Γιόγκα
Τμήμα μιας σειράς λημμάτων Ινδουισμός |
|---|
 |
 Ινδουισμός |
| Τμήμα μιας σειράς λημμάτων |
| Βουδισμός |
|---|
 |
 Βουδισμός |
Η Γιόγκα (Σανσκριτικά, Ακουστικό αρχείο), είναι μία φυσική, νοητική και ψυχική πρακτική ή μαθητεία που προέρχεται από την Ινδία. Υπάρχει μεγάλη ποικιλία σχολών, πρακτικών και στόχων[1] στον Ινδουισμό, Βουδισμό (ιδιαίτερα στον Βαζραγιάνα Βουδισμό[2][3][4]) και τον Ζαϊνισμό[5][6][7][6]. Οι γνωστότερες μορφές της στον δυτικό πολιτισμό είναι η Χάθα γιόγκα και η Ράτζα γιόγκα.
Η προέλευση της γιόγκα αναφέρεται στις Προβεδικές ινδικές παραδόσεις, ωστόσο το πιθανότερο είναι ότι αναπτύχθηκαν περί τον 6ο και 5ο ΠΚΕ αιώνα στην αρχαία Ινδία, από τα κινήματα σανιάσα και σραμάνα[8]. Η χρονολόγηση των προωιμότερων κειμένων που περιγράφουν τις πρακτικές της Γιόγκα είναι ασαφής και ποικίλλει από τις ινδουιστικές Ουπανισάντ[9] έως τον βουδιστικό κανόνα Πάλι[10], πιθανώς του τρίτου αι. ΠΚΕ ή μεταγενέστερα. Οι Γιόγκα Σούτρα του Πατάντζαλι χρονολογούνται στο πρώτο ήμισυ της πρώτης χιλιετίας ΚΕ[11][12] αλλά κέρδισαν σημαντική θέση στη Δύση μόλις στον 20ό αιώνα[13]. Κείμενα της χάθα γιόγκα εμφανίστηκαν περί τον 11ο αιώνα, με ρίζες στην Τάντρα[14][15].
Οι γκουρού της γιόγκα από την Ινδία εισήγαγαν αργότερα την γιόγκα στη δύση[16] ακολουθώντας την επιτυχία του Παραμαχάνσα Γιογκανάντα που έφερε τη γιόγκα στη Δύση το 1920 και είναι ευρέως γνωστός ως "Ο Πατέρας της Γιόγκα στη Δύση".[17] Στη δεκαετία 1980 η γιόγκα έγινε δημοφιλής ως σύστημα εναλλακτικής ιατρικής και φυσικής άσκησης στον δυτικό κόσμο[15]. Όμως η Γιόγκα στις ινδικές παραδόσεις είναι κάτι περισσότερο από φυσική άσκηση, καθώς διαθιέτει ένας διαλογιστικό και πνευματικό πυρήνα[18]. Μία από τις μείζονες έξι ορθόδοξες σχολές του Ινδουϊσμού ονομάζεται Γιόγκα, με τη δική της επιστημολογία και μεταφυσική, και η οποία συνδέεται στενά με την ινδουιστική φιλοσοφία Σαμκύα.[19] Καθιερώθηκε, το 2014, με την επίσημη συγκατάθεση των Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ), η πρώτη στην ιστορία Παγκόσμια Ημέρα της Γιόγκα[20], την οποία πρότεινε πρώτος ο Πρωθυπουργός της Ινδίας Ναρέντρα Μόντι, που θα γιορτάζεται στις 21 Ιουνίου κάθε χρόνο.
Στην προσπάθεια καθορισμού της αποτελεσματικότητας της γιόγκα έγιναν πολλές μελέτες για τη χρήση της συμπληρωματικά στη θεραπεία του καρκίνου, της σχιζοφρένειας, του άσθματος και των καρδιακών ασθενειών. Τα αποτελέσματα αυτών των ερευνών είναι ανάμεικτα και ασαφή. Ειδικότερα οι μελέτες για τον καρκίνο δεν προτείνουν σαφή και ενίοτε καμία αποτελεσματικότητα. Σε άλλες περιπτώσεις αναφέρεται ότι η γιόγκα μπορεί να μειώσει τους παράγοντες κινδύνου και να ενισχύσει τον ασθενή στην ψυχολογική διαδικασία επούλωσης[21][22].
Τα τελευταία χρόνια, η γυμνή γιόγκα έχει αυξανόμενη απήχηση σε διάφορες δυτικές κυρίως χώρες.
Ετυμολογία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η ετυμολογία της λέξης γιόγκα πηγάζει από τη λέξη “γιουγκ” που σημαίνει «ένωση» ή «συνένωση». Σύμφωνα με την εννοιολογική σημασία της λέξης, απώτερος σκοπός της Γιόγκα είναι να επιτύχει την πλήρη αρμονία του σώματος, του πνεύματος και του νου, ώστε ο ασκούμενος να μπορέσει να γνωρίσει τον Πραγματικό Εαυτό του[23]. Αποτελεί δηλαδή μία μέθοδο πειθαρχίας που περιγράφει την ένωση μεταξύ ατομικού και υπερβατικού Εαυτού, μέσω της χρήσης του σώματος και του διαλογισμού.
Τι είναι ο Γιόγκι;[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Γιόγκι (Σανσκριτικά: योगी) είναι ο ασκούμενος της Γιόγκα. Είναι δηλαδή αυτός που εκτελεί επανειλλημένα Γιόγκα και είναι αφοσιωμένος σε αυτήν, ώστε να μπορέσει να σημειώσει βελτίωση και πρόοδο. Ένας πραγματικός Γιόγκι πρέπει να ακολουθήσει εκτελεί τα μαθήματα της Γιόγκα βήμα βήμα, προκειμένου να τελειοποιήσει και να ελέγξει τον εαυτό του. Έτσι, θα καταφέρει να οδηγηθεί στην απελευθέρωση του από προυπάρχοντες περιορισμούς και θα φτάσει στο μέγιστο των δυνατοτήτων του. Στο Μπαγκαβάτ Γκίτα, ο Κρίσνα λέει στον Αρτζούνα ότι για να γίνει κάποιος Γιόγκι απαιτείται «Αφοβία, καθαρότητα της καρδιάς, επιμονή στην απόκτηση της σοφίας και της πρακτικής της Γιόγκα».
Οι Γιόγκι επιλέγουν έναν τρόπο ζωής, σύμφωνα με τον οποίο οδηγούνται σε μία κατάσταση εσωτερικής γαλήνης και ηρεμίας. Συνήθως είναι χορτοφάγοι και κοιμούνται 8 ώρες. Μπορεί για κάποιους να θεωρείται βαρετό αυτό το οποίο κάνει ένας γιόγκι, αλλά στην πραγματικότητα, τα οφέλη είναι τόσα πολλά που ξεπερνούν οποιεσδήποτε αμφιβολίες, εάν υπάρχουν.
Τα βασικά βήματα για να γίνει κάποιος Γιόγκι είναι αρκετά σημαντικά και απαιτούν την απόλυτη συγκέντρωση του ασκούμενου προκειμένου να επιτύχει το απόλυτο. Αρχικά, πρέπει να εφαρμόζει την πρακτική της Γιόγκα και του διαλογισμού τουλάχιστον τρεις φορές την εβδομάδα για να δει αισθητά αποτελέσματα στο άμεσο μέλλον. Σημαντική κρίνεται επίσης, η επιλογή ενός αξιόλογου και ικανού δασκάλου που θα μεταφέρει στον ασκούμενο τον πραγματικό πλούτο που προσφέρει η Γιόγκα. Στη συνέχεια, είναι σημαντικό να αφιερώσει αρκετό χρόνο για να βρει τρόπους να εξερευνήσει τις βαθύτερες πρακτικές της Γιογκικής φιλοσοφίας. Κανείς δεν πρέπει να ξεχάσει τη σημασία των γιάμα και νιγιάμα, δηλαδή τις Γιογκικές αξίες και την ηθική. Τελειώνοντας, ο ασκούμενος θα πρέπει να εναρμονίσει τη ζωή του με αξίες της ζωής, όπως είναι η ειρήνη, η ηρεμία, η γαλήνη, η αφοσίωση και η ισορροπία, έτσι ώστε να καταφέρει να φτάσει σε σημείο να γνωρίσει τον Πραγματικό Εαυτό του[24].
Φιλοσοφική προσέγγιση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η παράδοση της Γιόγκα έχει βαθιά ιστορία πολλών χρόνων, με την προέλευση της να είναι δύσκολο να φανερωθεί, ακριβώς λόγω της αρχαίας ιστορίας της. Ενδείξεις που δείχνουν πότε πρωτοεμφανίστηκε, έχουν βρεθεί σίγουρα στην Ινδία, αλλά και σε κάποια Μακεδονικά ιστορικά κείμενα της εποχής του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Με την πάροδο του χρόνου, ξεκίνησε να εδραιώνεται όλο και περισσότερο στην Ινδία και αργότερα στις Δυτικές χώρες μέσω του Σουάμι Βιβεκάντα.
Η φιλοσοφική προσέγγιση της Γιόγκα αναφέρεται ως μία στάση ζωής και σκέψης που με το να χρησιμοποιεί το σώμα, προσπαθεί να προετοιμάσει τον ασκούμενο για να φτάσει σε αρεστά επιπέδα διαλογισμού. Ουσιαστικά αποσκοπεί στην παύση των αναταράξεων του μυαλού και στην ενδυνάμωσης του σώματος. Οι Ινδοί την χρησιμοποιούσαν ως μέσο για να φτάσει ο ασκούμενος στην απόλυτη σοφία και γνώση των ιερών κειμένων, όπως οι Βέδες, οι Ουπανισάδες και οι Σάστρες. Θεωρούσαν τη Γιόγκα ως έναν τρόπο εσωτερικής χαράς και εξωτερικής αρμονίας. Θα μπορούσε να ειπωθεί ότι αποτελεί μία ατέρμονη προσπάθεια να φτάσει κάποιος τον εαυτό του σε τέτοιο σημείο πνευματικής και σωματικής εξέλιξης που θα τον βοηθήσει να μείνει νέος, υγιής και να νιώσει πλήρης.
Ο Πατάντζαλι που θεωρείται ως «Ο πατέρας της Γιόγκα» δημιούργησε το έργο “ Γιόγκα Σούτρα του Πατάντζαλι”, μία συνεισφορά 2000 ετών για τη Γιογκική φιλοσοφία. Τονίζει ότι ο τρόπος καθαρισμού του νου, του σώματος και του πνεύματος είναι η ηθική. Το σώμα βέβαια, πρέπει να καθαριστεί πρώτα μέσω των ασάνα (στάσεων-ασκήσεων) και του πραναγιάμα (ο έλεγχος της αναπνοής). Τον ενδιαφέρει να προάγει τα ευγενή συναισθήματα της ψυχής του ανθρώπου, όπως η φιλία και η συμπόνια.
Με την πάροδο του χρόνου, δημιουργήθηκαν αρκετές κατηγορίες Γιόγκα. Κάποιες πολύ γνωστές είναι η Χάθα Γιόγκα (ιδανική για αρχάριους ανεξαρτήτως ηλικίας και φυσικής κατάστασης), η ιγιένγκαρ Γιόγκα (ιδανική για άτομα με μυοσκελετικά προβλήματα και πόνους σε αυχένα και μέση, η αστάνγκα γιόγκα (για άτομα νεαρής ηλικίας και για πρώην αθλητές), η βικράμ Γιόγκα (ζεστή Γιόγκα, ιδανική για απώλεια βάρους και αποτοξίνωση οργανισμού), η ζευγαρωτή Γιόγκα (ιδανική για να γυμναστείς με φίλους, αγγλ. Couple yoga), η γιόγκα για εγκύους (ιδανική για μέλλουσες μητέρες και τους συντρόφους τους) και η αερόβια Γιόγκα (για άτομα προχωρημένου επιπέδου και καλής φυσικής κατάστασης, en. Aerial yoga)[25].
Τα οφέλη στην υγεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η Γιόγκα δε βοηθάει μόνο να βελτιώσει κάποιος τη σωματική του κατάσταση, αλλά περιέχει και άλλα πλεονεκτήματα και οφέλη που ούτε καν κάποιος τα φαντάζεται. Μερικά από αυτά είναι η αυξημένη ευλιγισία των μυών και της σπονδυλικής στήλης που εξασφαλίζει τη νεότητα του σώματος και κρατάει μακριά ασθένειες όπως η οστεοαρθρίτιδα, η καλύτερη ισορροπία και στάση του σώματος, η μείωση του άγχους μέσω του διαλογισμού και της αποκέντρωσης, η βελτίωση της κυκλοφορίας του αίματος που οδηγεί σε υγεία, ευεξία και ενέργεια, καθώς και η μείωση περιττού βάρους, βελτιώνοντας ταυτόχρονα και το μεταβολισμό[26].
Γίνεται λοιπόν αντιληπτό, ότι η Γιόγκα είναι μια μορφή άσκησης που δεν εστιάζει μόνο στην φυσική κατάσταση, αλλά και στο πνεύμα[27]. Η αίσθηση που αποκτά ο ασκούμενος σωματικά και ψυχικά ύστερα από ένα μάθημα Γιόγκα είναι μοναδική. Τα οφέλη είναι πολλαπλά και τον βοηθούν να απολαύσει μία ποιοτικότερη ζωή στην καθημερινότητα του, αποβάλλοντας όλα τα αρνητικά συναισθήματα που μπορεί να τον ταλαιπωρούν.
Κάποιος ο οποίος μόλις έχει ξεκινήσει την άσκηση της Γιόγκα, δεν μπορεί να δει αισθητά αποτελέσματα από το πρώτο κιόλας μάθημα. Όπως και τα περισσότερα πράγματα που σε κάνουν καλύτερο, έτσι και η Γιόγκα απαιτεί αρκετή αφιέρωση χρόνου και προσπάθεια, προκειμένου να φτάσει κάποιος σε ένα ικανοποιητικό αποτέλεσμα. Ο βαθμός άσκησης της πρέπει να γίνεται σταδιακά, ώστε να αποφευχθούν τυχόν τραυματισμοί. Επίσης, είναι πολύ σημαντικό να βρει ο ασκούμενος έναν δάσκαλο που να τον εμπνέει, έτσι ώστε να δημιουργείται χημεία μεταξύ μαθητή και δασκάλου και να μπορεί να βγαίνει ένα ικανοποιητικό αποτέλεσμα. Τέλος, εάν αναρωτιέστε σε ποια κατηγορία ή ηλικία ανθρώπων αναφέρεται κυρίως η Γιόγκα, δεν υπάρχει συγκεκριμένη. Όλοι οι άνθρωποι, ανεξαρτήτως ηλικίας και φυσικής κατάστασης, μπορούν να την εξασκήσουν. Αποτελεί αντίδωτο για πολλά προβλήματα και όσοι την ξεκινάνε, μετά γίνεται για αυτούς τρόπος ζωής[28].
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ White 2011.
- ↑ Chogyam Trungpa (2001) The Lion's Roar: An Introduction to Tantra. Shambhala. ISBN 1-57062-895-5
- ↑ Edmonton Patric 2007, Pali and its sinificance σ. 332
- ↑ Lama Yeshe (1998). The Bliss of Inner Fire. Wisdom Publications. σσ. 135-141.
- ↑ Denise Lardner Carmody, John Carmody (1996), Serene Compassion. Oxford University Press US. σ. 68.
- ↑ 6,0 6,1 Stuart Ray Sarbacker, Samādhi: The Numinous and Cessative in Indo-Tibetan Yoga. SUNY Press, 2005, σσ. 1–2.
- ↑ Tattvarthasutra [6.1], see Manu Doshi (2007) Translation of Tattvarthasutra, Ahmedabad: Shrut Ratnakar σ. 102
- ↑ Samuel 2008, σελ. 8.
- ↑ Mark Singleton (2010), Yoga Body: The Origins of Modern Posture Practice, Oxford University Press, ISBN 978-0195395341, σσ. 25-34
- ↑ Werner (1977) σσ. 119-20
- ↑ Whicher, σσ. 1-4, χρονολόγηση στις σσ. 41-42
- ↑ W. Y. Evans-Wentz (2000), Tibetan Yoga and Secret Doctrines, 3rd Edition, Oxford University Press, ISBN 978-0195133141, Κεφάλαια 7 και 8
- ↑ White 2014, σελ. xvi-xvii.
- ↑ James Mallinson, "Sāktism and Hathayoga," 28 June 2012. http://www.khecari.com/resources/SaktismHathayoga.pdf Αρχειοθετήθηκε 2013-06-16 στο Wayback Machine. [ανάκτηση 19 Σεπτεμβρίου 2013] σ. 20, Quote: "Οι τεχνικές της χάθα γιόγκα δεν διδάσκονται στα σανσκριτικά κείμενα παρά μόνο τον 11ο αι."
- ↑ 15,0 15,1 Burley, Mikel (2000). Hatha Yoga: Its Context, Theory and Practice. Delhi: Motilal Banarsidass. σ. 16. "Υπάρχει λόγος για τον οποίο η χάθα γιόγκα αναφέρεται ως κλάδος του 'Ταντρισμού'."
- ↑ White 2011, σελ. 2.
- ↑ «Pihladelphia news».
- ↑ * Marek Jantos (2012), in Oxford Textbook of Spirituality in Healthcare (Editors: Mark Cobb et al.), Oxford University Press, ISBN 978-0199571390, pages 362-363
- James M. Nelson (2009), Psychology, Religion, and Spirituality, Springer, ISBN 978-1441927699, σσ. 78-82
- Jean Varenne (1977), Yoga and the Hindu Tradition, Motilal Banarsidass, ISBN 978-0226851167, Preface and Introduction
- ↑ * Mikel Burley (2012), Classical Samkhya and Yoga: An Indian Metaphysics of Experience, Routledge, ISBN 978-0415648875, Βλ. Εισαγωγή.
- John A. Grimes (1989), A Concise Dictionary of Indian Philosophy: Sanskrit Terms Defined in English, State University of New York Press, ISBN 978-0791401002, σ. 70
- ↑ «ΟΗΕ».
- ↑
- Smith, Kelly B.; Pukall, Caroline F. (May 2009). «An evidence-based review of yoga as a complementary intervention for patients with cancer». Psycho-Oncology 18 (5): 465–475. doi:. PMID 18821529.
- Sharma, Manoj; Haider, Taj (October 2012). «Yoga as an Alternative and Complementary Treatment for Asthma: A Systematic Review». Journal of Evidence-Based Complementary & Alternative Medicine 17 (3): 212–217. doi:.
- Innes, Kim E.; Bourguignon, Cheryl (November–December 2005). «Risk Indices Associated with the Insulin Resistance Syndrome, Cardiovascular Disease, and Possible Protection with Yoga: A Systematic Review». Journal of the American Board of Family Medicine 18 (6): 491–519. doi:.
- ↑ Vancampfort, D.; Vansteeland, K.; Scheewe, T.; Probst, M.; Knapen, J.; De Herdt, A.; De Hert, M. (July 2012). «Yoga in schizophrenia: a systematic review of randomised controlled trials». Acta Psychiatrica Scandinavica 126 (1): 12–20. doi:., art.nr. 10.1111/j.1600-0447.2012.01865.x
- ↑ Garfinkel, Marian; Schumacher, Ralph (01/02/2000). «YOGA». Rheumatic Disease Clinics of North America. ISSN 0889-857X. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0889857X05701265.
- ↑ «The Yogic Encyclopedia: Yogi». Ananda.
- ↑ Feuerstein, Georg (1999). The Philosophy of Classical Yoga. Rochester: Inner Traditions Bear and Company. σελ. 23. ISBN 9780892816033.
- ↑ Wörle, Luise· Pfeiff, Erik (2010). Yoga as Therapeutic Exercise. London: Churchill Livingstone. σελ. 17-26. ISBN 978-0-7020-3383-4.
- ↑ «Τι Είναι η Γιόγκα – Ο οδηγός του αρχαίου Έλληνα Γιόγκι». Coya.
- ↑ Patwardhan, Bhushan· Mutalik, Gururaj (2015). Ayurveda and Yoga—A Primer. London: Mica Haley. σελ. 333-343. ISBN 9780128012826.
Βιβλιογραφία - Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Bryant, Edwin (2009). The Yoga Sutras of Patañjali: A New Edition, Translation, and Commentary. New York, USA: North Point Press. ISBN 978-0865477360.
- Crangle, Edward Fitzpatrick (1994), The Origin and Development of Early Indian Contemplative Practices, Otto Harrassowitz Verlag
- Dhillon, Dalbir Singh (1988). Sikhism, Origin and Development. Atlantic Publishers. GGKEY:BYKZE4QTGJH.
- De Michelis, Elizabeth (2004). A History of Modern Yoga. London: Continuum. ISBN 0-8264-8772-6.
- Dumoulin, Heinrich· Heisig, James W.· Knitter, Paul F. (2005). Zen Buddhism: a History: India and China. World Wisdom, Inc. ISBN 978-0-941532-89-1.
