Κόλντερε

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Συντεταγμένες: 38°39′22″N 27°38′17″E / 38.65611°N 27.63806°E / 38.65611; 27.63806

Κόλντερε
Τοποθεσία στο χάρτη
Τοποθεσία στο χάρτη
Κόλντερε
38°39′23″N 27°38′15″E
ΧώραΤουρκία
Διοικητική υπαγωγήSaruhanlı
δεδομένα (π • σ • ε )

Το Κόλντερε είναι χωριό της διοικητικής περιφέρειας της Μανίσα, στη δυτική Μικρά Ασία. Πριν τη Μικρασιατική καταστροφή κατοικούνταν κυρίως από Έλληνες.

Γεωγραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Κόλντερε είναι πεδινό χωριό στην κοιλάδα του ποταμού Έρμου (Τουρκικά: Gediz Nehri), στις υπώρειες του Τσαλ Νταγ (Çal Dağ), σε υψόμετρο περίπου 150 μ. Ανήκει στη διοικητική περιφέρεια της Μανίσα της Τουρκίας. Απέχει 18 χλμ. από την πόλη της Μανίσα και 48 χλμ. από τη Σμύρνη.[1] Το 1905 ο πληθυσμός του Κόλντερε περιελάμβανε 1.460 Έλληνες, 250 Τούρκους και 10 ξένους. Το 1922 είχε περίπου 1.500 Έλληνες κατοίκους.[2] Σήμερα κατοικούν εκεί 3.500 περίπου Τούρκοι[3], πολλοί από τους οποίους είναι απόγονοι προσφύγων από τη Μακεδονία.

Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι περισσότεροι Έλληνες κάτοικοι ήρθαν στο χωριό στα τέλη του 18ου αιώνα, μετά τα Ορλωφικά, στο πλαίσιο αθρόων μεταναστεύσεων Πελοποννησίων στο βιλαέτι του Αϊδινίου, χάρη στις πρωτοβουλίες της οικογένειας Καραοσμάνογλου[1][4]. Σ' αυτό συνέδραμε ο Αδαμάντιος Κοραής ο οποίος ζήτησε από τον πρωτοσύγκελλο της μητρόπολης Σμύρνης Οικονόμου να τους βοηθήσει. Εκείνος απευθύνθηκε στη μητέρα του Καραοσμάνογλου που ήταν κρυπτοχριστιανή. Έτσι εγκαταστάθηκαν στο τσιφλίκι ως κολίγοι.[5] Ο μεγάλος πυρήνας των κατοίκων του Κόλντερε συγκροτήθηκε από Μανιάτες άποικους[2] που φέρουν στο όνομά τους την κατάληξη –άκος (Θεοχαράκος, Συμεωνάκος κτλ.).[6]Σ' αυτούς προστέθηκαν σταδιακά πολλοί άλλοι που ήρθαν από την Κρήτη, την Ήπειρο και τη Θεσσαλία.[5] Το χωριό εξέλεγε δικό του μουχτάρη με εκλογές που διεξάγονταν στο σχολείο. Ήταν έδρα μουδουρλικίου και υπαγόταν στο καϊμακαμλίκι της Μαγνησίας και στο βιλαέτι Αϊδινίου.[1] Υπήρχε αστυνομικό τμήμα, που έδρευε σε περιοχή έξω από το χωριό, και εξυπηρετούσε και τα γειτονικά χωριά. Μετά το 1912, έξω από το Κόλντερε εγκαταστάθηκαν Τούρκοι πρόσφυγες από το Μοναστήρι (Μπίτολα), την Ανατολική Θράκη και τη Βοσνία, περίπου 100 οικογένειες.[2]

