Έλληνες Ορθόδοξοι Παλαιοημερολογίτες

Δημοσίευμα της εφημερίδας Σκριπ (1925) με εικόνα που υποστηρίζει την εμφάνιση του σημείου του Σταυρού στον ουρανό, «Δηλωτικόν ότι ο Θεός θέλει να ακολουθώμεν το Πάτριον παλαιόν εορτολόγιον», όπως γράφει.

Οι Έλληνες Ορθόδοξοι Παλαιοημερολογίτες είναι Χριστιανοί, που αυτοπροσδιορίζονται «Γνήσιοι Ορθόδοξοι Χριστιανοί», σε Ελλάδα και ελληνική ομογένεια οι οποίοι ακολουθούν το Ιουλιανό ημερολόγιο που υπολείπεται από το Γρηγοριανό ημερολόγιο κατά 13 ημέρες. Οι Παλαιοημερολογίτες δεν βρίσκονται σε κοινωνία ούτε με την Εκκλησία της Ελλάδος, ούτε με τις υπόλοιπες Ορθόδοξες Εκκλησίες ανά τον κόσμο (Πατριαρχεία και αυτοκέφαλες Εκκλησίες).

Γ.Ο.Χ. - Παλαιοημερολογίτες

Το 1924 οι Γνήσιοι Ορθόδοξοι Χριστιανοί (Γ.Ο.Χ.) διέκοψαν την εκκλησιαστική κοινωνία με την κρατούσα Εκκλησία της Ελλάδος επειδή αυτή προσάρμοσε το εορτολόγιο της στο Γρηγοριανό ημερολόγιο , ώστε να συμπίπτει με το κρατικό-πολιτικό, Γρηγοριανό ημερολόγιο που είχε υιοθετήσει το Βασίλειο της Ελλάδας ένα χρόνο νωρίτερα το 1923. Οι Παλαιοημερολογίτες θεώρησαν την αλλαγή του ημερολογίου ως πρώτο βήμα για την υποταγή των Ορθοδόξων στον Πάπα όπως επίσης πως η Εκκλησία της Ελλάδος έχει οικουμενιστικό χαρακτήρα. Σήμερα υπάρχουν αρκετές παρατάξεις παλαιοημερολογιτών εντός και εκτός Ελλάδος οι οποίες δεν βρίσκονται σε ευχαριστιακή κοινωνία μεταξύ τους.

Ιουλιανό και Γρηγοριανό ημερολόγιο

45 π.Χ.: Τέθηκε σε ισχύ το Ιουλιανό ημερολόγιο του αλεξανδρινού αστρονόμου Σωσιγένη, από τον Ιούλιο Καίσαρα, σε όλη την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Σύμφωνα με το Ιουλιανό ημερολόγιο, κάθε 4ο έτος ήταν δίσεκτο δηλαδή κάθε 400 χρόνια υπήρχαν 100 δίσεκτα. Ως ευρέως διαδεδομένο ημερολόγιο, απετέλεσε αργότερα τη βάση του χριστιανικού εορτολογίου.

325 μ.Χ.: Η Α' Οικουμενική Σύνοδος, που έλαβε χώρα στη Νίκαια της Βιθυνίας, ανέθεσε στο Πατριαρχείο Αλεξανδρείας (καθώς η Αλεξάνδρεια φημιζόταν για τους αστρονόμους της) να μελετήσει και να παρουσιάσει έναν κανόνα, βάσει του οποίου οι Χριστιανικές Εκκλησίες θα συνεόρταζαν το Πάσχα, επειδή μέχρι τότε, κάθε εκκλησία εόρταζε το Πάσχα, σε διαφορετικές ημερομηνίες και ημέρες της εβδομάδας. Τότε, λοιπόν, θεσπίστηκαν οι τέσσερις όροι του Πασχαλίου Κανόνος. Έτσι, ο Κανών προέβλεπε το Χριστιανικό Πάσχα να τελείται κάθε χρόνο, την Κυριακή μετά από την πρώτη πανσέληνο, που έπεται της εαρινής ισημερίας. Επειδή, όμως οι δύο τελευταίοι όροι είναι κοινοί και για τον εορτασμό του Εβραϊκού Πάσχα (ή Νομικό Φάσκα), όπως είχε οριστεί από τον Μωυσή, προστέθηκε ένας τέταρτος όρος, που προέβλεπε ότι αν το Νομικό Φάσκα (δηλαδή η εαρινή πανσέληνος) συμβεί Κυριακή, τότε το Χριστιανικό Πάσχα μετατίθεται την επόμενη Κυριακή. Με την πάροδο των ετών, οι ημερομηνίες εορτασμού του Πάσχα καταρτίστηκαν σε πίνακες (Πασχάλιοι Πίνακες), οι οποίοι βασίστηκαν στον Κύκλο του Μέτωνα, σύμφωνα με τον οποίο 235 συνοδικοί σεληνιακοί μήνες έχουν ίση χρονική διάρκεια με 19 Ιουλιανά έτη.

