Μάικλ Ρέντγκρεϊβ
Ο Σερ Μάικλ Ρέντγκρεϊβ (αγγλικά: Sir Michael Redgrave, 20 Μαρτίου 1908 - 21 Μαρτίου 1985) ήταν Άγγλος ηθοποιός του θεάτρου και του κινηματογράφου, σκηνοθέτης και συγγραφέας. Στο 4ο Φεστιβάλ των Καννών κέρδισε το βραβείο Καλύτερου Ηθοποιού για την ερμηνεία του στην ταινία Η σκιά ενός ανθρώπου (1951), ενώ είχε στο ενεργητικό του μια υποψηφιότητα για βραβείο Όσκαρ Καλύτερου Ηθοποιού για την ερμηνεία του στην ταινία Το Πένθος ταιριάζει στην Ηλέκτρα (1947), καθώς και δύο υποψηφιότητες στα βραβεία BAFTA ως Καλύτερος Βρετανός Ηθοποιός για τις ταινίες Το όνειρό μου βγήκε αληθινό (1955) και το Άλλοθι της τελευταίας ώρας (1957).
Βιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Πρώιμα χρόνια
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Μάικλ Σκάνταμορ Ρέντγκρεϊβ γεννήθηκε στο Μπρίστολ της Αγγλίας, ήταν γιος της ηθοποιού Μάργκαρετ Σκάνταμορ και του ηθοποιού βωβών ταινιών Ρόι Ρέντγκρεϊβ. Ο πατέρας του έφυγε όταν ο Μάικλ ήταν έξι μηνών για να ακολουθήσει καριέρα στην Αυστραλία. Πέθανε όταν ο Μάικλ ήταν 14 ετών. Η μητέρα του παντρεύτηκε στη συνέχεια τον Τζέιμς Άντερσον, έναν καλλιεργητή φυτειών τσαγιού για τον οποίον ο Μάικλ δεν έτρεφε μεγάλη συμπάθεια.
Ολοκλήρωσε τις σπουδές Μέσης εκπαίδευσης στο Clifton College του Μπρίστολ το 1926[7] και συνέχισε στο Magdalene College στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ. Το θέατρο του Clifton College, ονομάζεται πλέον Θέατρο Ρέντγκρέϊβ, τιμής ένεκεν. Κατά τη διάρκεια της φοιτητικής του ζωής ήρθε σε επαφή με την πρωτοποριακή καλλιτεχνική Ομάδα Μπλούμσμπερι και διαμόρφωσε αριστερές πολιτικές πεποιθήσεις, αν και δεν υπήρξε ποτέ μαρξιστής.[8] Εργάστηκε για 3 χρόνια ως καθηγητής στο οικοτροφείο Cranleigh του Σάρρεϋ, πριν γίνει ηθοποιός το 1934. Με την θεατρική ομάδα του σχολείου ανέβασε τον Άμλετ, τον Βασιλιά Ληρ και την Τρικυμία, όπου κρατούσε όλους τους πρωταγωνιστικούς ρόλους για τον εαυτό του.
Θεατρική καριέρα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Δεκαετία '30 και '40
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Ρέντγκρεϊβ έκανε την πρώτη του επαγγελματική εμφάνιση στο θέατρο Playhouse, ιστορική σκηνή του Λίβερπουλ, στις 30 Αυγούστου 1934 σε ένα έργο του Αμερικανού συγγραφέα Έλμερ Ράις. Στη συνέχεια δούλεψε για 2 χρόνια στον θίασο Liverpool Repertory Company, όπου γνώρισε την ηθοποιό Ρέιτσελ Κέμπσον, με την οποία παντρεύτηκε το 1935. Συνέχισαν μαζί την καριέρα τους στο Ολντ Βικ, όπου ο Ρέντγκρεϊβ έκανε στο Λονδίνο το ντεμπούτο του στο ρόλο του Φερδινάνδου στο σαιξπηρικό Αγάπης Αγώνας Άγονος. Έπαιξε στη συνέχεια τον ρόλο του κυρίου Χόρνερ στο έργο The Country Wife του Ουίλιαμ Γουίτσερλι, στο οποίο παρουσίασε την κωμική πλευρά του ταλέντου του, που σπάνια εκμεταλλεύτηκε.[9] Εμφανίστηκε ως Ορλάντο στην σαιξπηρική κωμωδία Όπως σας αρέσει και στο ανέβασμα του Άμλετ από τον Λόρενς Ολίβιε το 1937 είχε τον ρόλο του Λαέρτη. Σε μια από τις παραστάσεις ο Λόρενς Ολίβιε ανακοίνωσε τη γέννησή της κόρης του Βανέσα στο κοινό, όταν είπε ότι ο Λαέρτης απέκτησε μια κόρη. Έπειτα από μια σειρά ρόλων του κλασικού ρεπερτορίου, η πρώτη του αξιόλογη εμφάνιση σε σύγχρονο έργο ήταν ως Χάρι στην Οικογενειακή συγκέντρωση του Τ. Σ. Έλιοτ.