Οικονομία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το έδαφος ήταν πολύ εύφορο και οι κάτοικοι ασχολούνταν με την καλλιέργεια σιταριού, κριθαριού, καλαμποκιού, βαμβακιού, καπνού, σταφίδας και με τη συλλογή γλυκόριζας που φυόταν στην κοιλάδα του Έρμου.[7] Όταν απέκτησαν τίτλους κυριότητας στα χωράφια τους (μετά από ένοπλη σύγκρουση) και επέκτειναν πολύ την καλλιεργήσιμη γη, απασχολούσαν Γιουρούκους (φυλή τουρκόφωνων νομάδων) που κατοικούσαν σε μικρό οικισμό έξω από το Κόλντερε. Ελάχιστοι ζούσαν από την κτηνοτροφία (αιγοπρόβατα). Στο παζάρι του Κόλντερε, που γινόταν κάθε Σάββατο, συγκεντρώνονταν παραγωγοί από τα γειτονικά χωριά (Μουτεβελί, Χαρμανταλί, Τσαούσογλου, Φίλιο, Τσομπανισιά, Χατζηλέρι, Παπαζλί κ.ά.),[8] για να πουλήσουν τα προϊόντα τους.[1] Στο κέντρο του χωριού υπήρχαν καφενεία,[2] παντοπωλεία και εργαστήρια. Μύλος υπήρχε στον λόφο του Προφήτη Ηλία.[1]

Εκκλησία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εκκλησιαστικά το Κόλντερε υπαγόταν στη μητρόπολη Εφέσου.[9] Η ενοριακή εκκλησία ήταν αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου, βασιλικού ρυθμού μετά τρούλου. Στο ύψωμα πάνω από την εκκλησία ήταν τα νεκροταφεία του χωριού.[2] Είχε και δυο παρεκκλήσια, την Αγία Παρασκευή, που ήταν έξω από το χωριό κοντά στην Έξω Βρύση και τον Προφήτη Ηλία, στην κορυφή ενός λόφου όπου γινόταν λιτανεία την Τρίτη του Πάσχα.[1] Πριν φύγουν, το 1922, η Εκκλησιαστική Επιτροπή έθαψε χρυσά και ασημικά ιερά σκεύη βάρους 15 κιλών που μέχρι σήμερα δεν έχουν βρεθεί.

Εκπαίδευση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στον περίβολο της κεντρικής εκκλησίας βρίσκονταν τα δύο σχολεία και τα κελιά όπου διέμεναν οι δάσκαλοι. Το Αρρεναγωγείο ήταν τετρατάξιο με δύο δασκάλους και εβδομήντα μαθητές και το Παρθεναγωγείο τριτάξιο με μία δασκάλα και πενήντα μαθήτριες. Το 1905 λειτουργούσε Νηπιαγωγείο με 30 νήπια και μία νηπιαγωγό. Τα έξοδα του σχολείου τα πλήρωναν οι Κολντεριώτες (ο προϋπολογισμός το 1905 ήταν 65 λίρες για το Αρρεναγωγείο και 40 για το Παρθεναγωγείο), ενώ οι δάσκαλοι μισθοδοτούνταν από το ελληνικό κράτος.[2][1] Το τελευταίο σχολικό έτος 1921-1922, είχε μεικτό σχολείο με 101 μαθητές, 59 μαθήτριες και 4 δασκάλους. Οι τελευταίοι δάσκαλοι του χωριού ήταν ο Γρηγοράκος, ο Σουσούρης, η Αργυρώ και η Μαργαρίτα Νικηφοράκου.[2] Κάποιοι μαθητές συνέχιζαν τις σπουδές τους στη Σμύρνη και στο εξωτερικό. Έτσι, τα παιδιά του έμπορου Κωστή Τασσόπουλου σπούδασαν ο Πάνος στο Παρίσι (Ιατρική) και ο Ευάγγελος στη Λειψία (Οικονομικά).[10][2]

