Μετάβαση στο περιεχόμενο

Προσωρινή Διοίκηση του ΚΚΕ

Προσθήκη συνδέσεων
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Η Προσωρινή Διοίκηση (ΠΔ) ήταν ο υπό την καθοδήγηση των αρχών ασφαλείας μηχανισμός του ΚΚΕ, που έδρασε κατά την περίοδο της μεταξικής δικτατορίας.

Το ιστορικό υπόβαθρο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1936 με το ξέσπασμα της μεταξικής δικτατορίας όλα τα κόμματα παύθηκαν και κάποια πέρασαν στην παρανομία. Ωστόσο, το δικτατορικό καθεστώς έδειξε απίστευτη αγριότητα απέναντι στο ΚΚΕ. Αρκετά στελέχη του (Γιάννης Ιωαννίδης, Μανώλης Μανωλέας, Βασίλης Βερβέρης κ.α) συνελήφθησαν από τις πρώτες μέρες της δικτατορίας,[1] ενώ όσα στελέχη διέφυγαν αρχικά τη σύλληψη έδρασαν σε βαθιά παρανομία, κάτω από αυστηρούς συνομωτικούς κανόνες. Ο αρχηγός του ΚΚΕ Νίκος Ζαχαριάδης συνελήφθη τον Σεπτέμβριο του 1936, οπότε την καθοδήγηση του κόμματος ανέλαβε μέχρι το 1938 η τριμελής Γραμματεία που αποτελείτο από τα μέλη του Πολιτικού Γραφείου Βασίλη Νεφελούδη, Στέλιο Σκλάβαινα και Μήτσο Παρτσαλίδη.[2]

Ωστόσο οι συλλήψεις κλιμακώθηκαν κατά τα έτη 1938-1939 και ολόκληρος ο καθοδηγητικός μηχανισμός, επικεφαλής του οποίου ήταν ο Γιώργης Σιάντος και ο Νίκος Πλουμπίδης, εξαρθρώθηκε με εξαίρεση τους Δαμιανό Μάθεση και Μήτσο Παπαγιάννη. Κατά τη φυλάκισή τους, αρκετά καθοδηγητικά στελέχη λύγισαν και υπέγραψαν τις λεγόμενες δηλώσεις μετανοίας, που ήταν έμπνευση του Μανιαδάκη. Ανάμεσα σ'αυτά τα στελέχη όμως βρίσκονταν και εκείνοι που μεταστράφηκαν, έγιναν αντικομμουνιστές και πέρασαν στην υπηρεσία της δικτατορίας συνειδητά. Ο πυρήνας αυτών των στελεχών ήταν οι Μιχάλης Τυρίμος, Μανώλης Μανωλέας, Τηλέμαχος Μύτλας και ίσως ο Δημήτρης Μιχελίδης.[3] Την συνεργασία με το τμήμα των πρακτόρων στους κόλπους του ΚΚΕ ανέλαβαν ο ίδιος ο Μανιαδάκης, καθώς και ο ανώτατος αξιωματικός της ασφάλειας, Σπύρος Παξινός.

Συγκρότηση και παρέμβαση της ΠΔ

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τον Μάιο του 1939 ο αρχηγός του ΚΚΕ Νίκος Ζαχαριάδης, έγκλειστος στις φυλακές της Κέρκυρας στην Αχτίνα Θ', έπειτα από πληροφορίες νεοσυλληφθέντων που ανέφεραν πως ο Δαμιανός Μάθεσης ήταν κι εκείνος πράκτορας των αρχών ασφαλείας, δίνει εντολή με τη συγκατάθεση των Νεφελούδη-Παρτσαλίδη στο μέλος του Πολιτικού Γραφείου Γιάννη Μιχαηλίδη να υπογράψει δήλωση ούτως ώστε να ελευθερωθεί, να ξανασυνδεθεί με τα παράνομα μέλη του κόμματος και να ξεκαθαρίσει το κόμμα από τους πράκτορες που δρούσαν στους κόλπους του. Ωστόσο, στη προσπάθεια σύνδεσης του με τον παράνομο μηχανισμό ο Μιχαηλίδης μπλέκεται στα δίχτυα της Ασφάλειας. Τότε, Μανιαδάκης και Τυρίμος αποφασίζουν τη ίδρυση του χαφιέδικου μηχανισμού και ο Μιχαηλίδης αναγκάζεται να συμμετάσχει[4].