1582: Διαπιστώθηκε ότι το Ιουλιανό ημερολόγιο είχε σφάλμα ως προς τη χρονική διάρκεια περιστροφής της Γης γύρω από τον Ήλιο. Με εντολή του Πάπα Γρηγορίου ΙΓ', η καθολική εκκλησία μεταρρύθμισε το εκκλησιαστικό και πολιτικό της ημερολόγιο, σύμφωνα με το οποίο το διαδεδομένο Ιουλιανό Ημερολόγιο υπολειπόταν κατά 10 ημέρες (βλ. Γρηγοριανό ημερολόγιο). Η διόρθωση ήταν ότι τα δίσεκτα έτη μειωθηκαν από 100 σε 97 ανά 400. Μαζί με το ημερολόγιο, άλλαξε και το Πασχάλιο, δηλαδή τον Κανόνα εορτασμού του Πάσχα. Από τότε, ορισμένες φορές, οι Ορθόδοξοι και οι Καθολικοί δεν συνεορτάζουν το Πάσχα. Μάλιστα, αρκετές φορές το Πάσχα των Λατίνων προηγείται του Εβραϊκού Πάσχα, γεγονός που αντιβαίνει τον όρο, που θέσπισε η Α´ Οικουμενική Σύνοδος. Μετά από αρκετά χρόνια το Γρηγοριανό ημερολόγιο υιοθετήθηκε και από προτεσταντικές χώρες. Μέλημα του Γρηγορίου ΙΓ´ και των επόμενων Παπών ήταν η υιοθέτηση του Γρηγοριανού ημερολογίου και από τις Ορθόδοξες Χώρες. Για τον λόγο αυτό, οι Λατίνοι προσπάθησαν αρκετές φορές να πείσουν το Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολεως, να αλλάξει και εκείνο το ημερολόγιο του. Όμως, οι τρεις πανορθόδοξες Σύνοδοι, που έλαβαν χώρα στην Κωνσταντινούπολη το 1592 και 1593 (επί πατριαρχίας Ιερεμίου του Τρανού), καθώς και το 1848 (επί πατριαρχίας Ανθίμου) καταδίκασαν με τις αποφάσεις τους το "νεοεφεύρετον Πασχάλιον και μηνολόγιον" και αναθεμάτισαν όποιους επρόκειτο να το ακολουθήσουν.

Ημερολογιακή μεταρρύθμιση στην Ελλάδα

Με το ξεκίνημα του εικοστού αιώνα, οι διεθνείς σχέσεις της Ελλάδας επέβαλαν την ανάγκη στην πολιτεία να μεταρρυθμίσει το πολιτικό ημερολόγιό της, όπως άλλωστε έκαναν και άλλες ορθόδοξες χώρες εκείνη την εποχή. Όμως, οι αντιδράσεις που προκαλούνταν, ύστερα από κάθε προσπάθεια μεταρρύθμισης του ημερολογίου, είχαν ως αποτέλεσμα την αναβολή της. Από το 1920 και έπειτα έγιναν πιο αποφασιστικές κινήσεις με πρωταγωνιστή τον διακεκριμένο αστρονόμο Δημήτριο Αιγινήτη. Ο ίδιος ο Δημήτριος Αιγινήτης συμμετείχε σε εκκλησιαστική επιτροπή σχετικά με το ημερολογιακό ζήτημα, της οποίας πρόεδρος ήταν ο επίσκοπος Δημητριάδος Γερμανός Μαυρομμάτης. Η επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν θα υπήρχε εκκλησιαστικό πρόβλημα στην υιοθέτηση του Γρηγοριανού ημερολογίου εκ μέρους της πολιτείας. Αργότερα, με απόφασή της η Εκκλησία της Ελλάδος επέτρεψε στην πολιτεία να μεταρρυθμίσει το πολιτικό ημερολόγιο, διατηρώντας ασάλευτο το εκκλησιαστικό της ημερολόγιο, μέχρι να ληφθεί μια οριστική απόφαση από τις Ορθόδοξες Εκκλησίες.

Έτσι, σύμφωνα, με βασιλικό διάταγμα, που δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως του Βασιλείου της Ελλάδος, την 25η Ιανουαρίου 1923 και είναι ακόμη σε ισχύ αφού δεν υπάρχει έκτοτε άλλο διάταγμα, που να έχει αντικαταστήσει εκείνο, η πολιτεία υιοθέτησε το Γρηγοριανό ημερολόγιο, μόνο για τις πολιτικές σχέσεις του κράτους, ενώ η Εκκλησία διατήρησε το Ιουλιανό ημερολόγιο στις θρησκευτικές εορτές. Επίσης, αναφερόταν ρητά ότι η εθνική εορτή της 25ης Μαρτίου και γενικά οι θρησκευτικοί εορτασμοί, εξακολουθούν να ρυθμίζονται από το Ιουλιανό ημερολόγιο. Επομένως, από την 16η Φεβρουαρίου/1η Μαρτίου 1923, μέχρι και την 09η/ 22α Μαρτίου 1924 το πολιτικό και το εκκλησιαστικό ημερολόγιο απέκλιναν κατά 13 ημέρες, ενώ απο τις 23 Μαρτίου 1924 το εκκλησιαστικό και το πολιτικό ημερολόγιο συνταυτίστηκαν.

