Τρικλίνιο
Το τρικλίνιο είναι η επίσημη τραπεζαρία υποδοχής και συμποσίων σε ένα ρωμαϊκό κτήριο.[1][2][3] Η λέξη υιοθετήθηκε από την ελληνική τρικλίνιον —από τα τρι-, "τρία" και κλίνη, ένα είδος καναπέ ή ανάκλιντρου. Κάθε καναπές αναλογούσε σε έναν καλεσμένο, που ξάπλωνε στην αριστερή του πλευρά πάνω σε μαξιλάρια, ενώ κάποιοι σκλάβοι σέρβιραν φαγητά που έφεραν από την κουζίνα και κάποιοι άλλοι διασκέδαζαν τους καλεσμένους με μουσική, τραγούδι ή χορό.[4]
Το τρικλίνιο χαρακτηριζόταν από τρία lecti (ενικός lectus: καναπές ή ανάκλιντρο), στις τρεις πλευρές ενός χαμηλού τετράγωνου τραπεζιού. Οι καλεσμένοι έγερναν πάνω σε αυτές τις επιφάνειες σε ημιξαπλωμένη θέση. Η τέταρτη πλευρά του τραπεζιού έμενε ελεύθερη, πιθανώς για να επιτρέπει το σερβίρισμα στο τραπέζι.[4] Συνήθως η ανοιχτή πλευρά έβλεπε στην είσοδο του δωματίου. Στις κατοικίες της ρωμαϊκής εποχής, ιδιαίτερα στις πλούσιες, τα τρικλίνια ήταν συνηθισμένα[4] και οι οικοδεσπότες και οι καλεσμένοι ξάπλωναν σε μαξιλάρια για να φάνε.
Το Αρχαιολογικό Μουσείο στο Αρέτσο της Ιταλίας και το Σπίτι του Καΐρου στην Πομπηία πιστεύεται ότι προσφέρουν ανακατασκευασμένα τρικλίνια. Το έθιμο της χρήσης κλινών («ανακλίντρων φαγητού») αντί για το κάθισμα έγινε δημοφιλές στους Έλληνες στις αρχές του 7ου αι. π.Χ. Από εδώ εξαπλώθηκε στις αποικίες τους στη νότια Ιταλία (Μεγάλη Ελλάδα) και τελικά υιοθετήθηκε από τους Ετρούσκους.
Σε αντίθεση με την ελληνική παράδοση να επιτρέπονται μόνο άντρες στην επίσημη τραπεζαρία, που ονομάζεται ἀνδρών, ενώ τα καθημερινά γεύματα λαμβάνονταν με την υπόλοιπη οικογένεια στο οἶκο, οι Ετρούσκοι φαίνεται ότι δεν περιόριζαν τη χρήση της κλίνης στο ανδρικό φύλο. Οι Ρωμαίοι μπορεί να είδαν την πρώτη κλίνη φαγητού όπως χρησιμοποιήθηκε από τους Ετρούσκους, αλλά ίσως τελειοποίησαν την πρακτική όταν ήρθαν αργότερα σε στενότερη επαφή με τον ελληνικό πολιτισμό.
Το δείπνο ήταν καθοριστική τελετουργία στη ρωμαϊκή οικιακή ζωή, που διαρκούσε από αργά το απόγευμα έως αργά το βράδυ. Συνήθως, προσκαλούνταν εννέα έως είκοσι άτομα, οι οποίοι είχαν προκαθορισμένη σειρά θέσεων για να αναδεικνύονται οι κοινωνικές διαφορές και η σχετική εγγύτητα με τους οικοδεσπότες.[5] Ως προνομιακός χώρος, οι τραπεζαρίες είχαν εξαιρετικά περίτεχνη διακόσμηση, με σύνθετες σκηνές με προοπτική και πίνακες ή ψηφιδωτά. Ο Διόνυσος, η Αφροδίτη και οι νεκρές φύσεις με εδέσματα ήταν δημοφιλείς. Τα ρωμαϊκά σπίτια της μεσαίας τάξης και της ελίτ είχαν συνήθως τουλάχιστον δύο τρικλίνια. Δεν είναι ασυνήθιστο να έχουν και τέσσερα ή περισσότερα. Το triclinium maius ("μεγάλη τραπεζαρία") χρησιμοποιούνταν για μεγαλύτερα δείπνα, τα οποία συνήθως περιελάμβαναν πολλούς πελάτες του ιδιοκτήτη.