Στην ίδρυση της ΠΔ κομβικό ρόλο παίζει και ο Δημήτρης Κουτσογιάννης (ψευδώνυμα Δημητριάδης, Ψαράς), καθοδηγητικό στέλεχος της Κομματικής Οργάνωσης Αθήνας (ΚΟΑ) του ΚΚΕ, υπεύθυνος του παράνομου τυπογραφείου του Ριζοσπάστη, ο οποίος ήταν πράκτορας των αρχών ασφαλείας από το 1927.[5][6] Ο Κουτσογιάννης κρατούσε μια "γιάφκα" του ΚΚΕ στην οδό Σύρου 27 στην Κυψέλη με την οποία είχαν συνδεθεί οκτώ μέλη του ΚΚΕ (Μπακόλα, Τιμογιαννάκης, Χρονόπουλος, Καραφύλλας, Γιώσης, Κατσίδου, Μπουκίδης και Τζωρτζάτος) που τον Οκτώβριο του 1939 είχαν έρθει παράνομα από τη Μόσχα, μέσω Παρισιού, με εντολή της Κομιντέρν να συγκροτήσουν νέα καθοδήγηση γιατί η υπάρχουσα είχε διαβρωθεί από την Ασφάλεια.[7][8] Η ΠΔ συγκροτείται τον Δεκέμβριο του 1939 και κάνει την επίσημη εμφάνισή της τον Ιανουάριο του 1940. Μάλιστα, αποφάσισε να εκδώσει και δικό της Ριζοσπάστη προκειμένου να προκαλέσει σύγχυση στους κόλπους των Κομμουνιστών.[9]

Στην αρχική της συγκρότηση συµµετείχαν οι Δ. Κουτσογιάννης, ∆. Μαύρος, ∆. Μαλτσινιώτης, Μ. Τιµογιαννάκης, Ο. Μπακόλα και Στρ. Καραφύλλας.[9] Αυτά τα άτομα (πλην Κουτσογιάννη και Μαύρου) αποτελούσαν τη βιτρίνα της ΠΔ και αγνοούσαν ότι είναι πιόνια της Ασφάλειας. Στην πορεία αποµακρύνθηκαν οι Μαλτσινιώτης και Μαύρος, ενώ στην ηγετική οµάδα πέρασαν ο Γ. Μιχαηλίδης και ο Τ. Μύτλας. Πίσω βέβαια στα παρασκήνια τα ηνία κρατούσαν ο Μανιαδάκης, ο Παξινός, ο Τυρίµος και αργότερα ίσως και ο Μανωλέας.[9]

Η ΠΔ κατάφερε να επηρεάσει πολλά φυλακισμένα καθοδηγητικά στελέχη του ΚΚΕ, ακόμα και τον ίδιο το Νίκο Ζαχαριάδη, ο οποίος δεν υποψιαζόταν το ρόλο της, αλλά αντ' αυτού υποψιαζόταν την -καθαρή- Παλιά Κεντρική Επιτροπή (ΠΚΕ), τον άλλο παράνομο καθοδηγητικό μηχανισμό του ΚΚΕ επί μεταξικής δικτατορίας. Επίσης και η ηγεσία των φυλακισμένων στην Ακροναυπλία (Ιωαννίδης - Θέος κ.α) υποστήριξαν ότι η καθοδήγηση του ΚΚΕ είναι η ΠΔ. Εκτός από την ΠΚΕ υπήρχαν και μεμονωμένα στελέχη του ΚΚΕ τα οποία κατήγγειλαν την ΠΔ, όπως ο Σπύρος Καλοδίκης,[10] ο Θανάσης Κλάρας ο οποίος πέρασε ένα διάστημα από τους κόλπους της[11] και ο Πέτρος Ρούσος[12].