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Μελέτιος Δ΄

Από τις 10 Μαΐου μέχρι τις 8 Ιουνίου του 1923, επί Οικουμενικού Πατριάρχη Μελετίου Δ΄, συγκαλείται Πανορθόδοξο (αυτό αμφισβητείται από πολλούς καθώς πολλές Εκκλησίες δεν συμμετείχαν) Συνέδριο αρχιερέων και επιστημόνων, με σκοπό, μεταξύ άλλων, την μεταρρύθμιση του ισχύοντος τότε ημερολογίου με την εισαγωγή ενός νέου ημερολογίου. Ο Σέρβος μαθηματικός και αστρονόμος Μιλουτίν Μιλάνκοβιτς, πρότεινε στο συνέδριο ένα νέο ημερολόγιο ακριβέστερο του Γρηγοριανού στο οποίο υπήρχε και μεταρρύθμιση του πασχαλίου. (Αυτό το νέο ημερολόγιο ονομάστηκε Αναθεωρημένο Ιουλιανό Ημερολόγιο το οποίο είναι αστρονομικά ακριβέστερο του Γρηγοριανού). Πρακτικά, το νέο ημερολόγιο ταυτίζεται με το Γρηγοριανό ημερολόγιο μέχρι τις 28 Φεβρουαρίου του 2800. Το συνέδριο αποδέχθηκε την πρόταση του Μιλάνκοβιτς περί του νέου ημερολογίου και πασχαλίου και έθεσε ως ημερομηνία εφαρμογής του την 1η Οκτωβρίου 1923 η οποία με την πρόσθεση δεκατριών ημερών στο μηνολόγιο θα λογιζόταν ως 14η Οκτωβρίου, τελικά όμως αυτή η απόφαση δεν εφαρμόστηκε από καμία εκκλησία, (Ούτε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, ούτε από την Εκκλησία της Ελλάδος).

Επειδή ορισμένοι αρχιερείς και πιστοί θεώρησαν, ότι πίσω από την αλλαγή, βρισκόταν η κεκαλυμμένη επιδίωξη του Πάπα να επιβληθεί των Ορθοδόξων, δεν υπήρξε ομόφωνη αποδοχή της αντικατάστασης του ισχύοντος ημερολογίου και έτσι αποφασίστηκε πως κάθε εκκλησία ήταν ελεύθερη να ακολουθήσει όποιο ημερολόγιο ήθελε, διαταράσσοντας, με αυτό τον τρόπο, το κοινό εορτολόγιο, που είχαν διατηρήσει οι Ορθόδοξες Εκκλησίες μέχρι τότε.

Η Εκκλησία της Ελλάδος στις 23 Μαρτίου 1924, λίγες μέρες μετά την ενθρόνιση του Αρχιεπισκόπου Αθηνών Χρυσοστόμου Α΄ αποφάσισε τον συναυτισμό του εκκλησιαστικού ημερολογίου προς το πολιτικό (Γρηγοριανό) ώστε οι ακίνητες εορτές όπως για παράδειγμα τα Χριστούγεννα να συμπίπτουν με αυτό, ενώ για την εορτή του Πάσχα και τις λοιπές κινητές εορτές διατήρησε και διατηρεί έως σήμερα το Ιουλιανό ημερολόγιο.

Ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος Α΄

Η απόφαση αυτή του Χρυσοστόμου Α΄ δεν βρήκε σύμφωνους ορισμένους ιερείς και πιστούς. Ομάδες κληρικών και λαϊκών αντέδρασαν στην εισαγωγή του νέου ημερολογίου, την οποία θεώρησαν ως πρώτο βήμα για την ένωση των Εκκλησιών. Έτσι αρνήθηκαν να το ακολουθήσουν εμμένοντας στο παλαιό ημερολόγιο. Ιερείς που δεν συμμορφώνονταν με την απόφαση της Εκκλησίας της Ελλάδος αποσχηματίζονταν. Ακολούθησαν τοπικές σποραδικές αναταραχές με επεισόδια και επέμβαση της αστυνομίας. Οι αποσχηματισμένοι ιερείς (που δεν συμφώνησαν με το νέο ημερολόγιο) τελούσαν μυστικά σε σπίτια, σε υπόγεια και σε ορισμένα έρημα εξωκκλήσια. Δεν είχαν επίσκοπο και αυτό τους δημιουργούσε πρόβλημα, γιατί σύμφωνα με τους Ιερούς Κανόνες δεν υφίσταται Εκκλησία χωρίς επίσκοπο αλλά και γιατί μόνον ο επίσκοπος μπορεί να χειροτονήσει νέους πρεσβυτέρους.

Ημερολογιακή μεταρρύθμιση στις υπόλοιπες Εκκλησίες

Το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως και οι Εκκλησίες της Κύπρου και της Ρουμανίας υιοθέτησαν το Νέο ημερολόγιο αμέσως, με την προσθήκη δεκατριών ημερών στο ήδη υπάρχον. Για να μη συμβεί, όμως, ό,τι συνέβη με το Πασχάλιο των Λατίνων, προτάθηκε ως ενδιάμεση λύση, το Πάσχα και όσες εορτές εξαρτώνται από αυτό, να ρυθμίζονται από το Ιουλιανό ημερολόγιο.

Το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων διατήρησε και διατηρεί ακόμη το Ιουλιανό ημερολόγιο μέχρι σήμερα, επειδή θεωρήθηκε ότι μια ενδεχόμενη αλλαγή στο ημερολόγιό του, θα είχε αρνητικές επιπτώσεις στον θρησκευτικό τουρισμό του Παναγίου Τάφου. Επίσης, ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Φώτιος Πέρογλου διατήρησε σε ισχύ το Ιουλιανό ημερολόγιο στην Εκκλησία της Αλεξάνδρειας, εκφράζοντας έντονα την αντίρρησή του σχετικά με το θέμα της ημερολογιακής μεταρρύθμισης. Ακόμη, το Ιουλιανό ημερολόγιο διατήρησαν (και εξακολουθούν να το τηρούν ακόμη) τα Πατριαρχεία Μόσχας, Γεωργίας, Σερβίας και Βουλγαρίας (μέχρι το 1968), οι Εκκλησίες της Βόρειας Μακεδονίας, της Ουκρανίας, του Όρους Σινά και όλες οι μονές και οι σκήτες του Αγίου Όρους. Παρόλα αυτά, οι Εκκλησίες αυτές είναι ενωμένες δογματικά με το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως και κάθε Πατριαρχείο ή αυτοκέφαλη Εκκλησία.

