Μετάβαση στο περιεχόμενο

Μίχιελ Σβέιρτς

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Μίχιελ Σβέιρτς
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Michael Sweerts (Ολλανδικά)
ΓέννησηΣεπτέμβριος 1618 (πιθανώς)[1]
Βρυξέλλες
Θάνατος1664[2][3][4]
Γκόα
Χώρα πολιτογράφησηςΙσπανικές Κάτω Χώρες
Ιδιότηταζωγράφος, χαράκτης και σκιτσογράφος
Κίνημαμπαρόκ
Καλλιτεχνικά ρεύματαμπαρόκ
Σημαντικά έργαA Sleeping Boy and a Man Removing Fleas from Himself, Peasant Family, with a Man Removing Fleas from Himself και A Painter’s Studio
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Ο Μίχιελ Σβέιρτς (φλαμανδικά: Michiel Sweerts ή Michael Sweerts[5], 29 Σεπτεμβρίου 1618 - 1664) ήταν Φλαμανδός ζωγράφος και χαράκτης της εποχής του μπαρόκ, γνωστός για τις αλληγορίες και τις ρωπογραφίες του, τα πορτρέτα και τα tronies. Ο καλλιτέχνης έζησε βίο περιπλανώμενου, καθώς εργάστηκε στη Ρώμη, στις Βρυξέλλες, στο Άμστερνταμ, την Περσία και στην Γκόα της Ινδίας.

Όσο βρισκόταν στη Ρώμη, ο Σβέιρτς σχετίστηκε με την ομάδα Φλαμανδών και Ολλανδών ρωπογράφων που ήταν γνωστοί με το προσωνύμιο Bamboccianti. Η συμβολή του Σβέιρτς στις απεικονίσεις της ομάδας παρουσιάζει μεγαλύτερη κυριαρχία στο ύφος και κοινωνικο-φιλοσοφικές ευαισθησίες ισχυρότερες σε σχέση με των άλλων καλλιτεχνών. Παρά το ότι κατά τη διάρκεια της ζωής του ήταν επιτυχημένος, το έργο του περιέπεσε στην αφάνεια, μέχρις ότου να "ανακαλυφθεί" εκ νέου τον 20ό αιώνα, θεωρούμενος έκτοτε ως ένας από τους πλέον περίεργους και αινιγματικούς καλλιτέχνες της εποχής του.[6]

Βιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πρώιμος βίος και διαμονή στη Ρώμη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Μίχιελ Σβέιρτς γεννήθηκε στις Βρυξέλλες, όπου βαπτίστηκε στις 29 Σεπτεμβρίου 1618 στον ιερό ναό του Αγίου Νικολάου. Ήταν γιος του Ντάβιντ Σβέιρτς, εμπόρου λιναριού, και της Μαρτίνα Μπαλλύ (Martina Ballu).[7] Ελάχιστα στοιχεία είναι γνωστά για την πρώιμη ζωή του καλλιτέχνη και τίποτα δεν είναι γνωστό σχετικά με την εκπαίδευσή του.

Παίκτες ντάμας

Έφθασε στη Ρώμη το 1646, όπου και δραστηριοποιήθηκε ως το 1656.[8] Σύντομα συνδέθηκε με τον κύκλο των Φλαμανδών και Ολλανδών ζωγράφων που δραστηριοποιούνταν στην πόλη και τον Πίτερ φαν Λερ, που θεωρείται ο ιδρυτής των Bamboccianti. Όταν ο Σβέιρτς έφθασε στη Ρώμη, ο φαν Λερ είχε ήδη φύγει από την πόλη.[9] Οι Bamboccianti είχαν μεταφέρει τις υπάρχουσες παραδόσεις της φλαμανδικής ζωγραφικής του 16ου αιώνα στα θέματα απεικόνισης της ζωής των χωρικών από την πατρίδα τους στην Ιταλία. Δημιουργούσαν μικρών διαστάσεων πίνακες (cabinet paintings) ή χαρακτικά σχετικά με την καθημερινή ζωή των κατώτερων τάξεων στη Ρώμη και τις γύρω της εξοχές.

Στη Ρώμη ο Σβέιρτς ζωγράφισε ρωπογραφίες με τον τρόπο των Bamboccianti αλλά και μια σειρά πινάκων σχετικών με τις δραστηριότητες και την εκπαίδευση ζωγράφων στα εργαστήριά τους, να παρακολουθούν μαθήματα ή να εργάζονται με ζωντανά μοντέλα.[10] Διέμενε κοντά στη Σάντα Μαρία ντελ Πόπολο. Το 1647 ο Σβέιρτς έγινε "συνέταιρος" (aggregato) της Ακαδημίας του Αγίου Λουκά (Accademia di San Luca), μιας περίβλεπτης οργάνωσης των κορυφαίων καλλιτεχνών της πόλης. Ο Σβέιρτς κααταγράφεται, επίσης, να έχει διασυνδέσεις με την Παπική Ακαδημία Καλών Τεχνών και Γραμμάτων των Virtuosi al Pantheon (Congregazione Artistica dei Virtuosi al Pantheon).[7] Η Congregazione ήταν μια εταιρεία καλλιτεχνών, η οποία οργάνωνε ετήσιες εκθέσεις με έργα των μελών της στα μεταλλικά κιγκλιδώματα εμπρός από το Πάνθεον.[11] Δεν υπάρχει μαρτυρία ότι ο Σβέιρτς έγινε μέλος των Virtuosi. Ο Σβέιρτς έζησε, κατά την περίοδο 1646 ως 1651 στη Via Margutta, όπου διέμεναν πολλοί ξένοι καλλιτέχνες.[7] Όσο βρισκόταν στη Ρώμη, ο Σβέιρτς διετέλεσε "Δάσκαλος" του Βίλλεμ Ρέουτερ, ενός άλλου Φλαμανδού ζωγράφου από τις Βρυξέλλες, ο οποίος διέμεινε ένα διάστημα στη Ρώμη και επηρεάστηκε από τους Bamboccianti.[12]

