Εκλογικός νόμος 93/1864

Ο εκλογικός νόμος του 1864 (Νόμος ϟΓ΄, «Περί εκλογής βουλευτών») είναι ο δεύτερος εκλογικός νόμος (ο πρώτος ήταν αυτός 25ης Μαρτίου του 1844) του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους.
Ο νόμος αυτός συντάχτηκε και ψηφίστηκε κατά την διάρκεια της Β΄ Εθνοσυνέλευση της Αθήνας, που συγκλήθηκε αμέσως μετά την έξωση του βασιλιά Όθωνα, με πρωταρχικό σκοπό την αλλαγή του πολιτεύματος, μέσω της ψήφισης νέου Συντάγματος. Ο νόμος δημοσιεύτηκε και τέθηκε σε ισχύ, στις 21 Νοεμβρίου 1864.

Από τα σημαντικότερα σημεία του νόμου αυτού - που αποτελείται από 10 κεφάλαια και 73 άρθρα - είναι η καθιέρωση της μυστικής ψηφοφορίας ,με την χρησιμοποίηση σφαιριδίων, καινοτομίας που εισήγαγαν στην ελληνική πολιτική ζωή, οι βουλευτές της Επτανήσου. Συγκεκριμένα, το Ηνωμένο Κράτος των Ιονίων νήσων, ήδη από το 1849, είχε καθιερώσει την ψηφοφορία με σφαιρίδια που ρίχνονταν στην κατάλληλη υποδοχή, προκειμένου να μειώσουν τις παρεμβάσεις των Άγγλων στις εκλογές τους. Όταν η Επτάνησος ενώθηκε με την Ελλάδα, και οι βουλευτές της, έγιναν μέλη του Ελληνικού κοινοβουλίου, πέτυχαν την τροποποίηση του Σύνταγματος, και την καθολική, μυστική (δια σφαιριδίων) ψηφοφορία".

Οι σημαντικότερες διατάξεις

• Κεφάλαιο Α΄: Περί του αριθμού των βουλευτών :

επαρχία με πληθυσμό μέχρι 10.000 δημότες βγάζει 1 βουλευτή

από 10.001 έως 20.000 δημότες, 2 βουλευτές

από 20.001 έως 30.000 δημότες, 3

από 30.001 έως 40.000 δημότες, 4

και ούτω καθεξής.

Εξαιρούνται οι λεγόμενοι «ηρωικαί νήσοι», που έχουν το προνόμιο να εκλέγουν η μεν Ύδρα 3 βουλευτές, οι δε Σπέτσες καθώς και ο συνοικισμός των Ψαριανών, Νέα Ψαρά, από 2.

• Κεφάλαιο Β΄: Περί των εκλογέων :

Το δικαίωμα ψήφου ανήκει σε όλους τους Έλληνες πολίτες (άνδρες) που έχουν συμπληρώσει το 21ο έτος και έχουν στην κατοχή τους ιδιοκτησία ή (και) εξασκούν οποιοδήποτε επάγγελμα.

Ως εκλογείς αναγνωρίζονται εκείνοι που είναι γραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους των δήμων, ευθύνη του Δημάρχου είναι η σύνταξη. Οι κατάλογοι αυτοί πρέπει να αναφέρουν: το ονοματεπώνυμο του εκλογέα, το ονοματεπώνυμο του πατέρα, την ηλικία και το επάγγελμα. Μετά τη σύνταξη οι εκλογικοί κατάλογοι εκτίθενται για 10 μέρες σε όλα τα κεντρικά σημεία των χωριών και των πόλεων για να πληροφορηθούν οι εκλογείς.

• Κεφάλαιο Γ΄: Περί εκλογίμων

• Κεφάλαιο Δ΄: Περί εκλογικών καταλόγων

• Κεφάλαιο Ε΄: Περί των υποψηφίων:

Οποιοσδήποτε πολίτης μπορεί να προτείνει εγγράφως το άτομο που θεωρεί κατάλληλο για βουλευτή αρκεί να έχει μαζέψει υπογραφές του 30% των γραμμένων στους εκλογικούς καταλόγους κάθε εκλογικής περιφέρειας. 40 ημέρες πριν τις εκλογές, η δημοτικη αρχή προσκαλεί σε κατάθεση υποψηφιοτήτων, ενώ το αργότερο μέσα σε 15 ημέρες από την κατάθεση της πρότασης, η πρόταση και οι υπογραφές υποβάλλονται στο αρμόδιο Πρωτοδικείο το οποίο εγκρίνει αυτές που έχουν όντως το 30% του εκλογικού σώματος.