Την 1η Οκτωβρίου του 1928, το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας προχώρησε στην υιοθέτηση του Νέου Ημερολογίου επί Πατριαρχίας Μελετίου Μεταξάκη, ο οποίος αφού είχε παραιτηθεί από τον Οικουμενικό Θρόνο από το 1923, αναδείχθηκε διάδοχος του Πατριάρχη Φωτίου, μετά τον θάνατο του τελευταίου, το 1925.

Δημιουργία κοινοτήτων των Γ.Ο.Χ.

Την περίοδο 1924-1935 κανένας αρχιερέας δεν είχε αποσχιστεί από την κρατούσα Εκκλησία. Από το 1934, η κοινότητα των Γ.Ο.Χ., η οποία ήταν ενεργή, είχε επαφές με την Ιεραρχία των Ρώσων της Διασποράς, στη Σερβία, με αίτημα την απόκτηση κανονικώς χειροτονημένων επισκόπων, οι οποίοι θα ηγούνταν των Γ.Ο.Χ. στην Ελλάδα.

Έντεκα χρόνια μετά την εισαγωγή του νέου ημερολογίου, στις 26 Μαρτίου του 1935, τρεις μητροπολίτες της Εκκλησίας της Ελλάδος αποχώρησαν από αυτήν και τέθηκαν επικεφαλής των Γ.Ο.Χ. Ο πρώην Φλωρίνης Χρυσόστομος Καβουρίδης, ο Δημητριάδος Γερμανός Μαυρομμάτης και ο Ζακύνθου Χρυσόστομος Δημητρίου, με δήλωσή τους προς την Ιερά Σύνοδο διέκοπταν κοινωνία με αυτήν και τους λοιπούς Μητροπολίτες και ανέλαβαν την ηγεσία του παλαιοημερολογιτικού λαού. Οι τρεις μητροπολίτες προέβησαν αμέσως σε χειροτονίες τεσσάρων νέων αρχιερέων.

Χρονοδιάγραμμα των κύριων ομάδων των Ελλήνων Παλαιοημερολογιτών το 2021

Στο μεσοδιάστημα των έντεκα χρόνων, οι τρεις μητροπολίτες είχαν προσυπογράψει και οι ίδιοι την απόφαση της Ιεράς Συνόδου για την αλλαγή του ημερολογίου και ως μέλη επισκοπικών δικαστηρίων είχαν δικάσει και καταδικάσει παλαιοημερολογίτες κληρικούς «επί φατρία και τυρεία και απειθεία προς τας αποφάσεις της Εκκλησίας περί Ημερολογίου» , μη τολμώντας να αποσχισθούν, αναμένοντας είτε την μεταστροφή της επίσημης εκκλησίας είτε την μεταστροφή των παλαιοημερολογιτών. Τελικά οι τρεις μητροπολίτες προσχώρησαν στους ΓΟΧ.

Ο Ζακύνθου Χρυσόστομος Δημητρίου καθώς και δύο από τους τέσσερις νέους αρχιερείς, έκαναν πολύ σύντομα αίτηση επιστροφής στους κόλπους της Εκκλησίας. Στις 14 Ιουλίου 1935 ο Ζακύνθου Χρυσόστομος δήλωσε μετάνοια στην Εκκλησία της Ελλάδος και αποκαταστάθηκε με απόφαση του Δευτεροβάθμιου Συνοδικού Δικαστηρίου (μάλιστα το 1957 εξελέγη Μητροπολίτης Τριφυλίας και Ολυμπίας της Εκκλησία της Ελλάδος).

Την παλαιοημερολογιτική ηγεσία αποτελούσαν λοιπόν κατά τα έτη 1935-1937 εκτός από τους Γερμανό (Δημητριάδος) και Χρυσόστομο (Φλωρίνης) οι Γερμανός (Κυκλάδων) και Ματθαίος (Βρεσθένης). Τον Σεπτέμβριο του 1937, παρατηρήθηκε η πρώτη ρήξη μεταξύ των Γ.Ο.Χ. με εκφραστή τον επίσκοπο Βρεσθένης Ματθαίο Καρπαθάκη, ο οποίος αποκήρυξε τον μετριοπαθή πρώην Φλωρίνης Χρυσόστομο και σχημάτισε δική του ομάδα μαζί με τον Κυκλάδων Γερμανό, επειδή ο Χρυσόστομος δεν δεχόταν ότι η Εκκλησία της Ελλάδος μετά την αποδοχή του νέου ημερολογίου ήταν σχισματική, αλλά απλά «υπόδικη» και έπρεπε να κριθεί το ζήτημα από πανορθόδοξη Σύνοδο. Σημείο τριβής ήταν η αναγνώριση των μυστηρίων που τελούσε η κάθε Εκκλησία από την άλλη. Έτσι οι Γ.Ο.Χ. διασπάστηκαν σε «ματθαιικούς» και «φλωρινικούς».

Το σχίσμα μεταξύ Φλωρινιακών και Ματθαιικών

Από το 1941 Αρχιεπίσκοπος των Γ.Ο.Χ. (όχι Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος) ανέλαβε ο μόνος εναπομείνας επίσκοπος, ο πρώην Φλωρίνης Χρυσόστομος Καβουρίδης. Το 1944, ο Μεγαρίδος Χριστόφορος και ο Διαυλείας Πολύκαρπος επανήλθαν στη Σύνοδο του πρώην Φλωρίνης Χρυσοστόμου.