Με την έναρξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου ο Ρέντγκρεϊβ κατετάγη στο Βασιλικό Ναυτικό και υπηρέτησε ως απλός ναύτης στο αεροπλανοφόρο «Illustrious», αλλά αποστρατεύτηκε τον Νοέμβριο του 1942 για ιατρικούς λόγους. Επέστρεψε στο θέατρο το 1943 με πρώτη παράσταση το έργο του Ιβάν Τουργκένιεφ Ένας μήνας στην εξοχή. Ο πρώτος σπουδαίος του σαιξπηρικός ρόλος ήταν ο Μάκβεθ στο Λονδίνο το 1947 και στη Νέα Υόρκη το 1948.[9] Το 1950 έπαιξε για πρώτη φορά τον Άμλετ, με τον θίασο του Ολντ Βικ. Το έργο πήγε και περιοδεία στο εξωτερικό, στο φεστιβάλ της Ζυρίχης, στο Ολλανδικό φεστιβάλ στο Άμστερνταμ και στο Κάστρο του Κρόνμποργκ (Κάστρο της Ελσινόρης) στη Δανία, όπου ο ίδιος ο Σαίξπηρ είχε τοποθετήσει τα γεγονότα της τραγωδίας του Άμλετ.
Δεκαετία '50
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το 1951 άρχισε η συνεργασία του με τον θίασο του Shakespeare Memorial Theatre στη γενέτειρα του Σαίξπηρ, στο Στράτφορντ-απόν-Έιβον. Ερμήνευσε τον Πρόσπερο στην Τρικυμία και τον Ριχάρδο τον Β'. Ύστερα από μια σεζόν στο Λονδίνο επέστρεψε στο Στράτφορντ, όπου ανέλαβε τους ρόλους του Σάιλοκ στον Έμπορο της Βενετίας, του Βασιλιά Ληρ και του Αντώνιου στο Αντώνιος και Κλεοπάτρα. Η αντίθεση που υπήρχε ανάμεσα στην αρχοντιά της εμφάνισής του και τον αναταραγμένο ψυχικό του κόσμο έδινε στις ερμηνείες του μια μοναδική ένταση.[8] Το 1955 και 1956 δούλεψε στις Η.Π.Α., παίζοντας τον Έκτορα στο Ο πόλεμος της Τροίας δεν θα γίνει του Ζαν Ζιρωντού, σκηνοθετώντας το Ένας μήνας στην εξοχή και το Ο πρίγκιπας και η χορεύτρια, όπου ερμήνευσε τον πρίγκιπα. Το 1958 επανήλθε στο Στράφορντ ως Άμλετ και ως Βενέδικτος στο Πολύ κακό για το τίποτα. Το 1959 ανέβασε στο Λονδίνο μια δική του διασκευή του διηγήματος Τα χαρτιά του Άσπερν του Χένρι Τζέιμς.
Για τον Ρέντγκρεϊβ αυτή υπήρξε η χρυσή δεκαετία της καριέρας του, γεμάτη θεατρικά και κινηματογραφικά βραβεία και τιμητικές διακρίσεις. Η ωραία του παρουσία και η υπέροχη φωνή του τον βοηθούσαν να υποδύεται με εξαιρετική επιτυχία ήρωες σκεπτόμενους και ευαίσθητους που συντρίβονταν κάτω από το βάρος των συναισθημάτων τους[9]. Το 1958 για την ερμηνεία του στο έργο A Touch of the Sun του Νόρμαν Χάντερ πήρε το πρώτο του βραβείο καλύτερου ηθοποιού στα «Evening Standard Awards», τα παλαιότερα θεατρικά βραβεία του Ηνωμένου Βασιλείου. Το 1952 τιμήθηκε από τη Βασίλισσα με τη διάκριση του Διοικητή (CBE) του πιο εξαίρετου τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας και το 1959 χρίστηκε Ιππότης.[7] Το 1955 έλαβε στη Δανία τη διάκριση του Διοικητή του ιπποτικού τάγματος του Ντάνεμπρογκ.