Διπλό πορτρέτο

Παρά την αποσπασματική φύση των μαρτυριών σχετικά με τη σταδιοδρομία του στη Ρώμη, ο Σβέιρτς εμφανώς πέτυχε να δημιουργήσει για τον εαυτό του μια επαρκώς ισχυρή φήμη, ώστε να κληθεί να συμμετάσχει στην υπηρεσία της κυρίαρχης παπικής οικογένειας των Παμφίλι (Pamphili) και, συγκεκριμένα, του πρίγκηπα Καμίλλο Παμφίλι, ανεψιού του Πάπα Ιννοκέντιου Ι΄. Λέγεται ότι ζωγράφισε πορτρέτο του Καμίλλο.[13] Ζωγράφισε, επίσης, για λογαριασμό του Καμίλλο Παμφίλι θεατρικά ντεκόρ και ενήργησε ως πράκτοράς του στις προμήθειες έργων τέχνης.[14] Είναι πιθανόν ο πάτρονάς του, πρίγκηπας Καμίλλο Παμφίλι να ενέπλεξε τον Σβέιρτς στην οργάνωση μιας ακαδημίας τέχνης στη Ρώμη.[15] Με την υποκίνηση του Καμίλλο, ο Πάπας απένειμε στον Σβέιρτς τον παπικό τίτλο Cavaliere di Cristo (Ιππότης του Χριστού), τιμή την οποίαν είχαν προηγουμένως δεχτεί οι Τζαν Λορέντσο Μπερνίνι και Φραντσέσκο Μπορρομίνι.[16]

Κατά την περίοδο αυτή στη Ρώμη ο Σβέιρτς ανέπτυξε σχέση με την οικογένεια Ντέουτζ, που διήρκεσε για όλη του τη ζωή. Η οικογένεια ήταν μια από τις πλέον εξέχουσες οικογένειες εμπόρων του Άμστερνταμ. To 1651 o Ζαν Ντέουτζ έδωσε στον Σβέιρτς δικαιώματα ώστε να ενεργήσει ως πληρεξούσιός του σε πώληση μεταξιού. Οι αδελφοί Ντέουτζ προμηθεύτηκαν, επίσης, πίνακες του Σβέιρτς μέσω της αγοράς έργων τέχνης της Ιταλίας. Ο Σβέιρτς, επιπλέον, ενήργησε ως πράκτορας των αδελφών στην αγορά τέχνης της Ιταλίας. Πιστεύεται ότι ο πίνακας του καλλιτέχνη Πορτρέτο άνδρα με κόκκινο μανδύα (περ. 1650, σήμερα στη Συλλογή Ουάλλας απεικονίζει, στην πραγματικότητα, τον Ζαν Ντέουτζ, ο οποίος πιθανόν τότε βρέθηκε στη Ρώμη πραγματοποιώντας το παραδοσιακό, για τα μέλη των πλούσιων οικογενειών, ταξίδι που αποκλήθηκε grand tour (μεγάλη περιοδεία).[17]

Επιστροφή στις Βρυξέλλες και διαμονή στο Άμστερνταμ

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παρά το ότι είχε την εύνοια των υψηλότερα ισταμένων πατρόνων στη Ρώμη, ο Σβέιρτς έφυγε από την πόλη για άγνωστους λόγους κάπου μεταξύ 1652 και 1654. Καταγράφεται στις Βρυξέλλες τον Ιούλιο του 1656 κατά την βάπτιση του τέκνου της αδελφής του.[8] Στις Βρυξέλλες έγινε μέλος στην τοπική Συντεχνία του Αγίου Λουκά το 1659.[7] Δημιούργησε μιαν ακαδημία στις Βρυξέλλες όπου οι μαθητές του μπορούσαν να εργάζονται χρησιμοποιώντας ζωντανά μοντέλα. Δημιούργησε, επίσης, μια σειρά χαρακτικών με ποικίλες ανθρώπινες εκφράσεις, τα οποία χρησιμοποιούσε για την εκπαίδευση των μαθητών του.[9]

Λουόμενοι άνδρες

Εκείνη περίπου την εποχή έγινε μέλος των "Missions Étrangères", μιας Καθολικής οργάνωσης μισθοφόρων, οπαδών του Αγίου Βενσάν ντε Πωλ (Vincent de Paul) και ανέλαβε προσηλυτισμό στην Ανατολή. Ήταν "λαϊκός αδελφός" (είχε λάβει μοναστικούς όρκους αλλά όχι και το σχήμα) και έγινε θεοσεβής Χριστιανός. Κάποιος Λάζαρος της Βηθανίας, ο οποίος συνάντησε τον Σβέιρτς το 1661 ανέφερε ότι ο καλλιτέχνης είχε εμφανώς υποστεί μια "θαυματουργή μεταστροφή" και είχε σταματήσει να καταναλώνει κρέας, νήστευε καθημερινά και είχε διαμοιράσει όλα του τα υπάρχοντα, ενώ μεταλάμβανε τρεις ή τέσσερις φορές την εβδομάδα.[13]

Ο Σβέιρτς ίσως πέρασε κάποιο χρονικό διάστημα στο Άμστερνταμ, πιθανόν περί το 1658. Το ΄1658 δημιούργησε για λογαριασμό της Συντεχνίας του Αγίου Λουκά των Βρυξελλών μια αυτοπροσωπογραφία, ως αποχαιρετιστήριο δώρο. Ενώ προετοιμαζόταν να ακολουθήσει τη "Missions Étrangères" σε ταξίδι στην Άπω Ανατολή, ο Σβέιρτς πέρασε κάποιους μήνες στο Άμστερνταμ. Εκεί βοήθησε στην επίβλεψη της κατασκευής ενός πλοίου με το οποίο η "Missions Étrangères" θα ταξίδευε ως την Αλεξανδρέττα και στη συνέχεια στην Άπω Ανατολή.[18]