Το 1948 επανήλθε στην Σύνοδο του Χρυσοστόμου ο Κυκλάδων Γερμανός, ο οποίος διαφώνησε με τον Ματθαίο Βρεσθένης. Ο τελευταίος, μην έχοντας άλλον επίσκοπο στο πλευρό του, ως ο μόνος εναπομείνας Ορθόδοξος Επίσκοπος στην Ελλάδα της παράταξής του, αποφάσισε έκτακτα να χειροτονήσει μόνος του, πράγμα που απαγορεύεται από τους Ιερούς Κανόνες χωρίς τη σύμπραξη άλλων αρχιερέων, το έτος 1935, τον ιερομόναχο Σπυρίδωνα σε επίσκοπο Τριμυθούντος. Οι δύο αυτοί άνδρες χειροτόνησαν αργότερα άλλους τρεις επισκόπους: τον Θεσσαλονίκης Δημήτριο Ψαροθεοδωρόπουλο, τον Πατρών Ανδρέα Ανέστη και τον Κορινθίας Κάλλιστο Μακρή. Οι τρεις επίσκοποι χειροτόνησαν τέσσερις αρχιμανδρίτες των ΓΟΧ και έκαναν δική τους Σύνοδο του «Πατρίου ημερολογίου». Αυτοί ήταν κατά σειρά οι: Κυκλάδων Γερμανός Βαρυκόπουλος (5-6-1935), Μεγαρίδος Χριστόφορος Χατζής (6-6-1935), Βρεσθένης Ματθαίος Καρπαθάκης (7-6-1935) και Διαυλείας Πολύκαρπος Λιώσης (7-6-1935). Πρώτος πρόεδρος της Συνόδου των ΓΟΧ ανακηρύχθηκε ο Δημητριάδος Γερμανός Μαυρομμάτης. Στις 16 Ιουλίου 1943 Δημητριάδος Γερμανός θέλησε να επιστρέψει στην Εκκλησία της Ελλάδος και υπέβαλε σε αυτήν αίτηση αναθεωρήσεως της δίκης του εκζητώντας την επιείκεια της Εκκλησίας. Ωστόσο πριν προλάβει να εκδικασθεί η υπόθεση εκοιμήθη στις 20 Μαρτίου 1944. Την ίδια ημέρα αποκαταστάθηκε μετά θάνατον στο Αρχιερατικό αξίωμα από την Εκκλησία της Ελλάδος.

Από τότε και μέχρι σήμερα, υπήρξαν και υπάρχουν πολλές Σύνοδοι Γ.Ο.Χ., κάθε μια από τις οποίες έχει δική της Ιεραρχία και κληρικούς, ενώ δεν αναγνωρίζει τις υπόλοιπες. Πολλοί επίσκοποι μεταπήδησαν σε άλλη ή άλλες παρατάξεις, άλλοι απομονώθηκαν, άλλοι επέστρεψαν, άλλοι έκαναν νέα παράταξη και άλλοι ένωσαν παρατάξεις. Μια γενική επισκόπηση, των παρατάξεων των ΓΟΧ, γίνεται παρακάτω. Οι περισσότερες Σύνοδοι δημιουργήθηκαν είτε από αντίδραση σε εμφύλιες διενέξεις, είτε από ιδιοτελείς σκοπούς μερικών επισκόπων (αρχομανία, πνευματική ανεξαρτησία, κ.ά.).

Διάσπαση μέσα στους Ματθαιικούς

Μετά τον θάνατο του Βρεσθένης Ματθαίου, το 1950, τη διοίκηση της συνόδου ανέλαβε ο από Θεσσαλονίκης Δημήτριος Ψαροθεοδωρόπουλος (1950-1958). Διάδοχοι της προεδρίας της Συνόδου, υπό τον τίτλο του Αρχιεπισκόπου Αθηνών Γ.Ο.Χ. ήταν ο από Τήνου Αγαθάγγελος Ελευθερίου (1958-1967) και ο από Πατρών Ανδρέας Ανέστης (1967-2005).

Η Μονὴ των Αγίων Μαρτύρων Κυπριανού και Ιουστίνης στη Φυλή Αττικής

Στις αρχές της δεκαετίας του 1970 η παράταξη των «Ματθαιικών» ήρθε σε επαφή με τη Ρωσική Εκκλησία της Διασποράς (των Υπερορίων), η οποία αναγνώρισε και προσεπικύρωσε τις χειροτονίες των Ελλήνων Παλαιοημερολογιτών Επισκόπων, που είχε κάνει ο Βρεσθένης Ματθαίος και οι χειροτονημένοι από αυτόν, με την προϋπόθεση να ενωθούν σε μια Σύνοδο υπό τον Αρχιεπίσκοπο των Φλωρινικών Αυξέντιο Πάστρα, κάτι που τελικά δεν επετεύχθη. Ορισμένοι «ματθαιικοί» όμως αμφισβητούν κατά πόσο συνέβη αυτό και θεωρούν ότι οι χειροτονίες ήταν έγκυρες εξ αρχής, επειδή ο Ματθαίος ήταν ο τελευταίος μη αιρετικός ορθόδοξος επίσκοπος στη γη και άρα δικαιούνταν κατά τους ιερούς κανόνες κατ' εξαίρεση να προβεί μόνος του σε χειροτονίες νέων επισκόπων, προκειμένου να μην αφανιστεί η εκκλησία. Οι Ματθαιικοί, μετά το σχίσμα του 1937, μέχρι το 1995 παρέμειναν ενωμένοι σε μια παράταξη. Το έτος αυτό με αφορμή το ζήτημα των εικόνων της Αγίας Τριάδος και της Αναστάσεως του Κυρίου διασπάστηκαν σε δύο παρατάξεις, με δύο Συνόδους, ενώ η κάθε μια διασπάστηκε σε άλλες δύο, το 2002 και 2005 αντίστοιχα.