Δεκαετία '60 και '70
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το 1962 ερμήνευσε έναν έξοχο Θείο Βάνια,[8] ρόλο που επανέλαβε την επόμενη χρονιά στην εναρκτήρια σεζόν του Βασιλικού Εθνικού θεάτρου κερδίζοντας το βραβείο καλύτερου ηθοποιού στα «Evening Standard Awards». Το 1964 πρωταγωνίστησε στην Εκλογή του Χόμπσον του Μπρίγκχαους και στον Αρχιμάστορα Σόλνες του Ίψεν, ερμηνείες από τις οποίες ο ίδιος δεν έμεινε καθόλου ευχαριστημένος. Εκείνη την εποχή βρισκόταν στα πρώιμα στάδια της Νόσου του Πάρκινσον, αν και ο ίδιος δεν το γνώριζε ακόμη.Το 1965 σκηνοθέτησε και πρωταγωνίστησε στην παλιά του επιτυχία Ένας μήνας στην εξοχή. Το 1966 σκηνοθέτησε την όπερα Βέρθερος του Ζυλ Μασνέ και το 1967 την Μποέμ του Τζάκομο Πουτσίνι.
Το 1972 διαδέχτηκε τον Άλεκ Γκίνες στο έργο του Τζον Μόρτιμερ A Voyage Round My Father, στο ανέβασμά του στο Λονδίνο και στη συνέχεια σε περιοδεία στον Καναδά και την Αυστραλία. To 1974-75 συμμετείχε στην περιοδεία του Βασιλικού Σαιξπηρικού Θιάσου στις Η.Π.Α, Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία ενώ το 1976-77 έκανε περιοδεία στη Νότιο Αφρική, τον Καναδά και τις Ηνωμένες Πολιτείες με μια ανθολογία σαιξπηρικών αποσπασμάτων. Η τελευταία του εμφάνιση στο θέατρο ήταν το 1979 σε έναν σιωπηλό, καθιστικό ρόλο, τον ρόλο του Τζάσπερ στο έργο Close of Play του Σάιμον Γκρέι, που σκηνοθέτησε για το Εθνικό Θέατρο ο Χάρολντ Πίντερ.
Κινηματογραφική και τηλεοπτική καριέρα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Αν και ήταν περισσότερο γνωστός για τη σημαντική θεατρική του πορεία, ο Ρέντγκρεϊβ γύρισε πάνω από 50 ταινίες, ξεκινώντας την κινηματογραφική σταδιοδρομία του το 1938 με την ταινία Η κυρία εξαφανίζεται του Άλφρεντ Χίτσκοκ.[10] Ένας από τους σημαντικότερους ρόλους του ήταν αυτός του Όριν Μάνον στην ταινία Το Πένθος ταιριάζει στην Ηλέκτρα του 1947, κινηματογραφική μεταφορά του ομώνυμου θεατρικού έργου του Ευγένιου Ο' Νηλ. Για αυτήν την ερμηνεία του προτάθηκε για Όσκαρ Α’ Ανδρικού Ρόλου. Το 1951 βραβεύτηκε στο Φεστιβάλ των Καννών για την ταινία Η σκιά ενός ανθρώπου, και αυτή ήταν μεταφορά ενός θεατρικού έργου: The Browning Version του Τέρενς Ράττιγκαν. Τη χρυσή δεκαετία της καριέρας του, δηλαδή τη δεκαετία του '50, ήταν δύο φορές υποψήφιος στα βραβεία BAFTA ως Καλύτερος Βρετανός Ηθοποιός, για τις ταινίες Το όνειρό μου βγήκε αληθινό (1955) και το Άλλοθι της τελευταίας ώρας (1957). Πέρα από την πρώτη του ταινία με τον Χίτσκοκ, ο Ρέντγκρεϊβ συνεργάστηκε με πολλούς σπουδαίους σκηνοθέτες όπως ο Σερ Κάρολ Ριντ, ο Όρσον Γουέλς, ο Τζόζεφ Λόουζι, ο Τζόζεφ Λ. Μάνκιεβιτς, ο Μάικλ Άντερσον, ο Τζον Φορντ, ο Ανρί Βερνέιγ και ο Ρίτσαρντ Ατένμπορο.