Ταξίδι στην Ανατολή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τον Δεκέμβριο του 1661 ο Σβέιρτς βρισκόταν στη Μασσαλία και τον Ιανουάριο του 1662 το πλοίο του αναχώρησε για την Παλαιστίνη.[19] Ο Σβέιρτς έπλευσε προς την Αλεξανδρέττα με τον επίσκοπο Φρανσουά Παγύ (François Pallu), επτά ιερείς και έναν ακόμη κοσμικό αδελφό. Στη Συρία λέγεται ότι ζωγράφισε μερικούς πίνακες.[7] Στο δια ξηράς τμήμα της διαδρομής προς Συρία έγινε διανοητικά ασταθής και αποχώρησε από την ομάδα μεταξύ Ισφαχάν και Ταμπρίζ στην Περσία. Στη συνέχεια ταξίδεψε ως τους Πορτογάλους Ιησουΐτες στη Γκόα, όπου αναφέρεται ότι απεβίωσε σε ηλικία 46 ετών.[13]

Έργο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Γενικά

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Πορτρέτο νεαρής γυναίκας

Τα περισσότερα από τα διασωθέντα έργα του χρονολογούνται κατά την περίοδο διαμονής του στη Ρώμη. Λόγω της δυσκολίας απόδοσης έργων στον καλλιτέχνη, ο οποίος σπάνια υπέγραφε τα έργα του, ο αριθμός των πινάκων που του αποδίδονται ποικίλλει από 40 ως 100. Ορισμένα από τα έργα του Σβέιρτς ήταν τόσο δημοφιλή στην εποχή του, ώστε κατασκευάστηκαν ορισμένα αντίγραφά τους, μερικά από τον ίδιο τον Σβέιρτς, άλλα από μαθητές ή οπαδούς του. Δεν είναι πάντα εύκολο να καθοριστεί το επίπεδο συμβολής του Σβέιρτς (αν υπήρξε) στη δημιουργία αυτών των αντιγράφων. Για παράδειγμα, υπάρχουν τουλάχιστον τέσσερα πρώιμα αντίγραφα, με ποιότητα που ποικίλλει, το έργου του Εργαστήριο καλλιτέχνη με γυναίκα που ράβει (το πρωτότυπο βρίσκεται στη συλλογή RAU στην Κολωνία).[20] Κανένα από τα έργα που δημιούργησε αφού έφυγε από την Ευρώπη δεν είναι γνωστό ότι διασώθηκε.[7]

Η πλειονότητα της ζωγραφικής του παραγωγής εμπίπτει σε δύο κατηγορίες: ρωπογραφίες, δηλ. θέματα της καθημερινότητας στην εξοχή ή στους δρόμους και πορτρέτα ή tronies (πορτρέτα που απεικονίζουν και/΄΄η διακωμωδούν εκφράσεις προσώπου). Μια τρίτη κατηγορία περιλαμβάνει αλληγορικά έργα, τα οποία θεωρούνται αινιγματικά και αποτελούν αντικείμενο συνεχιζόμενης μελέτης από τους ιστορικούς τέχνης.[21] Ο Σβέιρτς αναφέρεται ότι ζωγράφισε και θρησκευτικές συνθέσεις, αλλά καμία από αυτές δεν έχει διασωθεί, αν και ορισμένες αναφέρονται σε σύγχρονες απογραφές. Μια από αυτές, ο Θρήνος είναι γνωστή από χαρακτικό που κατασκεύασε ο ίδιος με βάση τον πίνακά του. Η σύνθεση είναι ασυνήθιστη, καθώς περιλαμβάνει χειρονομία παρηγοριάς της Παρθένου προς την απαρηγόρητη Μαρία Μαγδαληνή.[14]

Ο Σβέιρτς είναι αινιγματικός και δύσκολος, ως προς την κατηγοριοποίησή του, καλλιτέχνης, καθώς απορρόφησε μια ποικιλία επιρροών για να δημιουργήσει εκλεκτικό ύφος, που υιοθέτησε την ολλανδική ρωπογραφία συνδυάζοντάς την με το πρώιμο τενεμπριστικό ύφος, καθώς και με στοιχεία του μπαρόκ και των κλασικιστικών τάσεων.

Ρωπογραφίες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μεγάλο μέρος της ζωγραφικής δημιουργίας του Σβέιρτς συνίσταται από σκηνές καθημερινότητας. Μερικοί πίνακές του απεικονίζουν σκηνές δημοφιλείς στους οπαδούς του Καραβάτζο, όπως οι παίκτες ζαριών ή χαρτιών και την προαγωγό. Παραδείγματα τέτοιων έργων είναι οι παίκτες ζαριών και Οι χαρτοπαίκτες (σήμερα και οι δύο πίνακες εκτίθενται στο Ρέικσμουζεουμ). Αυτός ο τελευταίος πίνακας απεικονίζει μιαν ομάδα ανθρώπων, των οποίων το παιχνίδι διακόπτεται από φιλονικία. Τα μάτια τους προτρέπουν τον θεατή να κοιτάξει προς τα δεξιά, προς την κατεύθυνση του βραχίονα που προτείνει δείχνοντας ο άνδρας στο προσκήνιο. Ο πίνακας πιθανόν συμβολίζει την οκνηρία. Ένα πονηρό αγόρι επωφελείται από το χάος για να κλέψει τον άνδρα με τη μπλε φορεσιά.[22]

Δώσε στον διψασμένο να πιει

Άλλες ρωπογραφίες του Σβέιρτς απεικονίζουν σκηνές καθημερινότητας, τοποθετημένες κυρίως στη ρωμαϊκή εξοχή ή σε δρόμους της Ρώμης, με ύφος παρόμοιο με αυτό των Bamboccianti. Παράδειγμα αποτελεί ο πίνακας Άνδρας που ξεψειρίζεται και κοιμισμένο αγόρι (περ 1650 - 1654, σήμερα στο Mauritshuis). Οι συνθέσεις του Σβέιρτς, εν τούτοις, διαφέρουν από αυτές άλλων ζωγράφων της ομάδας Bamboccianti λόγω της προτίμησής του στα αρχαία γλυπτά και την ευγενική εμφάνιση των συχνά μνημειακών μορφών του. Ο Σβέιρτς χρησιμοποιούσε συχνά την τεχνική του κιαροσκούρο για να δημιουργήσει δραματική και μυστηριακή ατμόσφαιρα.