Η ΠΔ βρέθηκε σε έντονη αντιπαράθεση με την ΠΚΕ την καθοδήγηση της οποίας είχε ο Νίκος Πλουμπίδης από το Σανατόριο Σωτηρία που εκρατείτο, ενώ συνεχώς αντάλλασσαν κατηγορίες για χαφιεδισμό. Η ΠΚΕ αποκαλούσε την ΠΔ "η χαφιέδικη καθοδήγηση των Μ-Μ-Μ" (εννοώντας τους Μανιαδάκη-Μιχαηλίδη-Μιχελίδη). Ο ρόλος της ΠΔ άρχισε να αποκαλύπτεται στα τέλη του 1940, όταν ο πλαστός Ριζοσπάστης άρχισε να υμνεί τον Μεταξά και να αποκτά έντονο εθνικιστικό και φιλοκαθεστωτικό λόγο.[13]

Τελικά η δράση της ΠΔ έληξε λίγο μετά την έναρξη της γερμανικής Κατοχής το 1941. Το τελευταίο φύλλο του Ριζοσπάστη που εξέδωσε η ΠΔ κυκλοφόρησε τον Αύγουστο του 1941.[13] Συνολικά η ΠΔ εξέδωσε 16 φύλλα του Ριζοσπάστη.[14][15] Καθοδηγητής της από τον Ιανουάριο του 1940 μέχρι τον Μάιο του 1941 ήταν ο Μιχάλης Τυρίμος[16]. Τον Ιούλιο του 1941 συγκροτήθηκε η λεγόμενη Νέα Κεντρική Επιτροπή, από στελέχη του κόμματος που απέδρασαν από τους τόπους κράτησής τους, που ξεκαθάρισε το τοπίο και έγινε η μόνη και αδιαμφισβήτητη καθοδήγηση του ΚΚΕ.[17]

Τα στελέχη της ΠΔ

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Γκουντουβάς (2019), σελ.24-25
  2. ↑ Νεφελούδης (2007), σελ.149-150
  3. ↑ Ροδάκης (2007), σελ.131-133
  4. ↑ Νεφελούδης, ό.π. σελ.226-234
  5. ↑ Φαράκος, ό.π. σελ.97
  6. ↑ Ελεφάντης (1976) σελ.288-289
  7. ↑ Γκουντουβάς (2019), σελ.54-55
  8. ↑ Ροδάκης (2007), σελ.126-127
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Γκουντουβάς (2019), σελ.56-57
  10. ↑ Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ (2012), σελ. 345
  11. ↑ «Άρθρο για τον Άρη Βελουχιώτη». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Ιανουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 26 Μαρτίου 2010. 
  12. ↑ Ρούσος (1976),σελ.63
  13. ↑ 13,0 13,1 Το ΚΚΕ στον ιταλοελληνικό πόλεμο του 1940-41 (2015), σελ. 100-103
  14. ↑ Γκουντουβάς (2019), σελ. 7
  15. ↑ http://62.103.28.111/paranomos/rec.asp?id=95776&nofoto=0[νεκρός σύνδεσμος]
  16. ↑ Φαράκος, ό.π. σελ.319-320
  17. ↑ Γκουντουβάς (2019), σελ. 170-173
  18. ↑ Ρούσος, ό.π.,σελ.257-258
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 19,3 19,4 Γκουντουβάς (2019), σελ.151
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 Γκουντουβάς, ό.π., σελ. 152
  21. ↑ «22 ΙΟΥΛΗ 1943:Ο λαός ματαιώνει την επέκταση της βουλγαρικής φασιστικής κατοχής». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Αυγούστου 2011. Ανακτήθηκε στις 15 Οκτωβρίου 2019. 

Βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Σωτήρης Γκουντουβάς, "Το ΚΚΕ κατά την περίοδο 1939-41. Η Παλιά Κεντρική Επιτροπή και η Προσωρινή Διοίκηση" Διπλωματική Εργασία, Πάντειο, Αθήνα 2019.
  • Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ 1918-1949, τόμος Α', εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2012
  • Άγγελος Ελεφάντης: Η επαγγελία της αδύνατης Επανάστασης:ΚΚΕ και αστισμός στο Μεσοπόλεμο, Εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα 1976
  • Βασίλης Νεφελούδης: Αχτίνα Θ'. Αναμνήσεις, 1930-1940, Εκδόσεις της Εστίας, Αθήνα 2007
  • Περικλής Ροδάκης "Νίκος Ζαχαριάδης", Εκδόσεις Επικαιρότητα, Αθήνα 2007
  • Πέτρος Ρούσος "Η Μεγάλη Πενταετία(1940-1945)" Τόμος Α', Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1976
  • Γρηγόρης Φαράκος "Β' Παγκόσμιος Πόλεμος: Σχέσεις του ΚΚΕ και Διεθνούς Κομμουνιστικού Κέντρου", εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2004
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Προσωρινή_Διοίκηση_του_ΚΚΕ&oldid=10758600"