To 1952-53 πρωταγωνίστησε στη ραδιοφωνική σειρά Horatio Hornblower 48 επεισοδίων, που βασιζόταν στα μυθιστορήματα με τον ομώνυμο ήρωα του Σ.Σ. Φόρεστερ. Τη δεκαετία του '60 είχε μερικές συνεργασίες με την τηλεόραση του BBC: το 1964 σε μια σειρά 26 επεισοδίων αφιερωμένων στην ιστορία του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου κρατούσε τον ρόλο του αφηγητή, το 1968 στην τηλεταινία Χάιντι είχε τον ρόλο του παππού και το 1970 συμμετείχε στην τηλεοπτική μεταφορά του Ντέιβιντ Κόπερφιλντ κρατώντας τον ρόλο του Ντάνιελ Πέγκοτυ[11].
Προσωπική ζωή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στις 18 Ιουλίου 1935 ο Ρέντγκρεϊβ παντρεύτηκε τη συνάδελφό του Ρέιτσελ Κέμπσον, με την οποία έμεινε παντρεμένος 50 χρόνια, μέχρι τον θάνατό του. Μαζί απέκτησαν 3 παιδιά: τη Βανέσα (1937), τον Κόριν (1939-2010)[12] και την Λιν Ρεντγκρέιβ (1943-2010), και οι τρεις τους έγιναν ηθοποιοί, το ίδιο και τα 3 από τα 10 εγγόνια του (Νατάσα Ρίτσαρντσον, Τζόλυ Ρίτσαρντσον και Τζέμα Ρέντγκρεϊβ), ενώ ο εγγονός του Κάρλο Νέρο είναι σεναριογράφος και σκηνοθέτης. Γι' αυτό και η οικογένεια Ρέντγκρεϊβ αποκαλείται θεατρική δυναστεία.
Η κόρη του Λιν έγραψε και έπαιξε το 1992 έναν θεατρικό μονόλογο με τίτλο Shakespeare for My Father, προσπαθώντας μέσα από την αγάπη της για τα κείμενα του Σαίξπηρ να έρθει πιο κοντά στον συχνά απόντα πατέρα της.[13]. Γι' αυτή της την παράσταση κέρδισε μια υποψηφιότητα στα Βραβεία Τόνυ για Καλύτερη Α' Γυναικεία Ερμηνεία σε θεατρικό έργο.
Από την εποχή που ήταν φοιτητής ο Ρέντγκρεϊβ διατηρούσε ερωτικές σχέσεις και με τα δυο φύλα. Την αμφισεξουαλικότητά του την είχε παραδεχτεί ανοιχτά όταν υπαγόρευε στον γιο του Κόριν την αυτοβιογραφία του. Κατά τη διάρκεια του γάμου του υπήρξε ιδιαίτερα άπιστος προς τη σύζυγό του, είναι γνωστές τουλάχιστον 4 μακροχρόνιες σχέσεις του με άνδρες[8].