Το προσωπικό του ύφος εμφανίζεται με σαφήνεια στη σειρά πινάκων Επτά πράξεις ελέους (περ. 1646 - 9), απαρτιζόμενη από επτά πίνακες που ζωγράφισε στη Ρώμη ως ρωπογραφίες - παραλλαγές ενός θρησκευτικού θέματος. Οι πίνακες είναι σήμερα διεσπαρμένοι σε διάφορα μουσεία. Το θέμα των επτά πράξεων ελέους βασίζεται στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο ΚΕ΄ 31-46. Οι στίχοι αυτοί προαναγγέλλουν την Υπέρτατη Κρίση, δηλ. το γεγονός κατά το οποίο ο Χριστός θα κρίνει τον κάθε άνθρωπο σύμφωνα με τα έργα του. Ο Σβέιρτς απεικόνισε τις καλές πράξεις του σε σύγχρονο ρωμαϊκό περιβάλλον και ενσωμάτωσε τοπογραφικά στοιχεία της γειτονιάς όπου τότε διέμενε. Σε αυτές τις σκηνές δείχνει την προτίμησή του για τον νυκτερινό ουρανό και το σκοτεινό παρασκήνιο, ενώ φωτίζει με δραματικό τρόπο τις μορφές.[23] Οι συνθέσεις αυτές αναπαριστούν τις σκηνές σε "παγωμένη" κίνηση, σχεδόν σαν φωτογραφικό στιγμιότυπο. Εκφράζουν τη συμπόνια και την συμπάθειά του προς αυτόν που υποφέρει και τις πράξεις ελέους που γίνονται προς αυτόν.[14]

Αγώνας πάλης

Ο Σβέιρτς παρουσίασε νέα θεματολογία απεικονίζοντας Ρωμαίους παλαιστές. Στον πίνακά του Αγώνας πάλης (σήμερα στην Κρατική Πινακοθήκη της Καρσλρούης) απεικονίζει τους δημοφιλείς αγώνες πάλης που γίνονταν στη Ρώμη, τους οποίους παρακολουθούσε πολυπληθές κοινό. Η αναπαράσταση είναι ρεαλιστική αλλά και ταυτόχρονα κάπως εξωπραγματική, λόγω του δραματικού φωτισμού αλλά και του γεγονότος ότι οι κινήσεις των παλαιστών εμφανίζονται "παγωμένες". Ο Σβέιρτς στηρίχτηκε, για την απεικόνιση των μορφών του, σε κλασικές εικόνες. Μέσω της μεγάλης κλίμακας των γυμνών στη σύνθεση αυτή ο Σβέιρτς εξύψωσε το "χυδαίο" θέμα σε πολύ υψηλότερο επίπεδο.[23]

Ο Σβέιρτς ζωγράφισε κι άλλες συνθέσεις στις οποίες απεικονίζεται ανδρικό γυμνό, όπως οι λουόμενοι άνδρες (σήμερα στο Μουσείο Καλών Τεχνών του Στρασβούργου). Έχει καταδειχθεί ότι ο Σβέιρτς κινούνταν σε περιβάλλον στη Ρώμη, απ' όπου είχαν, σε γενικές γραμμές, αποκλειστεί οι γυναίκες. Παραμένει το ερώτημα αν ορισμένοι από τους πίνακές του με ανδρικά γυμνά μπορούν να ερμηνευθούν ως μήνυμα σχετιζόμενο με την ομοφυλοφιλία.[21]

Εργαστήρια καλλιτεχνών

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι ρωπογραφίες του Σβέιρτς περιλαμβάνουν και ορισμένες συνθέσεις που απεικονίζουν καλλιτέχνες να εκπαιδεύονται ή να εργάζονται είτε στο εργαστήριό τους είτε έξω από αυτό. Παρέχουν πολύτιμες οπτικές μαρτυρίες σχετικά με τις συνήθειες και την εκπαίδευση των καλλιτεχνών του 17ου αιώνα. Ο Σβέιρτς ζωγράφισε, επίσης, ορισμένες σχολές καλλιτεχνών. Ο ίδιος είχε ενεργά αναμιχθεί με την καλλιτεχνική εκπαίδευση, τόσο στη Ρώμη όσο και στις Βρυξέλλες.

Το εργαστήριο του καλλιτέχνη

Ο πίνακάς του Το εργαστήριο του ζωγράφου (1648-1650, σήμερα στο Ρέικσμουζεουμ) απεικονίζει διάφορους σχεδιαστές σε εργαστήριο ζωγράφου να σχεδιάζουν χρησιμοποιώντας γύψινα μοντέλα και ίσως ένα ζωντανό γυμνό. Στο εργαστήριο απεικονίζονται, επίσης, και δύο επισκέπτες. Ο πίνακας μοιάζει να απεικονίζει τις βασικές αρχές και τα στάδια της πρακτικής του εργαστηρίου, αρχίζοντας από τη σχεδίαση σύμφωνα με πρότυπα και ανατομικές μορφές από γύψο και στη συνέχεια με ζωντανό μοντέλο.