Τα τελευταία γεγονότα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1919 στην περιοχή του Κόλντερε εγκαταστάθηκε το 5/42 Σύνταγμα του Νικόλαου Πλαστήρα. Ο Πάνος Τασσόπουλος έγινε προσωπικός γιατρός του Πλαστήρα, φίλος του και κουμπάρος.[10] Αργότερα μάλιστα έγινε και συνεργάτης του Ελ. Βενιζέλου.[2] Με την κατάρρευση του Μετώπου, τον Αύγουστο του ’22, οι Κολντεριώτες κατέφυγαν πρόσφυγες στη Σμύρνη. Εκεί υπέστησαν ό,τι και οι υπόλοιποι Έλληνες πρόσφυγες[11] έως ότου η ελληνική κυβέρνηση επέτρεψε σε ελληνικά πλοία να προσεγγίσουν την προκυμαία της Σμύρνης για να παραλάβουν όσους είχαν επιζήσει.[12]. Στην Ελλάδα οι Κολντεριώτες εγκαταστάθηκαν στο Ανατολικό Πτολεμαΐδας[12][6], στη Θήβα, στη Νέα Ιωνία Βόλου, Χαλκιδική και λιγότεροι στον Άγιο Χριστόφορο Πτολεμαΐδας και στο Νησί Αλεξανδρείας.[1]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 Πίγκου, Ευαγγελία (24 Σεπτεμβρίου 2001). «Κόλντερε». Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού. 
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 2,8 Μωυσιάδης, Παναγιώτης (30 Σεπτεμβρίου 2014). «Η ζωή στο Κόλντερε της Σμύρνης». e-ptolemeos.gr. 
  3. ↑ «KOLDERE BELEDİYESİ». yerelnet.org.tr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Αυγούστου 2017. 
  4. ↑ «Μετακινήσεις Προσφύγων προς τη Μικρά Ασία (τέλη 18ου αι.)». Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού. 
  5. ↑ 5,0 5,1 Μωυσιάδης, Παναγιώτης (24 Σεπτεμβρίου 2014). «H καταγωγή των Κολντεριωτών της Σμύρνης». e-ptolemeos.gr. 
  6. ↑ 6,0 6,1 Σιδερίδης, Ιωάννης (9 Απριλίου 2010). «Οι αρχηγοί οικογενειών που ήρθαν από το Κόλντερε Μαγνησίας νομού Σμύρνης». Ανατολικό Πτολεμαΐδας. 
  7. ↑ Συνέντευξη από τον Δημήτρη Λιακάκο. «Η ιστορία του χωριού μας». Τα μοζάκια. 
  8. ↑ Λιακάκος, Δημήτρης. «Χάρτης με τα ρωμιοχώρια της Μαγνησίας στη Μ.Ασία». 
  9. ↑ Μάρκου, Μάρκος (29 Οκτωβρίου 2014). «Μητρόπολη Εφέσου». Προσωπική ιστοσελίδα του Μάρκου Μάρκου. 
  10. ↑ 10,0 10,1 Μωυσιάδης, Παναγιώτης (15 Μαρτίου 2017). «Τασσόπουλος Ευάγγελος: Από το μικρασιατικό μέτωπο στη δύνη του εμφυλίου». e-ptolemeos. 
  11. ↑ Μωυσιάδης, Παναγιώτης (25 Νοεμβρίου 2016). «Από το Κόλντερε της Σμύρνης στο Ανατολικό». e-ptolemeos. 
  12. ↑ 12,0 12,1 «Αναμνήσεις από το Κόλντερε (Ανατολικό 1999 Α΄μέρος)». 

Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Μ.Μιχαηλίδη-Νουάρου, Η Εκπαιδευτική πολιτική της Ελλάδος εν Μικρασία, Μικρασιατικά Χρονικά, τ.ΣΤ, σελ.57, Αθήνα 1955
  • Στατιστική της Θρησκευτικής και Εκπαιδευτικής καταστάσεως των Ομογενών εν Μικρά Ασία Κοινοτήτων. Περιοδικό Ξενοφάνης, τ.Β, τεύχος 11ο, Αθήνα 1905, σελ.426-427
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Κόλντερε&oldid=10104751"