραση: Κ.Χ. Μύρης. Διανομή: Νίκος Τζόγιας (Παιδαγωγός). Πέτρος Φυσσούν (Ορέστης). Χρήστος Δεμερτζής (Πυλάδης). Αντιγόνη Βαλάκου (Ηλέκτρα). Χλόη Λιάσκου (Χρυσόθεμις). Αλέκα Κατσέλη (Κλυταιμνήστρα). Δημήτρης Βεάκης (Αίγισθος). Σκηνικά, κοστούμια: Γιώργος Πάτσας. Μουσική: Δημήτρης Τερζάκης. Χορογραφία: Μαρία Χορς.