Γαβαλοχώρι Χανίων

Γαβαλοχώρι
Γαβαλοχώρι Γαβαλοχώρι
Διοίκηση
Χώρα	Ελλάδα
Περιφέρεια	Κρήτης
Δήμος	Αποκορώνου
Γεωγραφία
Νομός	Χανίων
Υψόμετρο	100
Πληροφορίες
Ταχ. κώδικας	730 08
https://gavalochori.com/

Το Γαβαλοχώρι είναι χωριό του δήμου Αποκορώνου, της περιφερειακής ενότητας (πρώην νομού) Χανίων, στην περιφέρεια Κρήτης. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011, το Γαβαλοχώρι έχει 513 κατοίκους. Βρίσκεται σε υψόμετρο 100 μέτρων, σε κοιλάδα με καλλιέργειες ελιών και αμπελιών. Απέχει 26 χιλιόμετρα από τα Χανιά. Στην τοπική κοινότητα Γαβαλοχωρίου υπάγεται επίσης ο οικισμός Άσπρο.

Ιστορικά στοιχεία

Το όνομα του χωριού προέρχεται από τη βυζαντινή οικογένεια των Γαβαλάδων, μια από τα 12 αρχοντόπουλα στα οποία μοιράστηκαν φέουδα στην Κρήτη το 1182. Η παλαιότερη μνεία στον οικισμό γίνεται στο έγγραφο της διανομής των φεούδων «άχρι του Γαβαλοχωρίου, ήγουν χωρίου Γαβαλά».

Το χωριό στα ενετικά χρόνια κατέστη κοινωνικοοικονομικό κέντρο της περιοχής και αρχιτεκτονικά δείγματα εκείνης της περιόδου σώζονται μέχρι σήμερα. Το χωριό αναφέρεται από τον Φραντσέσκο Μπαρότσι το 1577 ως Gavaloghori Astiraca στην επαρχία Αποκορώνου. Στην ενετική απογραφή του 1583 από Καστροφύλακα αναφέρεται ως Gavalloghori Astiraca με 258 κατοίκους. Ο Βασιλικάτα το αναφέρει το 1630 ως Gavaloghori Amighdali. Κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821, στο χωριό βρισκόταν η έδρα του Κρητικού Συμβουλίου.

Σύμφωνα με την αιγυπτιακή απογραφή του 1834, στο χωριό κατοικούσαν 10 χριστιανικές και 20 μουσουλμανικές οικογένειες. Το 1881 είχε 998 κατοίκους και ανήκε στον δήμο Βάμου. Αναλυτικά η δημογραφική πορεία του χωριού σύμφωνα με τις απογραφές:

Απογραφή	1900	1920	1928	1940	1951	1961	1971	1981	1991	2001	2011
Πληθυσμός	863	516	684	697	564	486	419	439	379	465	513

Αξιοθέατα

Το Γαβαλοχώρι με τους οικισμούς Άγιο Βασίλειο, Άγιο Παύλο, Άσπρο (Κοπράνα) και Ντουλιανά έχει χαρακτηριστεί ιστορικός διατηρητέος τόπος και τοπίο ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους. Σύμφωνα με το ΦΕΚ, αποτελεί αξιόλογο σύνολο λαϊκής αρχιτεκτονικής χωρίς σημαντικές σύγχρονες αλλοιώσεις και με ιδιαίτερο ενδιαφέρον από πλευράς πολιτισμού λαϊκού. Αρχιτεκτονικά δείγματα των ενετικών χρόνων σώζονται μέχρι σήμερα.

Στο χωριό λειτουργεί Ιστορικό-Λαογραφικό Μουσείο, το οποίο ιδρύθηκε το 1967 και εγκαινιάστηκε το 1993. Βρίσκεται στην περιοχή Άγιος Σέργιος και στεγάζεται σε ελαιοτριβείου - κατοικία, η οποία έχει χαρακτηριστεί ως έργο τέχνης και ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία. Το μουσείο περιλαμβάνει 7 αίθουσες με διαφορετική θεματολογία: «Καμαρόσπιτο», «Μετάξι», «Κεραμεικά», «Κοπανέλι», «Πετράδες-Λιθοξόοι», «Εκκλησία, Ξυλογλυπτική». Στο μουσείο εκτίθενται επίσεις, όπλα και σπαθιά, πίνακες ζωγραφικής, λιθογραφίες, νομίσματα από την αρχαιότητα μέχρι την Κρητική Πολιτεία και πολεμικά μετάλλια.

Κοντά στην κεντρική πλατεία του χωριού βρίσκεται διώροφη κατοικία και το ισόγειο κτίσμα της «Φάμπρικας» (παλαιό ελαιουργείο), τα οποια κατασκευάστηκαν στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Το ελαιοτριβείο, βρίσκεται μπροστά από την οικία, εμφανίζει πολλά ενδιαφέροντα αρχιτεκτονικά στοιχεία και διασώζονται όλα τα εργαλεία του σε καλή κατάσταση. Το παλαιό Δημοτικό Σχολείο έχει χαρακτηριστεί επίσης ιστορικό διατηρητέο μνημείο.

Στο χωριό επίσης βρίσκονται 24 πηγάδια τα οποία χρονολογούνται στα χρόνια της Βενετοκρατίας στην Κρήτη (15ος - 16ος αιώνας) και εξακολουθούσαν να χρησιμοποιούνται μέχρι πρόσφατα. Πρόκειται για απλές κυκλικές κατασκευές ποικίλου βάθους, κτιστές από ισχυρή ξερολιθιά. Ορισμένα από τα πηγάδια προστατεύονται από τοξωτή κατασκευή, επίσης κτισμένη από ξερολιθιά. Συνδεδεμένη με το συγκρότημα είναι και μια τοξωτή ενετική γέφυρα.

Στο χωριό βρίσκονται οι εκκλησίες του Αγίου Παύλου και της Παναγίας. Στην εκκλησία της Παναγίας στο τύμπανο της πόρτας έχει εντοιχιστεί πλάκα στην οποία αναφέρεται ότι η εκκλησία ολοκληρώθηκε το 1628.Επάνω απὀ την αριστερή θύρα του ναού υπάρχουν δύο αγάλματα τα οποία παρουσιάζουν ενδιαφέρον.

Οικονομία

Στο χωριό δραστηριοποιείται γυναικείος συνεταιρισμός ο οποίος φτιάχνει παραδοσιακές δαντέλες, γνωστές ως κοπανέλι.