Το 1976 διέγνωσαν στον Ρέντγκρεϊβ τη νόσο Πάρκινσον σε επιθετική μορφή, ασθένεια που είχε ήδη μεγάλο αντίκτυπο στην καριέρα του και στην προσωπική του ζωή.[14] Ο ίδιος είχε πει κάποτε: «Για πολύ καιρό κανένας δεν καταλάβαινε την κατάσταση με την Πάρκινσον, οι σκηνοθέτες νόμιζαν ότι ήμουν ξεχασιάρης ή μεθυσμένος. Η δυσκολία δεν είναι μόνο να θυμάσαι τις ατάκες σου αλλά και να πηγαίνεις από το ένα σημείο στο άλλο.» Το 1985, την επόμενη των εβδομηκοστών έβδομων γενεθλίων του, ο Ρεντγκρεϊβ έχασε τη μάχη με τη ζωή λόγω της Πάρκινσον.[10] Η σορός του αποτεφρώθηκε και σκορπίστηκε στους κήπους του ναού του Αγίου Παύλου, στο Κόβεντ Γκάρντεν. [7]
Για τη ζωή και την καριέρα του Μάικλ Ρέντγκρεϊβ έχουν γράψει τόσο η σύζυγός του Ρέιτσελ όσο και ο γιος του Κόριν:
- Rachel Kempson, A Family and its Fortunes, Εκδόσεις Duckworth, Λονδίνο, 1986 ISBN 9780715621233
- Corin Redgrave, Michael Redgrave, My Father, Εκδόσεις: R. Cohen, Λονδίνο, 1995 ISBN 1860660002
Ο ίδιος ο Ρέντγκρεϊβ είχε δημοσιεύσει τη δεκαετία του '50 τρία βιβλία, τα δυο πρώτα ήταν δοκίμια για την υποκριτική τέχνη και το τρίτο ήταν μυθιστόρημα:[15]
- The Actor's Ways and Means, Εκδόσεις Heinemann, Λονδίνο, 1953
- Mask or Face; Reflections in an Actor's Mirror, Εκδόσεις Heinemann, Λονδίνο, 1958
- Mountebank's Tale, Εκδόσεις Heinemann, Λονδίνο 1959
Το 1983 είχε εκδώσει την αυτοβιογραφία του:
- Sir Michael Redgrave In My Mind's Eye, An Autobiography Εκδόσεις Weidenfeld & Nicolson, Λονδίνο 1983, ISBN 0297782789
Φιλμογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]| Έτος | Πρωτότυπος τίτλος | Ελληνικός τίτλος | Ρόλος |
|---|---|---|---|
| 1938 | The Lady Vanishes | Η κυρία εξαφανίζεται | Γκίλμπερτ |
| Climbing High | Nicky Brooke | ||
| 1939 | Stolen Life | Η ζωή μιας άλλης | Alan MacKenzie |
| 1940 | The Stars Look Down | Davey Fenwick | |
| A Window in London | Το έγκλημα έγινε την αυγή | Peter | |
| 1941 | Kipps | Ερωτικό ρομάντζο | Kipps |
| Atlantic Ferry | Charles MacIver | ||
| Jeannie | Stanley Smith | ||
| 1942 | The Big Blockade | Ρώσος | |
| Thunder Rock | David Charleston | ||
| 1945 | The Way to the Stars | Ο δρόμος προς τ' άστρα | David Archdale |
| Dead of Night | Μάντεψε ποιον θα σκοτώσουν απόψε | Maxwell Frere | |
| 1946 | The Captive Heart | Σκλαβωμένες ψυχές | Captain Karel Hasek |
| The Years Between | Στα χρόνια που χωρίσαμε | Michael Wentworth | |
| 1947 | The Man Within | Τα λύτρα της προδοσίας | Richard Carlyon |
| Fame Is the Spur | Hamer Radshaw | ||
| Mourning Becomes Electra | Το πένθος ταιριάζει στην Ηλέκτρα | Orin Mannon | |
| Secret Beyond the Door... | Το μυστικό του έβδομου δωματίου | Mark Lamphere | |
| 1951 | The Browning Version | Η σκιά ενός ανθρώπου | Andrew Crocker-Harris |
| The Magic Box | Το μαγικό κουτί | Mr Lege | |
| 1952 | The Importance of Being Earnest | Ο σοβαρός κύριος Ερνέστος | Jack/Ernest Worthing |
| 1954 | The Green Scarf | Maitre Deliot | |
| The Sea Shall Not Have Them | Απόρρητος φάκελος Β-2 | Air Commodore Waltby | |
| 1955 | The Night My Number Came Up | Το όνειρο που βγήκε αληθινό | Air Marshal Hardie |
| The Dam Busters | Τα φρούρια καταρρέουν | Barnes Wallis | |
| Mr. Arkadin | Ο κύριος Αρκάντιν | Burgomil Trebitsch | |
| Oh... Rosalinda!! | Η νυχτερίδα | Συνταγματάρχης Eisenstein | |
| 1956 | 1984 | O'Connor | |
| 1957 | Time Without Pity | Το άλλοθι της τελευταίας ώρας | David Graham |