Ο επικυρωμένος κατάλογος κοινοποιείται στα δημαρχεία ή στα κεντρικά σημεία κάθε χωριου, και καλείται ο υποψήφιος που θέλει να λάβει μέρος, να πληρώσει τα εκλογικά έξοδα (κάλπες και σφαιρίδια). Επίσης, πρεπει να διορίσει αντιπροσώπους του οι οποίοι θα παρευρίσκονται σε όλη την εκλογική διαδικασία επιτηρώντας.

• Κεφάλαιο Στ΄: Περί ψηφοφορίας :

Με βασιλικό διάταγμα δημοσιεύεται οι μέρες και οι ώρες της ψηφοφορίας. Οι εκλογείς ψηφίζουν για 4 συνεχόμενες μέρες η μια από τις οποίες πρέπει να είναι Κυριακή. Οι ώρες ψηφοφορίας μπορούν να είναι το λιγότερο, 8.

Εκλογικά τμήματα ορίζονται τα δημοτικά σχολεία, και σε χωριά που δεν έχουν σχολείο, ο μεγαλύτερος ναός του χωριού.

Πάνω σε τραπέζια εκτείθενται κατ' αλφαβητική σειρά, τόσες κάλπες όσες και οι υποψήφιοι βουλευτές. Το ονοματεπώνυμο του υποψηφίου είναι καρφωμένο στην κάλπη, γραμμένο με μεγάλα ευανάγνωστα γράμματα. Οι κάλπες που τις πλήρωναν οι βουλευτές - κατασκευάζονταν από λαμαρίνα και εσωτερικά ήταν χωρισμένες σε δυο ίσα μέρη. Στην εξωτερική επιφάνεια το δεξιό μέρος της λαμαρίνας ήταν βαμμένο λευκό και έγραφε πάνω ναι, - και εκεί πήγαιναν οι θετικές ψήφοι του βουλευτή, ενώ το άλλο μισό ήταν βαμμένο μαύρο και έγραφε όχι για τις αρνητικές ψήφους αντίστοιχα. Ένας σωλήνας στο πάνω μέρος της κάλπης, ο οποίος ήταν καλυμμένος με ύφασμα για να μην φαίνεται που ρίχνει το σφαιρίδιο ο ψηφοφόρος οδηγούσε το σφαιρίδιο, στο μέρος της κάλπης που επέλεγε ο ψηφοφόρος.

Η εκλογική διαδικασία διευθύνεται και επιβλέπεται από πενταμελή εφορευτική επιτροπή, που απαρτίζεται από άτομα που γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση και έχουν κατά την προηγούμενη δεκαετία καταλάβει δημόσιες διοικητικές θέσεις ( όπως συμβολαιογράφοι, δάσκαλοι , υποθηκοφύλακες, δημοτικοί ή επαρχιακοί σύμβουλοι, πρώην δήμαρχοι κ.λ.π)

Οταν αρχιζει η ψηφοφορία, οι ψηφοφόροι εισέρχονται ανά πεντάδες στο εκλογικό τμήμα, και αφού δηλώσουν τα στοιχεία τους και ανευρεθούν στους εκλογικούς καταλόγους, περνάνε στο τμήμα με τις κάλπες. Ένα μέλος της εφορευτικής επιτροπής ανά ψηφοφόρο και αφου τους έχει εφοδιάσει με ένα σφαιρίδιο ανά κάλπη, τους διαβάζει δυνατά το όνομα του υποψήφιου, τους δειχνει το "ναι" και το "όχι", και τους αφήνει να ψηφισουν. Η ίδια διαδικασία ακολουθείται για όσες κάλπες υπάρχουν, μέχρι ο ψηφοφόρος να ρίξει το "ναι" ή το "όχι" σε όλους τους υποψήφιους.

Όταν περάσουν οι καθορισμένες ώρες η ψηφοφορία σταματά, το εκλογικό τμήμα αδειάζει, οι κάλπες κλειδώνονται και κλείνωνται σε μεγαλύτερα κιβώτια τα οποία κλειδώνονται και αυτά με τρεις διαφορετικές κλειδαριες που τις κρατάνε 3 μελη της επιτροπης, ενώ τα κιβωτια περιτυλίγονται με ταινιες οι οποίες σφραγιζονται με βουλοκέρια. Τελος, συντασσεται το πρωτοκολλο της ψηφοφοριας εκεινης της ημερας.

Την νύχτα οι καλπες φυλασσονται ειτε από εθνοφρουρους αν υπάρχουν είτε απο πολιτες που διοριζουν οι βουλευτες.

