Τάταροι της Σιβηρίας
 |
Αυτό το λήμμα αποτελεί προσεγγιστική μετάφραση. |
себер татарлар, Σιμπιρλάρ | |
|---|---|
| Περιοχές με σημαντικούς πληθυσμούς | |
 Ρωσία | 6.779[1] (απογραφή του 2010) — 210.000[2] |
| Γλώσσες | |
| σιβηροταταρικά, ρωσικά | |
| Θρησκεία | |
| Σουνίτες Μουσουλμάνοι | |
| Σχετιζόμενες εθνικές ομάδες | |
| Μπασκίρ, Καζάκοι, Τελεούτες, Σόροι, Χακάσσιοι, Αλτάι | |
Οι Τάταροι της Σιβηρίας (σιβηροταταρικά себер татарлар, σιμπιρλάρ) είναι οι αυτόχθονες τουρκόφωνοι κάτοικοι των δασών και των στεπών της Νότιας Σιβηρίας, οι οποίοι κατάγονται από περιοχές που βρίσκονται κάπου ανατολικά των Ουράλιων Ορέων και δυτικά του Γενισέι στη Ρωσία. Οι Τάταροι της Σιβηρίας αυτοαποκαλούνται και Γιερλέ Καλίκ (παλαιότεροι κάτοικοι) για να διακρίνουν τους εαυτούς τους από τους πιο πρόσφατους Τατάρους του Βόλγα που έχουν μεταναστεύσει στην περιοχή μαζί με άλλες εθνότητες.[4]
Η λέξη «Τατάρ» ή «Ταντάρ», στα ελληνικά Τάταρος, χρησιμοποιείται και ως αυτοπροσδιορισμός από διάφορες συγγενικές εθνότητες που ζουν στη Σιβηρία, οι οποίες είναι οι Τσουλίμοι (Τσουλίμ) οι Σόροι (Σορ), οι Τελεούτες (Τελεούτ) και οι Χακάσσιοι.
Η απογραφή του 2010 κατέγραψε πάνω από 500.000 κατοίκους στη Σιβηρία οι οποίοι δήλωσαν ότι είναι Τάταροι.[5] Περίπου 200.000 από αυτούς θεωρούνται αυτόχθονες Τάταροι της Σιβηρίας, αλλά στην απογραφή του 2010 μόνο 6.779 άτομα δήλωσαν Τάταροι της Σιβηρίας.[6] Δεν είναι εντελώς σαφές πόσοι από αυτούς που δήλωσαν ότι είναι Τάταροι της Σιβηρίας θεωρούν ότι ανήκουν σε ένα διαφορετικό έθνος και ποιοι από αυτούς θεωρούν ότι είναι μια ομάδα του ταταρικού έθνους, επειδή η απογραφή συμπεριέλαβε τους Τατάρους της Σιβηρίας ως μια υποομάδα του ταταρικού έθνους.
Το 2018 οι Τάταροι της Σιβηρίας δεν έχουν αποκτήσει ακόμα δημόσια εκπαίδευση που να λαμβάνει χώρα στη δική τους γλώσσα. Τα μαθήματα στα τοπικά σχολεία λαμβάνουν γλώσσα μόνο στα ρωσικά και τα ταταρικά του βόλγα. Καμία από τις δύο γλώσσες δεν είναι ιθαγενής στη Σιβηρία, επειδή οι Ρώσοι και οι Τάταροι του Βόλγα έχουν επεκταθεί στην περιοχή μόνο από τον 16ο-17ο αιώνα και έπειτα.
Πληθυσμός
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι Τάταροι της Σιβηρίας ζούσαν ιστορικά σε μια μεγάλη περιοχή γύρω από τον Γενισέι ανατολικά από τα Ουράλια όρη.