| The Happy Road | Στρατηγός Medworth | ||
| 1958 | The Quiet American | Οι συνωμόται της Σαϊγκόν | Thomas Fowler |
| Law and Disorder | Λόρδοι συμμορίτες | Percy Brand | |
| Behind the Mask | Sir Arthur Benson Gray | ||
| 1959 | Shake Hands with the Devil | Χειραψία με τον διάβολο | Ο στρατηγός |
| The Wreck of the Mary Deare | Ανταρσία στον Ατλαντικό | Mr Nyland | |
| 1961 | No My Darling Daughter | Sir Matthew Carr | |
| The Innocents | Μια μορφή στο παράθυρο | Ο θείος | |
| 1962 | The Loneliness of the Long Distance Runner | Ο επαναστάτης | Ruxton Towers |
| 1963 | Uncle Vanya[16] | Θείος Βάνιας | |
| 1965 | Young Cassidy | Ο επαναστάτης και η χορεύτρια | W. B. Yeats |
| The Hill | Ο λόφος | The Medical Officer | |
| The Heroes of Telemark | Οι ήρωες του Τέλεμαρκ | Θείος | |
| 1966 | Alice in Wonderland | Caterpillar | |
| 1967 | The 25th Hour | Η 25η ώρα | Δικηγόρος υπεράσπισης |
| 1968 | Assignment K | Φάκελος Κ | Harris |
| 1969 | Oh! What a Lovely War | Αυτός ο υπέροχος πόλεμος | Στρατηγός Sir Henry Wilson |
| Battle of Britain | Η μάχη της Αγγλίας | Air Vice Marshal Evill | |
| Goodbye, Mr. Chips | Αντίο, κύριε Τσιπς | The Headmaster | |
| 1970 | Connecting Rooms | Συνεχόμενα δωμάτια | James Wallraven |
| Goodbye Gemini | Σόχο: ώρα 11 | James Harrington-Smith | |
| 1971 | The Go-Between | Ο μεσάζων | Leo Colston |
| Nicholas and Alexandra | Νικόλαος και Αλεξάνδρα | Sazonov | |
| 1972 | The Last Target | Erik Fritsch | |
| 1975 | Rime of the Ancient Mariner | The Ancient Mariner (αφηγητής) |
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data
.bnf .fr /ark: /12148 /cb13521720n. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015. - ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 24 Ιουνίου 2015.
- ↑ 3,0 3,1 theaterencyclopedie
.nl /wiki /index .php?curid=7745. - ↑ Ανακτήθηκε στις 22 Μαΐου 2019.
- ↑ Ανακτήθηκε στις 20 Ιουνίου 2019.
- ↑ Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2022.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 «The Life and Times of Sir Michael Redgrave». Clifton College. 8 Αυγούστου 2016. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Ιουνίου 2021. Ανακτήθηκε στις 5 Ιουνίου 2021.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 Simon Callow (15 Μαΐου 2004). «A god without a cloud». The Guardian. Ανακτήθηκε στις 6 Ιουνίου 2021.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 Rhyllis hartnoll - Peter Found (2000). «Σερ Μάικλ Σκάνταμορ Ρέντγκρεϊβ». Λεξικό του θεάτρου. Αθήνα: Νεφέλη. σελίδες 539–540. ISBN 960-211-563-7.
- ↑ 10,0 10,1 Albin Krebs (22 Μαρτίου 1985). «SIR MICHAEL REDGRAVE DEAD; HEAD OF ACTING CLAN WAS 77». The NY Times. Ανακτήθηκε στις 6 Ιουνίου 2021.
- ↑ «David Copperfield (1969) Full Movie». YouTube. Ανακτήθηκε στις 5 Ιουνίου 2021.
- ↑ Michael Billington (8 Απριλίου 2010). «Corin Redgrave obituary». The Guardian. Ανακτήθηκε στις 5 Ιουνίου 2021.
- ↑ Greg Evans (6 Μαΐου 1993). «Shakespeare for My Father». Variety. Ανακτήθηκε στις 5 Ιουνίου 2021.
- ↑ «Sir Michael Redgrave and son Corin Redgrave on TV-am 1983 - Part 1». YouTube. Ανακτήθηκε στις 5 Ιουνίου 2021.
- ↑ «Michael Redgrave». Encyclopaedia Britannica. Ανακτήθηκε στις 5 Ιουνίου 2021.
- ↑ «Michael Redgrave as Uncle Vanya in Chekhov's Uncle Vanya». YouTube. Ανακτήθηκε στις 5 Ιουνίου 2021.