Διάσπαση μέσα στους Φλωρινικούς

Το 1941, αρχιεπίσκοπος των Γ.Ο.Χ. (φλωρινικών) ανέλαβε ο πρώην Φλωρίνης Χρυσόστομος Καβουρίδης. Από το 1949, όταν Αρχιεπίσκοπος της Εκκλησίας της Ελλάδος ήταν ο Σπυρίδων Βλάχος, οι παλαιοημερολογίτες αντιμετώπισαν διώξεις. Οι αστυνομικές δυνάμεις σφράγιζαν τους ναούς τους και συλλάμβαναν τους ιερείς, που ιερουργούσαν σε αυτούς. Το 1951, συνελήφθη και οδηγήθηκε στην εξορία ο πρώην Φλωρίνης Χρυσόστομος, για έναν περίπου χρόνο. Τον Μάρτιο του 1952, πέθανε ο Κυκλάδων Γερμανός, αφήνοντας μοναδικό επίσκοπο της παράταξης τον Χρυσόστομο, ο οποίος επέστρεψε από την εξορία πέντε μήνες αργότερα.

Τελικά, το 1953 ο Μεγαρίδος Χριστόφορος και ο Διαυλείας Πολύκαρπος επέστρεψαν οριστικά στην Εκκλησία της Ελλάδος, η οποία τους έκανε αμφότερους δεκτούς, αναγνωρίζοντάς τους την επισκοπική χειροτονία. Συγκεκριμένα, ο Χριστόφορος Χατζής τοποθετήθηκε αρχικά Βοηθός Επίσκοπος Καρυουπόλεως της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών, ενώ στις 18 Απριλίου του 1956, εξελέγη Μητροπολίτης Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανής και Κονίτσης. Όμοια, ο Πολύκαρπος Λιώσης, τοποθετήθηκε αρχικά Τιτουλάριος Επίσκοπος Σταυρουπόλεως, ενώ στις 22 Σεπτεμβρίου του 1958, εξελέγη Μητροπολίτης Σισανίου και Σιατίστης.

Στις 7 Σεπτεμβρίου του 1955, απεβίωσε ο πρώην Φλωρίνης Χρυσόστομος, χωρίς να χειροτονήσει άλλους επισκόπους. Για τα πέντε επόμενα χρόνια (1955-1960) η κοινότητα των Γ.Ο.Χ. έμεινε χωρίς επισκόπους, ενώ τη διοίκησή της ανέλαβε εκκλησιαστική επιτροπή, με πρόεδρο τον αρχιμανδρίτη Ακάκιο Παππά. Το έτος 1960, ο Ακάκιος Παππάς, μετέβη στην Αμερική, όπου δύο επίσκοποι της (Υπερώρειας) Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας της Διασποράς, ο Σικάγου Σεραφείμ και ο Ρουμάνος Θεόφιλος Ιονέσκου, τον χειροτόνησαν επίσκοπο Ταλαντίου για τους Φλωρινικούς Γ.Ο.Χ. Ελλάδος. Το 1962, οι Αρχιεπίσκοπος Χιλής και Περού Λεόντιος Φιλίπποβιτς και επίσκοπος Βενεζουέλας-Καράκας Σεραφείμ της Ρωσικής Διασποράς, χειροτόνησαν εις επίσκοπον Αστορίας τον ιερομόναχο Πέτρο Αστυφίδη, ο οποίος καταγόταν από τη Χίο και μετέβη στην Αμερική το 1951, ύστερα από πρόσκληση του τότε Αρχιεπισκόπου Αμερικής Αρσένιου Σάλτα. Ο Αστορίας Πέτρος μερίμνησε να χειροτονηθούν νέοι επίσκοποι των Γ.Ο.Χ. στην Ελλάδα.

Την ίδια χρονιά, και κατόπιν πρόσκλησης του Ακακίου προς τη Ρωσική Διασπορά, ήρθε μυστικά στην Ελλάδα ως εκπρόσωπος ο Αρχιεπίσκοπος Χιλής και Περού Λεόντιος Φιλίπποβιτς, ο οποίος φιλοξενήθηκε κρυμμένος μέσα στην αποθήκη της Ιεράς Μονής Αγίου Νικολάου Παιανίας (κτήτορας της οποίας ήταν ο Ακάκιος Παππάς), για να μη συλληφθεί, σε περίπτωση έρευνας από την αστυνομία. Την επομένη, οι δύο επίσκοποι Λεόντιος και Ακάκιος χειροτόνησαν μέσα στη Μονή τρεις νέους επισκόπους: τον Κυκλάδων Παρθένιο Σκουρλή, τον Γαρδικίου Αυξέντιο Πάστρα και τον Μαγνησίας Χρυσόστομο Νασλίμη. Αργότερα, οι τρεις νεοχειροτονηθέντες επίσκοποι, χειροτόνησαν δύο ακόμη επισκόπους, τον Διαυλείας Ακάκιο Παππά τον νεότερο, ανιψιό του Αρχιεπισκόπου Ακακίου, και τον Σαλαμίνος Γερόντιο Μαργιόλη. Το 1963, απεβίωσαν ο Κυκλάδων Παρθένιος και ο Αρχιεπίσκοπος Ακάκιος και νέος Αρχιεπίσκοπος εξελέγη ο από Γαρδικίου Αυξέντιος Πάστρας. Τα επόμενα χρόνια, επί Αυξεντίου, η Σύνοδος γνώρισε πολλές διασπάσεις και αρκετές εξ αυτών υφίστανται έως σήμερα.