Σύμφωνα με τους πρέσβεις του Γιεντιγκέρ Χαν, χάνου του Χανάτου της Σιβηρίας, ο οποίος επισκέφθηκε τη Μόσχα το 1555, ο πληθυσμός των «μαύρων», εξαιρώντας την αριστοκρατία, ήταν 30.700 άτομα. Σε διάταγμα για τον φόρου υποτελείας που εξέδωσε ο Ιβάν ο Τρομερός, δόθηκε ως πληθυσμός 40.000 άτομα.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της παρρωσικής απογραφής του 1897, υπήρχαν 56.957 τατάροι της Σιβηρίας στο κυβερνείο του Τομπόλσκ. Ήταν η τελευταία ακριβής πληροφορία για αυτό τον λαό. Σε άλλες απογραφές, οι Τάταροι μετανάστες από άλλες περιοχές της Ρωσίας κατεγράφησαν ως Τάταροι. Οι Τάταροι της Σιβηρίας προσπάθησαν να την αποφύγουν όσο γινόταν, επειδή πίστευαν ότι ήταν μια προσπάθεια να τους υποχρεώσουν να πληρώσουν το γιασάκ (φόρος υποτελείας).[7]
Ο πληθυσμός των Τατάρων στην επικράτεια της περιφέρειας Τιουμέν το 1926, ήταν 70.000 άτομα, 72.306 το 1959, 102.859 το 1970, 136.749 το 1979, 227.423 το 1989 και 242.325 το 2002. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της ρωσικής απογραφής του 2002 υπήρχαν 385.949 στις περιφέρειες που περιγράφηκαν παραπάνω. Η επικράτειά τους αντιστοιχεί προσεγγιστικά με τα όρια του χανάτου της Σιβηρίας. Από αυτούς μόνο 9.289 δήλωσαν Τατάροι της Σιβηρίας.
Στη ρωσική απογραφή του 2002 9.611 άτομα δήλωσαν Τατάροι της Σιβηρίας, αλλά σύμφωνα με κάποια δημοσιεύματα αριθμούν 190.000 με 210.000 άτομα.[8] Αυτή η απόκλιση εξηγείται από το γεγονός ότι οι μετανάστες από άλλες ομάδες που αποκαλούνται Τάταροι από τους Ρώσους περιλαμβάνονται στα στοιχεία αυτά, αν και οι περισσότεροι είναι Τάταροι του Βόλγα.[5]
Προέλευση και εθνογένεση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο όρος Τάταροι της Σιβηρίας καλύπτει τρεις αυτόχθονες ομάδες, άπαντες Σουνίτες Μουσουλμάνοι του μαντάμπ χαναφί στη νότια Σιβηρία. Είναι το υπόλειμμα του Χανάτου της Σιβηρίας, το οποίο κατακτήθηκε από τη Ρωσία το 1582. Γεωγραφικά, οι Τάταροι της Σιβηρίας διαιρούνται σε τρεις ομάδες, εκ των οποίων η καθεμιά μιλά τη δική της διάλεκτο.[4] Αν και η σιβηροταταρική γλώσσα θεωρούταν κάποιες φορές διάλεκτο της ταταρικής, λεπτομερείς μελέτες δείχνουν ότι τα σιβηροταταρικά ιδιώματα διαφέρουν αρκετά από τα ταταρικά του Βόλγα. Κατάγονται εν μέρει από Τουρκικούς και Μογγολικούς λαούς, αλλά οι κύριοι πρόγονοι τους είναι Σαμογετικές,[9] Γενισεϊανές και Ουγκριανές φυλές.
Σιβηροταταρική γλώσσα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η σιβηροταταρική γλώσσα, λόγω της διαδικασίας κιπτσακοποίησης κατά τον Μεσαίωνα, ταξινομείται πολλές φορές ως γλώσσα της ομάδας Κιπτσάκ-Νογκάι των Κιπτσακικών γλωσσών.[10] Υπάρχει περίπου ο ίδιος όγκος ενδείξεων που μπορούν να οδηγήσουν την κατηγοριοποίηση της σιβηροταταρικής γλώσσας ως άνω αλταϊκή γλώσσα.