Ο τονισμός που δίνεται στα γύψινα μοντέλα στο πρόσθιο δεξιό τμήμα της σύνθεσης θέλει να καταδείξει τη σημαντικότητά τους στην εκπαίδευση των καλλιτεχνών και την άσκηση των συγχρόνων (του) καλλιτεχνών στη μελέτη των εκμαγείων όχι μόνον της αρχαίας αλλά και της σύγχρονης γλυπτικής.[15] Σε μιαν άλλη απεικόνιση με το ίδιο θέμα, το εργαστήριο του καλλιτέχνη (1652, Ίδρυμα Τέχνης του Ντιτρόιτ), ένας επισκέπτης του εργαστηρίου εξετάζει ένα εκμαγείο του Απόλλωνα χωρίς άκρα, το οποίο βασίζεται σε μοντέλο του Φλαμανδού γλύπτη του 17ου αιώνα Φρανσουά Ντυκενουά (François Duquesnoy), ο οποίος εργαζόταν στη Ρώμη. Άλλα αντικείμενα που περιλαμβάνει η σύνθεση περιλαμβάνουν χωρομετρικά όργανα, ένα λαούτο και μια παρτιτούρα. Τα αντικείμενα αυτά αποτελούν αναφορά στην ανάγκη του καλλιτέχνη να πασχίζει για την αρμονία αλλά και να σέβεται το ακριβές μέγεθος και τις αναλογίες τους. Η βιβλιοθήκη που περιλαμβάνει η σύνθεση αποτελεί αναφορά στο ότι οι ζωγράφοι δεν είναι τεχνίτες, αλλά σπουδασμένοι καλλιτέχνες.[23]

Πορτρέτα και tronies

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κεφαλή γυναίκας

Στα πορτρέτα του ο Σβέιρτς αποδείχθηκε ισάξιος των κορυφαίων συγχρόνων του στο πεδίο αυτό. Ο Σβέιρτς πιστεύεται ότι ζωγράφισε τα tronies[24] στις Βρυξέλλες ή στο Άμστερνταμ, δηλ. μεταξύ 1655 και 1661. Επέδειξε ενδιαφέρον στην απεικόνιση κοινών ανθρώπων και στη διερεύνηση του χαρακτήρα και των εκφράσεων του προσώπου. Στον πίνακά του Ντύνοντας τον γυμνό ο Σβέιρτς απεικόνισε ιδιαίτερα μη κλασικές (δηλ. όχι με ολλανδικά - φλαμανδικά χαρακτηριστικά), των οποίων τα χαρακτηριστικά τονίζονται με πλάγια βλέμματα και περίεργες εκφράσεις. Το όμορφο φως της ημέρας και τα βελούδινα παρασκήνια απαντώνται, επίσης, σε έργα του Γιοχάνες Βερμέερ.

Τα tronies του Σβέιρτς που απεικονίζουν νεαρές γυναίκες με τη χρήση των παλαιότερων χαρακτηριστικών, απηχούν επίσης τον Βερμέερ.[25] Αυτά τα έργα, καθώς και ο πίνακας Ο Anthonij de Bordes και ο θαλαμηπόλος του (σήμερα στην Εθνική Πινακοθήκη Λονδίνου) είναι παραδείγματα πορτρέτων που λαμβάνουν τη μορφή ρωπογραφιών.[26]

Άνδρας που κρατά κανάτι

Το θέμα του προσεγγίζει αυτό των Ολλανδών ρωπογράφων, όπως οι Πίτερ ντε Χόοχ και ο Βερμέερ.[19] Ο πίνακας Κεφαλή γυναίκας (περ. 1654, σήμερα στο Μουσείο Γκέτι του Λος Άντζελες) είναι αξιοσημείωτο παράδειγμα της ικανότητάς του να συλλαμβάνει τη ζωτικότητα και την ανθρωπιά ακόμη και των ταπεινότερων και ανώνυμων μορφών του.[27]

Το έργο του Πορτρέτο νεαρής γυναίκας (περ. 1660, συλλογή Κρέμερ), που κατά πάσαν πιθανότητα απεικονίζει μιαν απλή υπηρέτρια, καταδεικνύει το ενδιαφέρον του καλλιτέχνη για την απεικόνιση απλών ανθρώπων. Ο πίνακας αυτός έχει συγκριθεί με αυτόν του Βερμέερ Το κορίτσι με το μαργαριταρένιο σκουλαρίκι, τον οποίο ο Βερμέερ ζωγράφισε περίπου πέντε χρόνια αργότερα. Και οι δύο συνθέσεις απεικονίζουν νεαρά κορίτσια, με τυπικό το μείγμα του ρεαλισμού και του ιδεαλισμού. Υπάρχουν, βέβαια, σημαντικές διαφορές ανάμεσα στους δύο πίνακες: Η σύνθεση του Βερμέερ είναι πιο συνεκτική, η χρήση του κίτρινου και του μπλε χρώματος είναι πιο τολμηρή και οι φωτεινές ανακλάσεις είναι πιο λεπτες. Ο Βερμέερ, επίσης, απεικονίζει το νέο κορίτσι στολισμένο με εξωτικό τουρμπάνι και μαργαριταρένιο σκουλαρίκι, το οποίο είναι πολύ μεγάλο για να είναι αληθινό. Ο Σβέιρτς προτιμά να απεικονίζει το κορίτσι του ως απλή υπηρέτρια, χωρίς φτιασίδια.[19]

Ορισμένα από τα tronies μπορούν να αναχθούν στις μελέτες "ταπεινών" χαρακτήρων στις Ισπανικές Κάτω Χώρες που πραγματοποίησαν ο Άντριεν Μπράουβερ και οι μαθητές του και ο Πίτερ Μπρίγκελ ο πρεσβύτερος στη δεκαετία του 1560. Ο Σβέιρτς κατάφερε να κάνει αυτά τα θέματα να ιδωθούν με ανανεωμένη ματιά. Παράδειγμα τέτοιου πίνακα είναι ο Άνδρας που κρατά κανάτι. Σε αυτή την απεικόνιση του θαμώνα μιας ταβέρνας, ο Σβέιρτς αποκαλύπτει το αξιοσημείωτο χάρισμά του να αποτυπώνει τόσο τον χαρακτήρα όσο και τα φυσικά χαρακτηριστικά μαζί με τον κατάλληλο φωτισμό.[28]

