Μακεδονικό ημερολόγιο

Το Μακεδονικό ημερολόγιο είναι ένα σεληνιακό ημερολόγιο που χρησιμοποιήθηκε στην αρχαία Μακεδονία την 1η χιλιετία π.Χ. Αποτελούνταν από 12 σεληνιακούς μήνες (δηλ. 354 ημέρες ανά έτος), οι οποίοι χρειάζονταν ενδιάμεσους μήνες για να συμβαδίζουν με τις εποχές. Μέχρι τη χρήση του ημερολογίου σε όλο τον ελληνιστικό κόσμο, προστέθηκαν επτά συνολικά εμβόλιμοι (ενδιάμεσοι μήνες) σε κάθε 19ο έτος σεληνιακού κύκλου. Τα ονόματα των μηνών του Μακεδονικού Ημερολογίου παρέμειναν σε χρήση στη Συρία ακόμη και στη χριστιανική εποχή.

Ονόματα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα ονόματα των μακεδονικών μηνών, όπως και τα περισσότερα ονόματα των ελληνικών μηνών, προέρχονται από γιορτές και σχετικούς εορτασμούς προς τιμή των Ολύμπιων θεών.^[1] Τα περισσότερα από αυτά συνδυάζουν μια μακεδονική διαλεκτική μορφή με μια ξεκάθαρη ελληνική ετυμολογία (π.χ. Δῐός από τον Δία, Περίτιος από τον Ηρακλή Περίτα («Φύλακας»), Ξανδικός/Ξανθικός από την λέξη Ξάνθος, (πιθανή αναφορά στον Ηρακλή), Άρτεμίσιος από την Άρτεμις κ.λπ.) με πιθανή εξαίρεση ενός, που μαρτυρείται και σε άλλα αρχαία ελληνικά ημερολόγια.^[1]

Περιγραφή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Μακεδονικό ημερολόγιο ήταν στην ουσία το Βαβυλωνιακό ημερολόγιο με την αντικατάσταση των Μακεδονικών ονομάτων για τα βαβυλωνιακά,^[2] και ως εκ τούτου ήταν παράλληλο με το Εβραϊκό ημερολόγιο που είναι επίσης σεληνιακό και χρησιμοποιήθηκε και κατά την Παρθική Αυτοκρατορία. Ένα παράδειγμα επιγραφών του 6ου αιώνα μ.Χ. από τη Δεκάπολη της Ιορδανίας, που φέρουν το Ηλιακό Μακεδονικό ημερολόγιο, ξεκινά από τον μήνα Αδυναίο. Ο ηλιακός τύπος συγχωνεύτηκε αργότερα με το Ιουλιανό ημερολόγιο. Στη ρωμαϊκή επαρχία της Μακεδονίας χρησιμοποιήθηκαν και τα δύο ημερολόγια. Η ρωμαϊκή εκδοχή μαρτυρείται σε επιγραφές με το όνομα Kalandôn (στη γενική) (αρχαία ελληνικά: καλανδῶν) και το Μακεδονικό $Ἑλληνικῇ$ . Τέλος, επιγραφή^[3] από την Κασσάνδρεια περίπου του 306-298 π.Χ. φέρει ένα μήνα Ἀθηναιῶν, που υποδηλώνει ότι ορισμένες πόλεις μπορεί να χρησιμοποιούσαν τους δικούς τους μήνες ακόμη και μετά τον 4ο αιώνα π.Χ. μετά την επέκταση των Μακεδόνων.

Σειρά	Ονομασίες	Τωρινοί μήνες (κατά προσέγγιση)	Σημειώσεις
1	$Δίος$	Οκτώβριος
2	$Ἀπελλαῖος$	Νοέμβριος	Δωρικός μήνας - χρησιμοποιήθηκε επίσης και στην Τήνο
3	$Αὐδυναῖος$ or $Αὐδναῖος$	Δεκέμβριος	επίσης κρητικός μήνας
4	$Περίτιος$	Ιανουάριος	και μηνιαία εκδήλωση ονόματι "Περίτια"
5	$Δύστρος$	Φεβρουάριος
6	$Ξανδικός$ or $Ξανθικός$	Μάρτιος	και μηνιαία εκδήλωση ονόματι Ξανθικά
‡	$Ξανδικός Ἐμβόλιμος$	‡	παρεμβάλλεται 6 φορές σε έναν κύκλο 19 ετών
7	$Ἀρτεμίσιος$ or $Ἀρταμίτιος$	Απρίλιος	επίσης μήνας που χρησιμοποιήθηκε στην αρχαία Σπάρτη, Ρόδο και στην Επίδαυρο - ο Αρτεμίσιος ήταν Ιωνικός μήνας
8	$Δαίσιος$	Μάιος
9	$Πάνημος$ or $Πάναμος$	Ιούνιος	επίσης μήνας που χρησιμοποιήθηκε στην Επίδαυρο, Μίλητο, Σάμος και Κόρινθο
10	$Λώιος$	Ιούλιος	$Ὀμολώιος$ , ήταν μήνας που χρησιμοποιήθηκε στην Αιτωλία, Βοιωτία και Θεσσαλία
11	$Γορπιαῖος$	Αύγουστος
12	$Ὑπερβερεταῖος$	Σεπτέμβριος	επίσης και κρητικός μήνας
‡	$Ὑπερβερεταῖος Ἑμβόλιμος$	‡	παρεμβάλλεται μόνο μία φορά σε έναν κύκλο 19 ετών

‡ Οι μήνες που σημειώνονται με αυτό το σήμα και περιλαμβάνουν τη λέξη "Έμβόλιμος" χρησιμοποιήθηκαν μόνο περιστασιακά, για παρεμβολή.

Αρίθμηση ετών[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Συνήθως μετρούσαν τα έτη από την εκ νέου κατάκτηση του Σέλευκου Α' Νικάτωρ της Βαβυλώνας, που έγινε το «1ο έτος». Αυτό ισοδυναμεί με το έτος 312 π.Χ. / 311 π.Χ. του σύγχρονου Γρηγοριανού ημερολογίου . Αυτή η πρακτική εξαπλώθηκε εκτός της αυτοκρατορίας των Σελευκιδών και βρήκε χρήση στην αρχαία Μακεδονία, στην Αίγυπτο υπό των Πτολεμαίων και σε άλλα μεγάλα ελληνιστικά κράτη που προέρχονται επίσης από τις κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου.