Σανιάσα

Σανιάσα (Σανσκριτικά: संन्यास) είναι η εσωτερική απάρνηση, η παραίτηση, η εγκατάλειψη του ό,τι εσύ κατέχεις, η παραίτηση από κάθε άγχος και όλες εκείνες τις ειδικές προσευχές για ιδιοτελείς σκοπούς. Αποτελεί  το τελικό στάδιο της ζωής (ashrama) στο ινδουιστικό σύστημα, όπου ο άνθρωπος εξελίσσει και οργανώνει τη ζωή του με ένα τρόπο που αποστασιοποιείται από κάθε υλική δραστηριότητα και επικεντρώνεται στη συνεχόμενη πνευματική καλλιέργεια του εαυτού του. Τα προηγούμενα στάδια είναι το Brahmacharya (φοιτητής πτυχίου), το Grihastha (ιδιοκτήτης σπιτιού) και το Vanaprastha (κάτοικος δασών, συνταξιούχος). Το Σανιάσα θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μία παραδοσιακή μορφή ασκητισμού.

Ένας Σανιάσι (Sannyāsi), αυτός δηλαδή που έχει ήδη μυηθεί, το πρώτο προσόν που πρέπει να διαθέτει είναι η γενναιότητα και η απώλεια του φόβου. Λειτουργεί σαν μοναχός χωρίς στήριξη και ως ένας περιπλανώμενος επαίτης που ενδιαφέρεται για την πνευματική ζωή. Πρέπει να παραμερίσει κάθε είδους επιθυμία, κρυμμένο πόθο και άνεση. Δεν έχει προσδοκίες, ούτε συγκεκριμένη προσωπική ταυτότητα. Δεν πρέπει να επηρεάζεται από καμία πεποίθηση ή πίστη και να βρίσκεται πάντα σε μία κατάσταση πλήρους ελευθερίας του μυαλού. Ζει μία δραστήρια ζωή χωρίς τίποτα να του προκαλεί ψυχικούς κυματισμούς. Απαγορευμένη θεωρείται και κάθε είδους επαφή με γυναίκα σε απομονωμένο χώρο. Όταν ένας Σανιάσι φτάσει στο αποκορύφωμα της πρακτικής της παραίτησης, αναπτύσσει έντονη νοημοσύνη και σταθερό μυαλό, που του δίνουν την ικανότητα να μπορεί να διαβάζει το μυαλό των άλλων ή να προβλέπει γεγονότα. Το υψηλότερο στάδιο επίτευξης αναγνωρίζεται από τον τίτλο paramahansa («μεγάλος κύκνος»). Δίνεται μόνο μετά από δοκιμή τουλάχιστον 12 ετών ως ασκητής, και μόνο σε εκείνους που έχουν πετύχει την πλήρη αυτογνωσία.

Σύμφωνα με την παράδοση, κατά την μύηση κάποιου στο Σανιάσα, δίνεται μία τελετουργική ράβδος, η οποία αποτελείται από τέσσερα μπαμπού που τυλίγονται μαζί και δημιουργούν αυτή τη ράβδο. Τα τρία μπαμπού συμβολίζουν το σώμα, το μυαλό και τις λέξεις, ενώ το τέταρτο αντιπροσωπεύει το Jiva (Σανσκριτικά: जीव) , δηλαδή μία ζωντανή οντότητα, η οποία αφοσιώνεται στο να χρησιμοποιεί τους υπόλοιπους τρεις συμβολισμούς και να διαποτίζεται από μία δύναμη της ζωής. Επίσης, αυτή η ράβδος έχει ένα μικρό κυρτό σημείο, που συμβολίζει το κόψιμο της ψευδαίσθησης. Κάποιος που θέλει να ακολουθήσει τον δρόμο για το Σανιάσα, μπορεί να ζητήσει από κάποιον άλλον που είναι ήδη Σανιάσι να του το δώσει.    

Ιστορία και ετυμολογία

Σανιάσα στη Σανσκριτική γλώσσα σημαίνει «παραίτηση», «εγκατάλειψη». Είναι μια τριμερής ένωση του sam - που σημαίνει «μαζί, όλα», ni - που σημαίνει «κάτω» και āsa - που σημαίνει «να ρίξει ή να βάλει».

Από τους αρχαίους σοφούς, οι Rishis (Βεδικός όρος για ολοκληρωμένα και φωτισμένα άτομα), οι οποίοι έφεραν τους Βέδες (ιερούς ύμνους και τελετουργικούς στίχους) στους περιπλανώμενους επαίτες, φαίνεται ότι οι μορφές των Σανιάσις μπορεί να ποικίλλουν, αλλά η παρουσία τους είναι αναμφισβήτητη σε κάθε περίοδο της ιστορίας της Ινδίας. Οι Σανιάσις υπήρχαν στις ινδικές κοινότητες ακόμη και πριν εξαπλωθούν οι μοναχοί από αυτές τις θρησκείες. Όπως επεσήμαναν όμως ορισμένοι μελετητές, αυτοί ήταν κυρίως ασκητές που ζούσαν είτε στις σπηλιές είτε περιπλανιόντουσαν στη χώρα με το πραγματικό πνεύμα της αποποίησης. Μία καλά οργανωμένη μορφή του Σανιάσα μέσα στην Ινδουιστική θρησκεία αναπτύχθηκε με την έλευση του Adi Shankaracharya τον 8^ο αιώνα μ.Χ., λόγω του πρωτοποριακού του έργου και της μοναστικής ζωής του. Ομοίως στη Δύση, η διάδοση των πνευματικών αξιών έγινε από πρεσβευτές του Σανιάσα, όπως το Swami Vivekanda, η Paramahansa Yogananda και η Srila Prabhupada.

Η παράδοση, στην οποία ευθυγραμμίζονται οι Σανιάσις, είναι το σύστημα αξιών, τα έθιμα και η καθοδήγηση που παρέχονται από τις shastras, τις αρχαίες ινδικές γραφές. Σύμφωνα με τις γραφές, ένας Σανιάσι, όσο περισσότερο τροφοδοτεί τις αισθήσεις του και εμπλέκεται στους κοσμικούς τρόπους της κοινωνίας, τόσο ισχυρότεροι είναι οι προκύπτοντες samskaras (λεπτές νοητικές εντυπώσεις που δημιουργούνται από μία δράση). Έτσι, τόσο στην Ινδία όσο και σε άλλες χώρες, υπάρχουν διάφοροι οργανισμοί και ιδρύματα που ασκούν την παράδοση του Σανιάσι.

Η Σανιάσα στην Bhagavad Gita

Το Bhagavad Gita είναι μία ινδική γραφή 700 περίπου στίχων, που είναι μέρος του έπους Mahabharata. Μέσα σε αυτό αναφέρεται μία σημαντική ινδουιστική θεότητα, αυτή του Krishna, που προσωποποιείται ως η θεϊκή αγάπη, που θα αποκαλύψει στον Arjuna τις αρχές της γιόγκα. Η γιόγκα του Bhagavad Gita δεν αναφέρεται σε έναν ασκητή, που απλά απομονώνεται σε ένα δάσος ή σπηλιά με στόχο την απελευθέρωση του εαυτού του. Κάθε άτομο έχει το δικό του πεπρωμένο, το οποίο είναι το dharma.

Σύμφωνα με το Bhagavad Gita, το Σανιάσα επικεντρώνεται περισσότερο στην βαθύτερη στάση της παραίτησης παρά στην απλή πρακτική της. Η πραγματική παραίτηση είναι η ελευθερία και η αποστασιοποίηση από επιθυμίες. Είναι η ασυμβίβαστη εγκατάλειψη και η έντονη δυσαρέσκεια προς τα πράγματα του κόσμου, τόσο εξωτερικά όσο και εσωτερικά. Είναι το σήμα κατατεθέν της αληθινής μοναχικότητας, η οποία είναι δυνατή μόνο μέσω της καλλιέργειας, της απόσπασης και της ηρεμίας  του νου. Έτσι, στο Bhagavad Gita, η ψυχική παραίτηση θεωρείται πολύ πιο δύσκολη από την εξωτερική και επιφανειακή απάρνηση. Για να μπορέσει να τιθασεύσει ένας Σανιάσι τις ορμές του και τους πόθους του, χρειάζεται μεγάλη εσωτερική δύναμη. Αυτός που δεν μισεί ούτε αναζητεί, πρέπει να θεωρείται αληθινός Σανιάσι, γιατί έχει καταφέρει να ξεπεράσει τα εμπόδια που προέρχονται από τις επιθυμίες και τα συναισθήματά του.  

Στο Bhagavad Gita, η Σανιάσα από τον Krishna περιγράφεται ως εξής:

«Η εγκατάλειψη των δραστηριοτήτων που βασίζονται στην υλική επιθυμία είναι αυτό που οι σπουδαίοι μαθητές αποκαλούν παραίτηση από τη ζωή (Sannyāsa). Και η εγκατάλειψη των αποτελεσμάτων όλων των δραστηριοτήτων είναι αυτό που ο σοφός αποκαλεί ως παραίτηση (Tyāga)».

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Τι είναι η Sannyāsa; (Η απάρνηση των εγκοσμίων) του Swami Paramarthananda
• Sannyasa: It's Internal Meaning (Sannyasa: Το εσωτερικό νόημά της)
• 'The Song of the Sannyasin', ποίημα του Swami Vivekananda Αρχειοθετήθηκε 2021-03-01 στο Wayback Machine.
• The Bhagavadgita on Renunciation Or Sanyasa (Η Μπαγκαβαντγκίτα για την αποκήρυξη ή τη Σανιάσα)
• Sivananda - The Fire of Sannyasa (Σιβανάντα - Η φωτιά της Σαννιάσα)