Παρατάξεις και Ιεράρχες

Πίνακας γνωστότερων παρατάξεων

Επίσημη ονομασία	Προκαθήμενος	Χαρακτηρισμός	Ιστοσελίδα
Εκκλησία ΓΟΧ Ελλάδος	Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Καλλίνικος Σαραντόπουλος	Φλωρινικοί	http://www.ecclesiagoc.gr/
Εκκλησία ΓΟΧ Ελλάδος	Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Μακάριος Καβακίδης	Φλωρινικοί	http://www.ec-goc.gr/
Εκκλησία ΓΟΧ Ελλάδος	Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Στέφανος Τσακίρογλου	Ματθαιικοί	-
Γνήσια Ορθόδοξος Εκκλησία της Ελλάδος	Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Παχώμιος	Ματθαιικοί	http://impatron.blogspot.com/
Εκκλησία ΓΟΧ Ελλάδος	Μητροπολίτης Φθιώτιδος Ιγνάτιος	Ματθαιικοί	https://churchgoc.blogspot.com/ (ανεπίσημη)
Ἱερά Μητροπολιτική Σύνοδος Πατρώου Ἑορτολογίου τῆς Γνησίας Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος	Μητροπολίτης Βιθυνίας & Παμφυλίας Χερουβείμ	Φλωρινικοί	https://avlonasynod.com/
Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος των Παλαιοεορτολογιτών ΓΟΧ	Κανονικός Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος των Παλαιοερτολογιτών Γ.Ο.Χ. Νεκτάριος Α’	Φλωρινικοί	http://ieramitropolixiou-pe.blogspot.com
Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος των Παλαιοεορτολογιτών	Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος των Παλαιορτολογιτών Παρθένιος Α' (Βεζυρέας)	Φλωρινικοί	http://arxiepiskop-palaio.blogspot.com/p/blog-page_38.html

Πίνακας γνωστότερων ιεραρχών

Επίσημη ονομασία	Προκαθήμενος	Χαρακτηρισμός	Ιστοσελίδα
Μητρόπολη Μεσογαίας και Νήσων	Μητροπολίτης Μεσογαίας και Νήσων Χριστόφορος Αγγελόπουλος	Φλωρινικοί	http://www.omologitis.org/?lang=el (ανεπίσημη)
Εκκλησία Γνησίων Ορθοδόξων Χριστιανών	Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Χρυσόστομος Μητρόπουλος	Ματθαιικοί	https://egoch.org/
Ιερά Σύνοδος Γνησίων Ορθοδόξων Χριστιανών Ελλάδος	Μητροπολίτης Λητής και Ρεντίνης κ.κ. Φιλόθεος Κυνηγαλάκης	Φλωρινικοί	https://goximlitiskairentinis.gr/
Ελληνική Ορθόδοξη Ιεραποστολική Αρχιεπισκοπή Αμερικής (Παλαιού Εορτολογίου)	Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Μιχαήλ Καμπουρέλλης	άγνωστο	https://archdioceseofamerica.webnode.gr/

Σκάνδαλα και καταδίκες των Γ.Ο.Χ.

Η Μαριάμ Σουλακιώτη το 1951

Τον Δεκέμβριο του 1950 αστυνομικοί με επικεφαλής αξιωματικούς της χωροφυλακής, τον αρμόδιο αντιεισαγγελέα και ιατροδικαστή μπήκαν στις εγκαταστάσεις της λεγόμενης Μονής Πευκοβουνογιάτρισσας στην Κερατέα Αττικής που ανήκε στους Παλαιοημερολογίτες της παράταξης των Ματθαιϊκών. Εκεί βρήκαν δεκάδες ηλικιωμένους και παιδιά σε κατάσταση ασιτίας και εξάντλησης. Αποκαλύφθηκε τότε πως η παλαιοημερολογίτισσα Ηγουμένη Μαριάμ Σουλακιώτου, με τη βοηθό της Ευφροσύνη Μενδρινού, προσηλύτιζε πολίτες με σκοπό την οικειοποίηση των περιουσιών τους και διατηρούσε χώρο όπου κρατούσε ηλικιωμένους και παιδιά που τους υπέβαλε σε βασανιστήρια και άθλιες συνθήκες διαβίωσης. Μοναχές επίσης υποβάλλονταν σε βασανισμούς και έχασαν τη ζωή τους. Σύμφωνα με τον εισαγγελέα στη Μονή πέθαναν 150 φυματικά κορίτσια ενώ η παλαιοημερολογίτισσα Ηγουμένη Μαριάμ είχε αποκτήσει περιουσία άνω των 150.000 δολαρίων από τις προίκες των Ελληνίδων που είχαν μπει στο μοναστήρι και οικειοποίηση περιουσιών ηλικιωμένων. Η παλαιοημερολογίτισσα Ηγουμένη Μαριάμ καταδικάστηκε για σειρά κακουργημάτων ανάμεσα στα οποία η απάτη, η πλαστογραφία διαθηκών, η εκβίαση, η ανθρωποκτονία και καταδικάστηκε σε ισόβια φυλάκιση. Πέθανε στις φυλακές Αβέρωφ το 1954. Συνολικά 177 άνθρωποι, άνδρες και γυναίκες, έχασαν τη ζωή τους στις εγκαταστάσεις της λεγόμενης Μονής Πευκοβουνογιάτρισσας.