Ο Σβέιρτς ζωγράφισε, επίσης, κάποιες αυτοπροσωπογραφίες του, ενώ μερικά από τα πορτρέτα του θεωρούνται, επίσης, αυτοπροσωπογραφίες.[29] Η παλαιότερη γνωστή αυτοπροσωπογραφία του χρονολογείται μεταξύ 1648 και 1650 (σήμερα στην Πινακοθήκη Ουφίτσι) και απεικονίζει τον καλλιτέχνη ως "μποέμ", που φορά μπερέ με φτερό.

Πορτρέτο νεαρού άνδρα

Η αυτοπροσωπογραφία του του 1656 (σήμερα στο Μουσείο Τέχνης Allen Memorial) απεικονίζει τον καλλιτέχνη σε πόζα με αυτοπεποίθηση. Η αυτοπροσωπογραφία αυτή στηρίζεται σε μακρά παράδοση της φλαμανδικής τέχνης, σύμφωνα με την οποία οι ζωγράφοι απεικονίζουν τους εαυτούς τους με εργαλεία της τέχνης τους. Η κομψή, αριστοκρατική εμφάνισή του θυμίζει τα πορτρέτα καλλιτεχνών στην Εικονογραφία του Άντονι βαν Ντάικ, που εκδόθηκε στην Αμβέρσα μεταξύ 1636 και 1641. Η έμφαση βρίσκεται στην απεικόνιση του καλλιτέχνη ως αριστοτέχνη, ο οποίος συνδυάζει την αριστοκρατική εμφάνιση με τη λογιότητα και το κύρος. Ο Σβέιρτς αναπαρήγε τον πίνακα (ανεστραμμένο με κατοπτρική σχέση ειδώλου - αντικειμένου) σε χαρακτικό με την επιγραφή "Michael Sweerts Eq. Pi. et fe".

Σε μιαν άλλη αυτοπροσωπογραφία του, πιθανόν ζωγραφισμένη γύρω στο 1655, ο καλλιτέχνης δείχνει προς ένα κρανίο, υπενθύμιση της "vanitas" (λατ. ματαιότητα).[30] Μια ακόμη πιθανή αυτοπροσωπογραφία του είναι ο πίνακας Πορτρέτο νεαρού άνδρα (1656, σήμερα στο Μουσείο Ερμιτάζ), που απεικονίζει νεαρό άνδρα σε μελαγχολική στάση. Παλαιότερα πιστευόταν ότι η διάθεση του απεικονιζομένου οφειλόταν στις οικονομικές του δυσχέρειες. Η τρέχουσα άποψη είναι ότι ο πίνακας είναι πορτρέτο pensieroso (ιταλ. "συλλογισμένου"), κάτι που ανάγεται στη νεοπλατωνική άποψη του 15ου αιώνα, σύμφωνα με την οποία η μελαγχολία είναι χαρακτηριστικό του δημιουργικού χαρακτήρα. Η αλληγορική σημασία των αντικειμένων στον πίνακα, όπως τα παλαιά βιβλία, το άδειο τσαντάκι, τα χρυσά νομίσματα και το μελανοδοχείο συντείνουν προς την ερμηνεία αυτή. Το πορτρέτο φέρει επίσης την ηθικοπλαστική επιγραφή RATIO QUIQUE REDDENDA (λατ. κάθε άνθρωπος οφείλει να λογοδοτεί). Αυτή η αλληγορική τάση είναι χαρακτηριστική της τέχνης του Σβέιρτς.[29]

Ένας ακόμη πίνακας που πιθανολογείται ότι είναι αυτοπροσωπογραφία του είναι ο Ο μετανοημένος διαβάζει σε δωμάτιο (σήμερα στη συλλογή Μάρκο Γκράσσι στη Νέα Υόρκη), ο οποίος απεικονίζει έναν άνδρα να διαβάζει κάποιο ιερό βιβλίο ανάμεσα σε σύμβολα της vanitas, όπως το κρανίο και η κλεψύδρα. Το μήνυμα του πίνακα πιθανόν να είναι ότι η πίστη υπάρχει παντού. Ο πίνακας πιθανόν να προϊδεάζει τη μεταστροφή του Σβέιρτς σε πιο φανατικό Χριστιανό, που τελικά τον ώθησε να πραγματοποιήσει το ταξίδι του στην Ανατολή.[27]

Αλληγορικές σκηνές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Άρης καταστρέφει τις Τέχνες

Αρκετές συνθέσεις του πραγματεύονται θέματα, τα οποία μοιάζουν να έχουν αλληγορική σημασία. Πολλά από αυτά τα έργα ακόμη δεν έχουν ερμηνευθεί πλήρως από τους σύγχρονους λόγιους. Μερικά από τα πορτρέτα του έχουν και κάποια αλληγορική σημασία και, σύμφωνα με την ολλανδική παράδοση, αναφέρονται στις πέντε αισθήσεις. Παράδειγμα αποτελεί η σειρά πέντε πορτρέτων με αγόρια και κορίτσια, που αναπαριστούν τις πέντε αισθήσεις και σήμερα είναι διεσπαρμένα σε διαφορετικές συλλογές. Δύο από αυτά, ενός αγοριού κι ενός κοριτσιού αντίστοιχα αναπαριστούν την Οσφρηση και την Αφή και βρίσκονται στο Μουσείο Μπόιμανς - φαν Μπένινγκεν του Ρότερνταμ.[31]