- Eliade, Mircea (1958). Yoga: Immortality and Freedom. Princeton: Princeton University Press. ISBN 978-0-691-14203-6.
- Feuerstein, Georg (1996). The Shambhala Guide to Yoga. 1st ed. Boston & London: Shambhala Publications.
- Flood, Gavin D. (1996), An Introduction to Hinduism, Cambridge University Press
- Fowler, Jeaneane D. (2012). The Bhagavad Gita: A Text and Commentary for Students. Sussex Academic Press. ISBN 978-1-84519-346-1.
- Goldberg, Philip (2010). American Veda. From Emerson and the Beatles to Yoga and Meditation. How Indian Spirituality Changed the West
. New York: Harmony Books. ISBN 978-0-385-52134-5. - Gambhirananda, Swami (1998). Madhusudana Sarasvati Bhagavad_Gita: With the annotation Gūḍhārtha Dīpikā. Calcutta: Advaita Ashrama Publication Department. ISBN 81-7505-194-9.
- Hari Dass, Baba (1978), Ashtanga Yoga Primer, Santa Cruz: Sri Ram Publishing, σελ. bk. cover, ISBN 978-0918100047
- Jacobsen, Knut A.· Larson, Gerald James (2005). Theory And Practice of Yoga: Essays in Honour of Gerald James Larson. BRILL. ISBN 978-90-04-14757-7.
- Larson, Gerald James (2008). The Encyclopedia of Indian Philosophies: Yoga: India's philosophy of meditation. Motilal Banarsidass. ISBN 978-81-208-3349-4.
- Lidell, Lucy (1983). The Sivananda Companion to Yoga. London: Gaia Books Limited. ISBN 0-684-87000-2.
- Mallinson, James (2011), «Haṭha Yoga», Brill's Encyclopedia of Hinduism. Volume Three, BRILL
- McEvilley, Thomas (2002). The shape of ancient thought. Allworth Communications. ISBN 978-1-58115-203-6.
- Müller, Max (1899). Six Systems of Indian Philosophy; Samkhya and Yoga, Naya and Vaiseshika. Calcutta: Susil Gupta (India) Ltd. ISBN 0-7661-4296-5. Reprint edition; Originally published under the title of "The Six Systems of Indian Philosophy."
- Possehl, Gregory (2003). The Indus Civilization: A Contemporary Perspective. AltaMira Press. ISBN 978-0-7591-0172-2.
- Radhakrishnan, S.· Moore, CA (1967). A Sourcebook in Indian Philosophy. Princeton. ISBN 0-691-01958-4.
- Samuel, Geoffrey (2008), The Origins of Yoga and Tantra, Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-69534-3, http://books.google.com/?id=JAvrTGrbpf4C
- Satyananda, Swami (2008). Asana Pranayama Mudra Bandha (PDF). Munger: Yoga Publications Trust. ISBN 978-81-86336-14-4. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 7 Αυγούστου 2015. Ανακτήθηκε στις 14 Οκτωβρίου 2015.
- Taimni, I. K. (1961). The Science of Yoga. Adyar, India: The Theosophical Publishing House. ISBN 81-7059-212-7.
- Werner, Karel (1998). Yoga And Indian Philosophy (1977, Reprinted in 1998). Motilal Banarsidass Publ. ISBN 81-208-1609-9.
- Whicher, Ian (1998). The Integrity of the Yoga Darśana: A Reconsideration of Classical Yoga. SUNY Press. ISBN 978-0-7914-3815-2.
- White, David Gordon (2011), Yoga, Brief History of an Idea (Chapter 1 of "Yoga in practice"), Princeton University Press, http://press.princeton.edu/chapters/i9565.pdf
- White, David Gordon (2014), The "Yoga Sutra of Patanjali": A Biography, Princeton University Press
- Worthington, Vivian (1982). A History of Yoga. Routledge. ISBN 0-7100-9258-X.
- Wynne, Alexander "The Origin of Buddhist Meditation." Routledge, 2007, ISBN 1-134-09741-7.
- Zimmer, Heinrich (1951), Philosophies of India, New York, New York: Princeton University Press, ISBN 0-691-01758-1, http://books.google.com/books?id=bRQ5fpTmwoAC Bollingen Series XXVI; Edited by Joseph Cambell.
- Zydenbos, Robert. Jainism Today and Its Future. München: Manya Verlag, 2006. p. 66
|