Οι Παλαιοημερολογίτες το 1976 κατέλαβαν παράνομα τον Ορθόδοξο Ναό Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (Salvatorkirche) του Μονάχου από την Ελληνορθόδοξη Μητρόπολη Γερμανίας του Οικουμενικοϋ Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως. Ο Ναός Salvatorkirche είχε παραχωρηθεί από τον Λουδοβίκο Α΄ της Βαυαρίας, πατέρα του βασιλιά της Ελλάδας Όθωνα, στην ελληνική κοινότητα του Μονάχου στις 30 Σεπτεμβρίου 1828. Μετά από πολυετή δικαστική διαμάχη ενώπιον των Γερμανικών Διοικητικών Δικαστηρίων και σχετική απόφαση του Γερμανικού Ομοσπονδιακού Συνταγματικού Δικαστηρίου, το 1999 οι Παλαιοημερολογίτες υποχρεώθηκαν να αποδώσουν τον Ναό και πάλι στον νόμιμο κάτοχο, την Ιερά Μητρόπολη Γερμανίας..

Δείτε ακόμη

1. Ορθόδοξο Πασχάλιο
2. Μητροπολίτης Φλωρίνης Χρυσόστομος Καβουρίδης

Βιβλιογραφία

• Δημήτρης Κιτσίκης, The Old Calendarists and the Rise of Religious Conservatism in Greece, Center for Traditionalist Orthodox Studies, Etna, California, 1995.
• Δημήτρης Μαλέσης, Το παλαιοημερολογιτικό ζήτημα (1924-1952). Όψεις της πολιτικής και πολιτισμικής σύγκρουσης στο Μεσοπόλεμο και στη μεταπολεμική περίοδο, Μνήμων 22, (2000), σσ. 135-169.
• Γρηγόρης Δαφνής, Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων 1923-1940, τ. Α', Κάκτος, Αθήνα, 1997.
• Οικουμενικό Πατριαρχείο, Η Επάνοδος εις την Εκκλησιαστικήν Κοινωνίαν Μερίδος των Ακολουθούντων το Παλαιόν (Ιουλιανόν) Ημερολόγιον, εκδ. Φανάριον (Σταμούλης), 1999, ISBN: 9608116007

Πηγές

• Αρχιεπισκόπου Αθηνών Χριστόδουλου, "Ιστορική και κανονική θεώρησις του παλαιοημερολογιτικού ζητήματος κατά τε την γένεσιν και την εξέλιξιν αυτού εν Ελλάδι", εκδ. Χρυσοπηγή, Αθήνα 1982 (διδ. διατριβή Αθηνών)
• ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΟΥ ΖΗΛΩΤΙΚΟΥ ΠΑΛΑΙΟΗΜΕΡΟΛΟΓΙΤΙΣΜΟΥ, Αρχιμανδρίτου Βασιλείου Παπαδάκη, ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΑΓΙΑΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΡΩΜΑΙΑΣ, ΡΕΘΥΜΝΟΝ 2008
• Περιοδικό Κήρυξ Γνήσιων Ορθοδόξων Διαθέσιμα τεύχη από το 1978 ως το 1988 (pdf).
• Ενώθηκαν οι Παλαιοημερολογίτες (dogma.gr)
• Δημήτριος Μαλέσης, «Το παλαιοημερολογιτικό ζήτημα (1924-1952). Όψεις της πολιτικής και πολιτισμικής σύγκρουσης στο μεσοπόλεμο και στη μεταπολεμική περίοδο», περιοδικό Μνήμων, Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού, Τόμος 22, Αθήνα 2000

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Εκκλησία ΓΟΧ Ελλάδος - Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Καλλίνικος Σαραντόπουλος («Φλωρινικοί»)
• Εκκλησία ΓΟΧ Ελλάδος - Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Μακάριος Καβακίδης (Φλωρινικοί»)
• Εκκλησία ΓΟΧ Ελλάδος - Μητροπολίτης Φθιώτιδος Ιγνάτιος «Ματθαιικοί»
• Ἱερά Μητροπολιτική Σύνοδος Πατρώου Ἑορτολογίου τῆς Γνησίας Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος - Μητροπολίτης Βιθυνίας & Παμφυλίας Χερουβείμ
• ιστοσελίδα  “ΟΜΟΛΟΓΗΤΗΣ” υπό την αιγίδα του Μητροπολίτη Μεσογαίας και Νήσων Χριστόφορου Αγγελόπουλου («Φλωρινικοί»)
• Εκκλησία Γνησίων Ορθοδόξων Χριστιανών - Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Χρυσόστομος Μητρόπουλος, «Ματθαιικοί»
• Γνήσια ορθόδοξος Εκκλησία της Ελλάδος - Μητροπολίτης Μεσογαίας και Λαυρεωτικῆς Κήρυκος Κοντογιάννης
• Άρθρο για τους Παλαιοημερολογίτες στο OrthodoxWiki με τις κυριότερες ομάδες (Αγγλικά)
• Στο «Πατριαρχείο» Κιέβου θα υπάγεται ο ΓΟΧ Μητροπολίτης Αιγίνης Αυξέντιος