Μια ακόμη αλληγορική του σύνθεση είναι Ο Άρης καταστρέφει τις Τέχνες (σήμερα σε ιδιωτική συλλογή), στην οποία ο Σβέιρτς απεικονίζει έναν στρατιώτη να καταστρέφει ένα βιολί, πίνακες και γλυπτά.[32]

Λοιμός σε αρχαία πόλη

Η μνημειώδης σύνθεσή του Λοιμός σε αρχαία πόλη (περ. 1652-54, σήμερα στο Los Angeles County Museum of Art) θεωρείται ως το πλέον φιλόδοξο έργο του καλλιτέχνη, όχι μόνον από άποψη συνθετικής πολυπλοκότητας και τεχνικής, αλλά και από άποψη πολυμάθειάς του ως προς την ιστορία και την αρχαιολογία. Η σύνθεση απεικονίζει μια δραματική άποψη της βουβωνικής πανώλους, που απεικονίζεται σε περιβάλλον κλασικής αρχαιότητας. Είναι σαφώς μια απόπειρα του καλλιτέχνη να αποδείξει το ταλέντο του, τόσο στην απεικόνιση μιας ιστορικής σκηνής επικών διαστάσεων, στην οποία περιλαμβάνεται μεγάλο εύρος συναισθηματικών και ψυχολογικών καταστάσεων, μιμούμενος το κλασικιστικό ύφος του συγχρόνου του και επίσης εργαζόμενου στη Ρώμη Γάλλου συναδέλφου του Νικολά Πουσέν(1594–1665). Οι ιστορικοί τέχνης έχουν προτείνει διάφορες θεωρίες σχετικά με τον πίνακα και την ερμηνεία του. Ορισμένοι διακρίνουν σε αυτόν μια γενική απεικόνιση των αποτελεσμάτων ενός λοιμού χωρίς εξειδικευμένη ιστορική, ηθική ή αφηγηματική έννοια.

Ο ιστορικός τέχνης Φράνκο Μορμάντο πρόσφατα πρότεινε ότι ο Λοιμός σε αρχαία πόλη απεικονίζει συγκεκριμένο λοιμό ο οποίος, σύμφωνα με χριστιανικές πηγές, έλαβε χώρα στη Ρώμη το 361063 κατά την ηγεμονία του Αυτοκράτορα Ιουλιανού. Ο Ιουλιανός είχε ζητήσει την επιστροφή στην αρχαία θρησκεία και την εγκατάλειψη του Χριστιανισμού. Ο λοιμός κατά την ηγεμονία του Ιουλιανού εθεωρείτο, στην εποχή του Σβέιρτς, τιμωρία για τις αντιχριστιανικές πολιτικές του Ιουλιανού. Στη σύνθεσή του αυτή ο Σβέιρτς πιθανόν να σχολιάζει τη σύγχρονή του σύγκρουση του καθολικισμού με τον προτεσταντισμό.

Οι ιστορικές, θρησκευτικές, καλλιτεχνικές και αρχαιολογικές νύξεις της σύνθεσης δεν θα ήταν εμφανείς στον κοινό θεατή του, αλλά μόνον σε ένα μικρό τμήμα της πολιτιστικής ελίτ, η οποία γοητευόταν με τέτοια ζωγραφικά "παζλ".[33] Κατά άλλη εκδοχή, ο πίνακας αναφέρεται στον λοιμό των Αθηνών.[34]

Χαρακτικά

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Πορτρέτο του Γιαν φαν ντεν Έντεν

Ο Σβέιρτς δημιούργησε μικρό αριθμό πλακών χαρακτικών, 21 στο σύνολο. Αυτές περιλήφθηκαν σε μικρές εκδόσεις, κάνοντας τα χαρακτικά του ιδιαιτέρως σπάνια. Εγχάραξε μια σειρά 13 πλακών με τον λατινικό τίτλο Diversae facies in usum iuvenum et aliorum (Ποικίλα πρόσωπα προς χρήση των νεοτέρων και άλλων), οι οποίες χρησίμευσαν ως μοντέλα σχεδίασης για τους σπουδαστές του στην ακαδημία. Για τον λόγο αυτόν μια πλήρης ομάδα των χαρακτικών (σήμερα στη συλλογή του μουσείου Φιτζγουίλιαμ) συμπληρώθηκε με μολύβι, ώστε να διευκολυνθεί η αντιγραφή τους. Η ομάδα αυτή εκδόθηκε στις Βρυξέλλες το 1656, το ίδιο έτος που ο Σβέιρτς ίδρυσε μιαν ακαδημία σχεδίασης στην πόλη.[35]