Τα μικρότερα τρικλίνια χρησιμοποιούνταν για μικρότερα δείπνα, με λιγότερους, αλλά πιο εκλεκτούς καλεσμένους. Ως εκ τούτου, η διακόσμησή τους ήταν συχνά εξίσου περίτεχνη με τη διακόσμησ των μεγαλύτερων τρικλίνιων. Όπως και στα μεγαλύτερα τρικλίνια, το κρασί, το φαγητό και ο έρωτας ήταν σταθερά δημοφιλή θέματα. Ωστόσο, επειδή η ψυχαγωγία για φαγητό συχνά περιελάμβανε και απαγγελία λογοτεχνικών έργων όπως τα έπη, οι συζητήσεις μπορούσαν να περιστραφούν και γύρω από πιο «σοβαρά» θέματα. Σε πολλά σπίτια στην Πομπηία, η μικρότερη τραπεζαρία (triclinium minus) σχηματίζει ενιαίο χώρο με τον διπλανό θάλαμο και το λουτρό.
Στους μεταγενέστερους δημοκρατικούς χρόνους, μετά την εισαγωγή των στρογγυλών τραπεζιών από ξύλο εσπεριδοειδών, τα τρία ανάκλιντρα αντικαταστάθηκαν από ένα σε σχήμα ημισελήνου (που ονομαζόταν σίγμα από τη μορφή του ελληνικού γράμματος), ο οποίος κατά κανόνα προοριζόταν μόνο για πέντε άτομα. Τα δύο γωνιακά καθίσματα (cornua) ήταν οι επίσημες θέσεις, για άτομα που θεωρούνταν ανώτερα. Οι υπόλοιπες θέσεις υπολογίζονταν από αριστερά προς τα δεξιά, έτσι ώστε η λιγότερο σημαντική θέση να βρίσκεται στα αριστερά της πιο σημαντικής. Η χρήση του σίγμα συνεχίστηκε μέχρι τον Μεσαίωνα.[6]
Στον ελλαδικό χώρο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Χαρακτηριστικά παραδείγματα τρικλίνιων στον ελλαδικό χώρο σώζονται σε παλαιοχριστιανική οικία με δυο τρικλίνια ανατολικά της αρχαίας αγοράς των Φιλίππων, καθώς και στη Θεσσαλονίκη, σε μια σειρά παλαιοχριστιανικών κτισμάτων.[7]
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ Brown, Shelby (10 Αυγούστου 2012). «Reclining and Dining (and Drinking) in Ancient Rome: A look at the practice, with a diagram of status-seating in the Roman triclinium». The Getty: Iris Blog.
- ↑ «τρικλίνιο». Χρηστικό Λεξικό της Νεοελληνικής Γλώσσας. Ακαδημία Αθηνών. Ανακτήθηκε στις 3 Μαρτίου 2024.
- ↑ «Θεματική Υπομελέτη:Σπίτια». exploringbyzantium.gr. Ανακτήθηκε στις 3 Μαρτίου 2024.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Durant, Will (1944). Caesar and Christ. The Story of Civilization. New York: Simon and Schuster. σελίδες 343–376. ISBN 978-0671115005.
- ↑ Foss, Pedar William (1994) (στα αγγλικά). Kitchens and dining rooms at Pompeii: The spatial and social relationship of cooking to eating in the Roman household. (Volumes I and II).. http://deepblue.lib.umich.edu/handle/2027.42/129446.
- ↑ Chisholm 1911.
- ↑ Καζάκη, Γαρυφαλλιά (2013). Τρικλίνια Ύστερης Αρχαιότητας. Θεσσαλονίκη: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. σελίδες 88–91.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Triclinium Αρχειοθετήθηκε 2020-10-31 στο Wayback Machine. (Σχέδιο ρωμαϊκού σπιτιού)
- Γκαλερί και σχέδια της ρωμαϊκής τρικλινίας (γερμανικά)