Αποδούλου Ρεθύμνης

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Συντεταγμένες: 35°9′21″N 24°44′7″E / 35.15583°N 24.73528°E / 35.15583; 24.73528

Αποδούλου
Τοποθεσία στον χάρτη
Τοποθεσία στον χάρτη
Αποδούλου
Διοίκηση
ΧώραΕλλάδα
ΠεριφέρειαΚρήτης
Περιφερειακή ΕνότηταΡεθύμνης
ΔήμοςΑμαρίου
Δημοτική ΕνότηταΚουρητών
Γεωγραφία και στατιστική
ΝομόςΡεθύμνης
Έκταση18,826 (η κοινότητα) χλμ2
Υψόμετρο430
Πληθυσμός256 (2011)
Άλλα
Ταχ. κωδ.74059
Τηλ. κωδ.28330

Το Αποδούλου είναι χωριό και έδρα ομώνυμης κοινότητος του Δήμου Αμαρίου, στην Περιφερειακή Ενότητα Ρεθύμνης της Κρήτης. Είναι κτισμένο στα νότια του Νομού Ρεθύμνης, κάτω από τους πρόποδες του όρους Ψηλορείτη, με θέα το Λιβυκό πέλαγος. Απέχει 54 χιλιόμετρα από το Ρέθυμνο και 84 από το Ηράκλειο.

Το χωριό έχει ανακηρυχθεί παραδοσιακός οικισμός[1].

Σήμερα αριθμεί 230, περίπου, μόνιμους κατοίκους, ενώ κοντά στο χωριό ανασκάπτεται μινωικός οικισμός, ο οποίος λειτουργούσε συμπληρωματικά αυτού της Φαιστού, που δεν απέχει πολύ.

Το χωριό είναι επίσης γνωστό για το αρχοντικό της Καλλίτσας Ψαρουδάκη, η οποία μικρό παιδί, στα χρόνια της Επανάστασης του 1821, απήχθη από τους Τούρκους, που είχαν υπό την κυριαρχία τους τότε το νησί της Κρήτης και πουλήθηκε στην Αίγυπτο. Όμως ευτύχησε, αφού παντρεύτηκε το 1828 τον Ρόμπερτ Χέιν, γόνο πλούσιας οικογένειας από τη Σκωτία και, μη ξεχνώντας το χωριό της, επέστρεψε και έφτιαξε το αρχοντικό που υπάρχει μέχρι σήμερα.

Το Αποδούλου φημίζεται για το ξηρό κλίμα του. Κυριότερα προϊόντα είναι το λάδι, τα χαρούπια, το μέλι και τα κτηνοτροφικά.

Ονομασία και ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το τοπωνύμιο είναι αρχαϊκό[2]. Προέρχεται από τη λέξη «Απόδουλος», που σημαίνει απελεύθερος, ο δούλος που απελευθερώθηκε.

Το Μεσαίωνα οι πειρατές εξορμούσαν σε παράλιες περιοχές της Κρήτης παίρνοντας τους κατοίκους σκλάβους. Πολλοί ανακτούσαν την ελευθερία τους πληρώνοντας λύτρα. Σε πολλές διαθήκες της εποχής εκείνης αναφέρονται κληροδοτήματα για την απελευθέρωση δούλων. Κάτι τέτοιο οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο αρχικός οικισμός αναπτύχθηκε από τέτοιους οικιστές που αποτραβήχτηκαν σε πιο ορεινά μέρη.

Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, το τοπωνύμιο Αποδούλου, δεν προέρχεται από το Απόδουλος, ήτοι απελευθερωθείς δούλος, αλλά Απόδουλος σημαίνει εκείνος, ο οποίος επεράτωσε την εργασία του. Πρβλ. "Εβράδυασε και ακόμη δεν αποδουλέψαμε", ήτοι δεν επερατώσαμε την εργασία μας.[3]

Υπάρχει και τρίτη εκδοχή, σύμφωνα με την οποίαν το τοπωνύμιο Αποδούλου είναι προελληνικό. Ως γνωστόν, στην μεγαλόνησο Κρήτη διατηρούνται πολλά προελληνικά τοπωνύμια.[4][5]

Αναφέρεται το 1577 από το Fr. Barozzi[6], από τον Καστροφύλακα[7] και από τον Φραντσέσκο Μπαζιλικάτα[8] ως Apodhulu το 1630. Στην αιγυπτική απογραφή του 1834 αναφέρεται Apodhulo[9] με 14 χριστιανικές και 6 τούρκικες οικογένειες. Κατά τη διάρκεια της Κρητικής Επανάστασης του 1866-1869, το χωριό κατέστη δύο φορές τόπος σύγκρουσης μεταξύ των Ελλήνων επαναστατών και των οθωμανικών δυνάμεων: πρώτα τη 12η Φεβρουαρίου του 1867 όπου πραγματοποιήθηκε ελληνική επίθεση, η οποία αποκρούστηκε λόγω έγκαιρης ενίσχυσης των αμυνομένων και κατόπιν στα τέλη Νοεμβρίου του 1868, όταν ισχυρές οθωμανικές δυνάμεις πραγματοποίησαν εκκαθαριστική επιχείρηση στην ευρύτερη περιοχή.[10]

Κλίμα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η περιοχή παρουσιάζει ήπιους χειμώνες και θερμά καλοκαίρια. Σύμφωνα με τον μετεωρολογικό σταθμό στην ευρύτερη περιοχή Αποδούλου (184 μέτρα υψόμετρo) στις 3 Αυγούστου 2021 σημειώθηκε θερμοκρασία που έφτασε τους 48.8°C. [11]

Αρχαιολογικοί Χώροι και Μνημεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Νούφεια, ναός Αγίου Γεωργίου Ξιφηφόρου : Βυζαντινός ναός με τοιχογραφίες καλής ποιότητας του 13ου αιώνα.[12]

Κονάκι : Μεγαλοπρεπές οικοδόμημα, το οποίο ανηγέρθη από τον σύζυγο της Καλλιόπης ή Καλλίτσας Αλεξάνδρου Ψαρουδάκη το 1846. Η Καλλίτσα συνελήφθη αιχμάλωτος από τους Τούρκους το 1821/1822, μαζί με έναν αδελφό της Ιωάννη, ακολούθως επωλήθησαν ως δούλοι. Η Καλλίτσα κατέληξε στο σκλαβοπάζαρο της Αλεξάνδρειας (Αίγυπτος), όπου την αγόρασε ένας ΄Αγγλος Λόρδος, ο οποίος εξετίμησε την ευφυία και την ομορφιάν της και την οποίαν κατόπιν έλαβε ως σύζυγον ο υιός του. Το 1828 επεσκέφθησαν την Κρήτη και το Αποδούλου για να γνωρίσουν τους γονείς και την Οικογένεια της Καλλίτσας και το 1846, σύμφωνα με σωζόμενη κτητορική επιγραφή, ανηγέρθη ο Πύργος-Κατοικία, που οι κάτοικοι του Αποδούλου αποκαλούν Κονάκι, ήτοι Μέγαρον. Αυτό έχει κηρυχθεί ως ιστορικό-διατηρητέο μνημείο και ανήκει στην Οικογένεια Αριστείδου Γ. Ψαρουδάκη και κληρονόμων Ιωάννη Γ. Ψαρουδάκη.