Σχέδια

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ελάχιστα σχέδια έχουν αποδοθεί με βεβαιότητα στον Σβέιρτς. Ένα πορτρέτο με μαύρη κιμωλία, το πορτρέτο του Γιαν φαν ντεν Έντεν (περ. 1651, σήμερα στην Εθνική Πινακοθήκη Τέχνης) είναι πολύ σημαντικό σχέδιο πορτρέτου ενός νεαρού άνδρα. Πρόκειται για ένα από τα πρώτα σχέδια που του αποδίδονται με σχετική βεβαιότητα.[36]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ (Ολλανδικά) RKDartists.
  2. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. 119373742. Ανακτήθηκε στις 15  Οκτωβρίου 2015.
  3. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb13508999r. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  4. ↑ (Ολλανδικά) RKDartists. 76229. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  5. ↑ Άλλα ονόματα με τα οποία αναφέρεται: Michele Suars, Michele Suarssi, Michiello Suerts, Michiel Suerz, Michiel Sweerts, il Cavaliere Suars
  6. ↑ Michiel Sweerts (Brussels 1618-1664 Goa), A lady sewing in an interior at Christie's
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 «Malcom R. Waddingham, Michael Sweerts, Boy Copying the Head of a Roman Emperor». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Απριλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 16 Ιανουαρίου 2017. 
  8. ↑ 8,0 8,1 Michael Sweerts στο Ολλανδικό Ίδρυμα Ιστορίας της Τέχνης (Ολλανδικά)
  9. ↑ 9,0 9,1 Michiel Sweerts, Portrait of a young man playing a hunting horn Αρχειοθετήθηκε 2016-03-30 στο Wayback Machine. at Galerie Canesso
  10. ↑ Life of Michiel Sweerts (Brussels, 1624 -Goa, 1664) at the Thyssen-Bornemisza Museum
  11. ↑ Edgar Peters Bowron, Joseph J. Rishel, Art in Rome in the Eighteenth Century, Philadelphia Museum of Art; Museum of Fine Arts, Houston, 2000, p. 236-237
  12. ↑ Biographical details at the National Gallery of Art, προσπελάστηκε στις 15 Μαρτίου 2016
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 Everett Fahy, Jayne Wrightsman, 'The Wrightsman Pictures', Metropolitan Museum of Art, 2005, p. 128
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 Maaike Dirkx, The silent world of Michael Sweerts (2), posted on 19 August 2013
  15. ↑ 15,0 15,1 Adriano Aymonino, Anne Varick Lauder, Drawn from the Antique: Artists and the Classical Ideal, Sir John Soane’s Museum 2015, p. 134-139
  16. ↑ Jonathan Bikker, "Sweerts' Life and Career: A Documentary View," in 'Guido Jansen, et al., ed., Michael Sweerts: 1618–1664, Amsterdam, Rijksmuseum, 2002, 28-31.
  17. ↑ Jonathan Bikker, The Deutz Brothers, Italian Paintings and Michiel Sweerts: New Information from Elisabeth Coymans's "Journael", in: Simiolus: Netherlands Quarterly for the History of Art Vol. 26, No. 4 (1998), pp. 277-311
  18. ↑ De geschilderde geheimen van Michael Sweerts Αρχειοθετήθηκε 2017-08-18 στο Wayback Machine. in: Rijksmuseum Kunstkrant maart/april 2002 (Ολλανδικά)
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 Michael Sweerts at the Kremer Collection
  20. ↑ Maaike Dirkx, Michael Sweerts on the art market, posted on 19 August 2013
  21. ↑ 21,0 21,1 Thomas Röske, ”Blicke auf Männerkörper bei Michael Sweerts (1618-1664)”, in: 'Männlichkeit im Blick, Visuelle Inszenierungen in der Kunst seit der Frühen Neuzeit' Published by Mechthild Fend und Marianne Koos, Cologne, Weimar, Vienna, 2004, p. 121-135 (Ολλανδικά)
  22. ↑ De kaartspelers, Michael Sweerts, ca. 1646 - ca. 1652 at the Rijksmuseum (Ολλανδικά)
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 Marleen Dominicus-van Soest, De geschilderde geheimen van Michael Sweerts Αρχειοθετήθηκε 2016-03-31 στο Wayback Machine., 31 May 2008 at artwis.com (Ολλανδικά)
  24. ↑ Πορτρέτα στα οποία δίνεται έμφαση σε περίεργες ή αστείες εκφράσεις του προσώπου
  25. ↑ Walter A. Liedtke, Michiel Plomp, Axel Rüger, Vermeer and the Delft School, Metropolitan Museum of Art (New York, N.Y.), National Gallery (Great Britain), Metropolitan Museum of Art, 2001, p. 393
  26. ↑ Guido M.C. Jansen, A Family Tradition Confirmed: Sweerts’s Portrait of Anthonij de Bordes Αρχειοθετήθηκε 2016-04-09 στο Wayback Machine., 13 May 2010
  27. ↑ 27,0 27,1 Malcolm Waddingham, Additions to the Oeuvre of Michael Sweerts, The J. Paul Getty Museum Journal: Volume 8, 1980, The J. Paul Getty Museum, Getty Publications, 1 Jan 1980, p. 63-68
  28. ↑ Michiel Sweerts, Man Holding a Jug στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης
  29. ↑ 29,0 29,1 Dutch and Flemish paintings from the Hermitage, an exhibition catalog from The Metropolitan Museum of Art, p. 114-115
  30. ↑ M. E. Wieseman, Michiel Sweerts, Self-Portrait at Allen Memorial Art Museum
  31. ↑ Michael Sweerts, Girl with a bandaged finger - feeling, 1656 - 1661 Αρχειοθετήθηκε 2016-03-15 στο Wayback Machine. at the Museum Boijmans Van Beuningen
  32. ↑ Loma-Ann Marks, Art and Conflict – M-Museum in Leuven Presents Ravaged in the London Magazine
  33. ↑ Franco Mormando, "Pestilence, Apostasy, and Heresy in Seventeenth-Century Rome: Deciphering Michael Sweerts' Plague in an Ancient City in Piety and Plague: From Byzantium to the Baroque, eds. F. Mormando and T. Worcester, Kirksville, Truman State University Press, 2007, pp. 237-312. For a confirmation of Mormando's thesis, see Lara Yeager-Crasselt, Michael Sweerts (1618-1664): Shaping the Artist and the Academy in Rome and Brussels, Turnhout, Brepols, 2015, pp.84-87.
  34. ↑ (Αγγλικά) «Plague in an Ancient City, by Michael Sweerts, circa 1652, represents the Plague of Athens - Hektoen International». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Απριλίου 2015. 
  35. ↑ Lord Fitzwilliam's album of prints by Michiel Sweerts (1624-1664) Αρχειοθετήθηκε 2018-02-02 στο Wayback Machine. at the Fitzwilliam Museum
  36. ↑ National Gallery of Art Acquires Important Works Across Media by Adams, Moran, Whistler, Vasari, Sweerts, Le Va, and More at the National Gallery

Δείτε επίσης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Michiel Sweerts στο Wikimedia Commons
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Μίχιελ_Σβέιρτς&oldid=10545079"