Αμέσως μετά το τέλος όλων των ημερών ψηφοφορίας, την 4η μέρα, αρχίζει από την εφορευτική επιτροπή η διαλογή των ψήφων.

• Κεφάλαιο Ζ΄ : Περί διαλογής των ψήφων:

Με το τέλος της τέταρτης μέρας και την ολοκλήρωση της ψηφοφορίας, ανοίγονται από μέλη της εφορευτικής επιτροπής οι κάλπες και καταμετρούνται πρώτα τα "ναι" και έπειτα τα "όχι" για κάθε υποψήφιο.

Μόλις καταμετρηθούν όλοι οι ψήφοι όλων των υποψηφίων συμπληρώνονται και υπογράφονται τα πρακτικά και έπειτα ο πρόεδρος της εφορευτικής επιτροπής ξεκινά συνοδεία αστυνομικής δύναμης για την πρωτεύουσα της επαρχίας. Εκεί, την επόμενη μέρα, σε δημόσια συνεδρίαση, παρόντων των διοικητικών αρχών κάθε περιφέρειας, καταμετρούνται συνολικά οι ψήφοι όλης της επαρχίας και ανακηρύσσονται οι εκλεγμένοι βουλευτές.

Σε περίπτωση ισοψηφίας μεταξύ βουλευτών, ακολουθούσε κλήρωση

Τα πρακτικά στέλνονται στο «Υπουργείο Εσωτερικών», και εκείνο τα προωθούσε στη Βουλή, όπου λειτουργώντας σαν εκλογοδικείο, παραλάμβανε, εξέταζε και αποφάσιζε για όλες τις ενστάσεις και τις παρατυπίες της εκλογικής διαδικασίας.

• Κεφάλαιο Η΄: Ποινικαί διατάξεις

• Κεφάλαιο Θ΄ : Γενικαί διατάξεις :

Οι κληρικοί δεν μετέχουν στις εκλογές ούτε σαν υποψήφιοι ούτε σαν ψηφοφόροι. Κατά την διάρκεια των 4 ημερών ψηφοφορίας καθώς και 8 μέρες πριν και 8 μέρες μετά, κανείς δεν μπορεί να συλληφθεί και να κρατηθεί στις φυλακές για χρέη προς το Δημόσιο.

• Κεφάλαιο Ι΄: Ειδική διάταξις :

Οι ίδιοι εκλογικοί κατάλογοι χρησιμεύουν στις δημοτικές εκλογές και στις εκλογές επαρχιακών συμβούλων

Εκλογές

Με τον νόμο αυτό διεξήχθησαν οι παρακάτω βουλευτικές εκλογές :

Ελληνικές βουλευτικές εκλογές 1865. Τις εκλογές διεξήγαγε η κυβέρνηση του Αλέξανδρου Κουμουνδούρου από τις 14 έως τις 17 Μαΐου του 1865

Ελληνικές βουλευτικές εκλογές 1868. Τις εκλογές διεξήγαγε η κυβέρνηση Δημητρίου Βούλγαρη από τις 21 έως τι 24 Μαρτίου 1868

Ελληνικές βουλευτικές εκλογές 1869. Τις εκλογές διεξήγαγε η Θ. Ζαΐμη από τις 16 έως τις 19 Μαΐου 1869

Ελληνικές βουλευτικές εκλογές 1872. Τις εκλογές διεξήγαγε η Δημητρίου Βούλγαρη από τις 26 έως τις 29 Φεβρουαρίου 1872

Ελληνικές βουλευτικές εκλογές 1873. Τις εκλογές διεξήγαγε η του Επαμεινώνδα Δεληγιώργη από τις 27 έως τις 30 Ιανουαρίου 1873

Ελληνικές βουλευτικές εκλογές 1874. Τις εκλογές διεξήγαγε η κυβέρνηση Δημητρίου Βούλγαρη από τις 23 έως τις 26 Ιουνίου 1874

Ελληνικές βουλευτικές εκλογές 1875. Τις εκλογές διεξήγαγε η κυβέρνηση Χαρίλαου Τρικούπη από τις 18 έως τις 21 Ιουλίου 1875

Πηγές

• Ο εκλογικός νόμος: ΦΕΚ Α51 /1864 [https://web.archive.org/web/20180312000243/http://www.et.gr/index.php/anazitisi-fek Αρχειοθετήθηκε 2018-03-12 στο Wayback Machine.]]
• Η σχετική συζήτηση στην Εθνοσυνέλευση: «Πρακτικά της Β΄ Εθνικής Συνελεύσεως, τόμος 6» [1]