Τοπική κοινότητα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η τοπική κοινότητα Αποδούλου είναι χαρακτηρισμένη ως αγροτικός ημιορεινός οικισμός, με έκταση 18,826 χμ² (2011). Περιλαμβάνει και τους οικισμούς Μάνδρες, Ρίζικας και Σάτα. [13]

Πληθυσμός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μόνιμος [14][15][16]
Έτος Πληθυσμός
1991 206 (225)
2001 148 (176)
2011 256 (307)
Πραγματικός (de facto) [17][18][13]
Έτος Πληθυσμός
1961 298 (360)
1971 263 (284)
1981 242 (277)
1991 211 (231)
2001 167 (205)
2011 253 (304)

(σε παρένθεση ο πληθυσμός της τοπικής κοινότητας)

Πρόεδροι της Κοινότητας μεταπολιτευτικά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πριν το 1974, κοινοτάρχης επί 10 και πλέον χρόνια διατέλεσε ο Νικόλαος Γεωργ. Τρουλλινός, υπηρετήσας επί 35ετία στη Χωροφυλακή, ο οποίος πέθανε στις 21 Σεπτεμβρίου 1980.Στα έργα του συμπεριλαμβάνονται η στέγαση της κοινότητας και της αστυνομίας, η κατασκευή αμαξιτής οδού, η υδροδότηση του χωριού και η ανέγερση ναού στο νεκροταφείο.[19] Πρόεδροι της Κοινότητας Αποδούλου, διετέλεσαν μετά το 1975, οι:

Κατάλογος κοινοταρχών Αποδούλου
Πρόεδρος της Κοινότητας (Γέννηση - Θάνατος) Ποσοστό % (έτος εκλογών)[20] Διάρκεια Σημειώσεις
Ευάγγελος Ψαρουδάκης (1912 - 11 Οκτωβρίου 1987)[21] 100% (1978, από τον 1ο γύρο) 1975-1982 Δάσκαλος και αντιστασιακός. Πρώτος αιρετός δήμαρχος μετά τη Μεταπολίτευση.
Νικόλαος Τρουλλινός 56,7% (1982) / 62% (1986)/ 100% (1990) 1983-1994 Τρεις θητείες.
Γεώργιος Ψαρουδάκης 100% (1994) 1995-1998 Τελευταίος πρόεδρος ως την κατάργηση της κοινότητας.