Στις αρχές του 12ου αιώνα, η σιβηροταταρική έλαβε καρλουκικές επιρροές. Αυτοί οι τάταροι της Σιβηρίας που ζουν σε πολυεθνικά χωριά, όπου έπειτα από τη ρωσική επέκταση στην περιοχή έχουν καταφθάσει πολλοί Τάταροι του Βόλγα, έχουν επηρεαστεί από την κιπτσακικοβουλγαρική γλώσσα. Να μην συγχέεται με τη βουλγαρική γλώσσα στα Βαλκάνια, η οποία είναι επίσης σλαβική όπως και η ρωσική.
Υπάρχουν διάφορες διάλεκτοι της σιβηροταταρικής γλώσσας.[10] Δεδομένου της διείσδυσης του Ισλάμ μέχρι τη δεκαετία του 1920 μετά τη ρωσική Επανάσταση, οι Τάταροι της Σιβηρίας, όπως και σχεδόν όλα τα Μουσουλμανικά έθνη, χρησιμοποιούσαν ένα τροποποιημένο αραβικό αλφάβητο. Το 1928, υιοθέτησαν ένα λατινικό αλφάβητο, και το 1939 υιοθέτησαν ένα τροποποιημένο κυριλλικό αλφάβητο, όπως και οι περισσότερες γλώσσες της Σοβιετικής Ένωσης εκείνη την εποχή. Μέχρι το 2014, η γραπτή γλώσσα για τους τατάρους της Σιβηρίας ήταν η ταταρική με βάση τη γραμματική των Τατάρων του Βόλγα.
Στον 21ο αιώνα άρχισαν οι εργασίες εξορθολογισμού της σιβηροταταρικής γλώσσας. Ερευνητές διεξάγουν επιστημονική έρευνα στο πεδίο της λογοτεχνικής γλώσσας των λαών της Σιβηρίας. Έχουν δημοσιεύσει το "Русско-сибирскотатарский словарь = Урысца-сыбырца сүслек" (2010) (ρωσοσιβηροταταρικό λεξικό) και το "Грамматика современного сибирскотатарского языка" (2014), τη γραμματική της σιβηροταταρικής γλώσσας. Το 2013 δόθηκε ο κωδικός sty για τη σιβηροταταρική γλώσσα στο πρότυπο ISO 639-3. Υπάρχει και μια δοκιμαστική έκδοση της Βικιπαίδειας στα σιβηροταταρική. Ο Γαμπντουλχάι Αχάτοφ, Σοβιετικός γλωσσολόγος και επιστήμονας ταταροβολγαϊκής καταγωγής ήταν το πρώτο άτομο που ασχολήθηκε σοβαρά με τη σιβηροταταρική γλώσσα.
Ομάδες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Τάταροι του Τομπόλ-Ιρτίς
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι Τάταροι του Τομπόλ-Ιρτίς είναι η μεγαλύτερη ομάδα των Τατάρων της Σιβηρίας. Ζουν στις περιφέρειες Τιουμέν, Κουργκάν και Όμσκ.
Οι πέντε υποομάδες τους είναι οι Ζαμπολότνιε, Τομπόλ, Κουρντάκ-Σαργκάτ, Ταρά και Τιουμέν-Τουρίν.
Τατάροι Μπαραμπά
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Αυτοπροσδιορίζονται ως Μπαραμπά και ζουν κυρίως στη στέππα του Μπαραμπά στην περιφέρεια Νοβοσιμπίρσκ. Ο πληθυσμός τους είναι περίπου 8.000 άτομα.
Οι υποομάδες τους είναι οι Μπαραμπά-Τουράζ, Λιουμπέι-Τουνούς και Τερένιν-Τσόι.
Τάταροι Τομ
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι Τάταροι Τομ είναι αυτόχθονας πληθυσμός στις περιφέρειες Τομσκ, Κεμέροβο και σε κάποιο βαθμό, στην περιφέρεια Νοβοσιμπίρσκ.
Οι υποομάδες τους είναι οι Καλμάκ, Τσατ και Εούστα.
Μπουχαρανοί της Σιβηρίας
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι Μπουχαλίκ, κυριολεκτικά "εκείνοι από την πόλη της Μπουχάρα" είναι απόγονοι των κατοίκων των γουνεμπορικών αποικιών του 15ου και του 16ου αιώνα, από τον Καύκασο και την Κεντρική Ασία. Αφομοιώθηκαν με τους Τάταρους της Σιβηρίας.
Γνωστοί Τάταροι της Σιβηρίας
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Μινσαλίμ Τιμεργκάζεγιεφ – γλύπτης
- Ανβάρ Καλίγιεφ – Σοβιετικός ήρωας του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
- Ισκαντέρ Νταούτοφ - Σοβιετικός ήρωας του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
- Χαμίτ Νεατμπάκοφ – Σοβιετικός ήρωας του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
- Χαμπιμπουλά Γιάκιν - κάτοχος του Τάγματος της Δόξας
- Ταμερλάν Ισμουχαμέντοφ - Σοβιετικός ήρωας του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
- Ραουσάν Αμπντούλιν – ήρωας της ρωσικής Ομοσπονδίας
- Ναφιγκούλα Ασίροφ - μουφτής, πρόεδρος του πνευματικού συλλόγου των Μουσουλμάνων στο ασιατικό τμήμα της Ρωσίας
- Γκαλίμα Σουγκούροβα - αθλήτρια της ρυθμικής γυμναστικής
- Αλεξάντρ Μπασίροφ – σκηνοθέτης, ηθοποιός και σεναριογράφος του κινηματογράφου και του θεάτρου, με σιβηροτατάρα μητέρα.
- Αμπντουρεσίντ Ιμπραχίμ – ιμάμης, πανισλαμιστής, δημοσιογράφος, ταξιδιώτης.
- Φοάτ-Τατς Βαλέγιεφ - Σοβιετικός βετεράνος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, συνταγματάρχης, παιδαγωγός, δημοσιογράφος, ιστορικός, σιβηρολόγος, εθνογράφος και καθηγητής.
- Γιακούμπ Ζανκίγιεφ – συγγραφέας
- Μπουλάτ Σουλεϊμάνοφ – συγγραφέας (με κάποια γεωργιανή καταγωγή)
- Ανάς Γκάιτοφ – συγγραφέας
- Ρακίπ Ιμπραγκίμοφ – ποιητής
Δείτε επίσης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ «ВПН-2010». rosstat.gov.ru.
- ↑ Сибирские татары // Российский этнографический музей.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 «Russian Museum of Ethnography».[νεκρός σύνδεσμος]
- ↑ 4,0 4,1 Bennigsen, Alexandre· Wimbush, S. Enders (1986). «The Siberian Tatars». Muslims of the Soviet Empire : A Guide. Bloomington, IN: Indiana University Press. σελίδες 231–232. ISBN 0-253-33958-8. Σφάλμα αναφοράς: Μη έγκυρη ετικέτα
<ref>• όνομα " Alexandre Bennigsen pages 231 " ορίζεται πολλές φορές με διαφορετικό περιεχόμενο - ↑ 5,0 5,1 «Siberian Tatars». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Φεβρουαρίου 2002. Σφάλμα αναφοράς: Μη έγκυρη ετικέτα
<ref>• όνομα " Siberian Tatars " ορίζεται πολλές φορές με διαφορετικό περιεχόμενο - ↑ «НАЦИОНАЛЬНЫЙ СОСТАВ НАСЕЛЕНИЯ». www.gks.ru. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 6 Σεπτεμβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 5 Νοεμβρίου 2020.
- ↑ Valeev, F.T. (1993). Siberian Tatars (στα Ρωσικά). Kazan.
- ↑ «Siberian Tatars. Historical reference (in Russian)». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Μαΐου 2011. Ανακτήθηκε στις 19 Απριλίου 2021.
- ↑ Levinson, David (1996). Encyclopedia of World Cultures. G.K. Hall. σελ. 340. ISBN 978-0-8161-1808 -3. Ανακτήθηκε στις 22 Απριλίου 2008.
- ↑ 10,0 10,1 Tumasheva D.G..