Δείτε: Κοινότητα Αποδούλου

Μεταφορές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το χωριό διασχίζει η Επαρχιακή Οδός 13, γνωστή και ως Αμαριώτικος Δρόμος, που το ενώνει με το Ρέθυμνο (Περιβόλια, Πρασιές) και το υπόλοιπο Αμάρι (Απόστολοι, Γεωργική Σχολή, Βιζάρι, Φουρφουράς, Κουρούτες, Νίθαυρις, Αποδούλου, Βαθιακό, Πλάτανος, Άρδακτος, Λοχριά).[22] Η αναβάθμιση του δρόμου αυτού είναι υπό μελέτη.[23]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ Αρχείο Παραδοσιακών Οικισμών και Διατηρητέων Κτιρίων - ΦΕΚ Δ-728 α/ 01.01.1995, Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.[νεκρός σύνδεσμος]
  2. ↑ Κρητικά Χρονικά, τόμ. 1, σ. 400
  3. ↑ Βολανάκης, Ι. Ηλ. (1982). Το χωριό Αποδούλου Αμαρίου Ρεθύμνης και η Ιστορία του. Αθήνα. σελ. 17-18. 
  4. ↑ Βολανάκης, Ι.Ηλ. (2009). Τα τοπωνύμια της Επαρχίας Αμαρίου Ρεθύμνης Κρήτης. Ρέθυμνο. σελ. 11 και 209-210. 
  5. ↑ Βολανάκης, Ι. Ηλ. Τα προελληνικά τοπωνύμια της περιοχής του Αμαρίου Ρεθύμνης Κρήτης (Ανακοίνωση στο επιστημονικόν Συνέδριον : " ΤΑ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ", Χανιά - Κρήτης, 3-5/10/2015). υπό έκδοση. σελ. 1-20. 
  6. ↑ (Fo 27r) Nuphia et Apodholou
  7. ↑ (Κ175) Apodulu με 139 κατοίκους το 1583
  8. ↑ Μνημεία Κρητικής Ιστορίας V, σ. 129
  9. ↑ Ρashley, Τraνels in Crete, I1, 314
  10. ↑ Μαμαλάκη, Ιωάννου Π. (1983). Η Κρητική Επανάστασις του 1866 - 1869. Χανιά: Ιστορική Λαογραφική και Αρχαιολογική Εταιρεία Κρήτης. σελ. 184, 382-383. 
  11. ↑ https://www.meteoclub.gr/themata/nea/48-8%C2%B0c-%CF%83%CF%84%CE%B7-%CE%BD%CF%8C%CF%84%CE%B9%CE%B1-%CE%BA%CF%81%CE%AE%CF%84%CE%B7-%CE%B1%CF%8D%CE%B3%CE%BF%CF%85%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%82-2021
  12. ↑ Βολανάκης, Ι. Ηλ. (1981). Ο εις Αποδούλου Αμαρίου Βυζαντινός ναός του Αγίου Γεωργίου Ξιφηφόρου (Ανάτυπο από τον Β΄ τόμο των Πεπραγμένων του Δ΄ διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου, Ηράκλειο Κρήτης, 29-03/09/1976). Αθήνα. σελ. 23-26. 
  13. ↑ 13,0 13,1 https://www.statistics.gr/2011-census-pop-hous
  14. ↑ https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_2011_monimos.pdf
  15. ↑ https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_2001_monimos.pdf
  16. ↑ https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_1991_monimos.pdf
  17. ↑ ΠΛ 3:414
  18. ↑ ΠΛΜ 10:165
  19. ↑ Νεκρολογία στην εφ. "Το Βήμα", φύλλο 11ης Οκτωβρίου 1980, σελ. 8.
  20. ↑ ΕΕΤΑΑ, Αποτελέσματα δημοτικών εκλογών.
  21. ↑ Γεώργιος Κ. Φωτάκης Αποδούλου, Ρέθυμνο 2008. ΄Εκδοση Πολιτιστικού Συλλόγου Αποδούλου.
  22. ↑ Απόφαση ΔΜΕΟ/Ε/Ο/266/1995: Ανακατάταξη Επαρχιακού Δικτύου των Νομών της Χώρας
  23. ↑ «Αμαριώτικος δρόμος: Επανεκκίνηση για το φιλόδοξο έργο». Rethemnos News. 7 Απριλίου 2020. Ανακτήθηκε στις 27 Απριλίου 2021. 

Πηγές - Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Ιωάννης Ηλ. Βολανάκης: Ο εις Αποδούλου Αμαρίου βυζαντινός ναός του Αγίου Γεωργίου Ξιφηφόρου. Ανακοίνωσις εις το Δ΄ Διεθνές Κρητολογικόν Συνέδριον, Ηράκλειον Κρήτης, Σεπτέμβριος 1976, τόμος Β΄, (Αθήνα 1981), σ. 23-66, πίν. 12-48.
  • Ιωάννης Ηλ. Βολανάκης: Το χωριό Αποδούλου Αμαρίου Ρεθύμνης και η Ιστορία του, Αθήναι 1982, σ. 1-120.
  • Ιωάννης Ηλ. Βολανάκης: Τα προελληνικά τοπωνύμια της περιοχής του Αμαρίου Ρεθύμνης Κρήτης. Ανακοίνωση στο επιστημονικόν Συνέδριον : "ΤΑ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ", Χανιά Κρήτης, 3-5. Οκτωβρίου 2015, σ. 1-20 (Πρακτικά, υπό έκδοση).
  • Ιωάννης Ηλ. Βολανάκης: Τα τοπωνύμια της Επαρχίας Αμαρίου Ρεθύμνης Κρήτης, Ρέθυμνον 2009.
  • Κριτόλαος Στ. Ψαρουδάκης: Καλλίτσα, Η σκλάβα που έγινε Λαίδη]].
  • Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα, 1996, 2006 (ΠΛΜ)
  • Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς, 1963 (ΠΛ)
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αποδούλου_Ρεθύμνης&oldid=9591543"