Περί κτισμάτων
 Έκδοση του Περί κτισμάτων (Παρίσι, 1663) | |
| Συγγραφέας | Προκόπιος[1][2] |
|---|---|
| Τίτλος | Περὶ τῶν τοῦ δεσπότου Ἰουστινιανοῦ κτισμάτων[2] |
| Γλώσσα | αρχαία ελληνικά[1] |
| Ημερομηνία δημιουργίας | 560[2] |
| Ημερομηνία δημοσίευσης | 6ος αιώνας[2] |
| Χαρακτήρες | Ιουστινιανός Α´ |
| Τόπος | Βυζαντινή Αυτοκρατορία |
| Προηγούμενο | Υπέρ των πολέμων |
| Επόμενο | Ανέκδοτα |
| δεδομένα () | |
Το Περὶ κτισμάτων (λατινική φιλολογική ονομασία: De aedificiis) είναι έργο του Προκοπίου από την Καισάρεια και περιγράφει το εκτεταμένο οικοδομικό έργο του Ιουστινιανού Α΄.
Περιεχόμενο
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το Περὶ κτισμάτων χωρίζεται σε 6 βιβλία. Στο πρώτο βιβλίο κυριαρχεί η περιγραφή της Αγίας Σοφίας, αλλά και άλλων κατασκευών στην Κωνσταντινούπολη, όπως της Στήλης του έφιππου Ιουστινιανού στο Αυγουσταίον και άλλων κτηρίων, κυρίως εκκλησιαστικών. Το δεύτερο, τρίτο και τέταρτο βιβλίο είναι αφιερωμένα στις κατασκευές που πραγματοποιήθηκαν από τον αυτοκράτορα στην Ασία, το πέμπτο στην Ευρώπη (μόνο στα Βαλκάνια) και το έκτο στην Αφρική.[3] Η κυκλική με κέντρο την Κωνσταντινούπολη πορεία της καταγραφής των κτισμάτων ανάγεται σε προγενέστερη γεωγραφική παράδοση, όπως η Γεωγραφία του Στράβωνα με κέντρο τη Ρώμη (1ος αι. μ.Χ.) και η Exspositio totius mundi et gentium (4ος αι. μ.Χ.), και είναι ενδεικτική της οικουμενικής αυτοκρατορικής ιδεολογίας. Όσον αφορά στον ρυθμό της καταγραφής, αυτός άλλοτε επιταχύνεται παίρνοντας μορφή καταλόγου και άλλοτε επιβραδύνεται δίνοντας έμφαση σε μείζονα μνημεία.[4]
Σκοπός και χαρακτήρας
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο τίτλος Περὶ κτισμάτων φαίνεται να δόθηκε από τον ίδιο τον Προκόπιο, ενώ τη συγγραφή του έργου παρήγγειλε ο ίδιος ο Ιουστινιανός Α΄.[3] Σκοπός του κειμένου δεν ήταν απλώς η καταγραφή του οικοδομικού έργου του Ιουστινιανού για λόγους ιστορικούς, αλλά ο εγκωμιασμός της οικοδομικής πολιτικής του αυτοκράτορα. Για τον λόγο αυτό πλάι στις αναμενόμενες ρητορικές «εκφράσεις» (περιγραφές) κυριαρχεί το «εγκώμιο» του αυτοκράτορα ως πηγής προόδου για το κράτος. Και ενώ στο Ὑπὲρ τῶν πολέμων, για να μην αναφερθούμε στα Ἀνέκδοτα, εντοπίζονται ίχνη κριτικής προς την πολιτική του Ιουστινιανού, από το Περὶ κτισμάτων λείπει παντελώς οποιαδήποτε κριτική προς τον αυτοκράτορα. Από την άποψη αυτή το Περὶ κτισμάτων μπορεί να θεωρηθεί ένας πανηγυρικός.[5][6] Κοντά στα παραπάνω αξίζει να συνυπολογιστεί και η άποψη πως η συγγραφή του εγκωμιαστικού Περὶ κτισμάτων συμβαίνει προς το τέλος της βασιλείας του Ιουστινιανού, όταν η αλλοτινή δόξα είχε παρέλθει και όταν άρχισε να φαίνεται το εύθραυστο της μεγαλεπήβολης πολιτικής του.[7] Ο πανηγυρικός τόνος διακρίνεται ήδη στο προοίμιο, όπου ο Προκόπιος θεωρεί τη συγγραφή του έργου αυτού απαραίτητη, καθώς τα υπόλοιπα επιτεύγματα του Ιουστινιανού, δηλαδή η απόκρουση εχθρών και η reconquista, η κωδικοποίηση των νόμων και η διαφύλαξη της ορθής πίστης είναι ήδη γνωστά. Αυτό λοιπόν που απέμενε, ήταν η διαφύλαξη στη μνήμη των τόσων πολλών και μεγαλοπρεπών κατασκευών, διότι ενδεχομένως στο μέλλον οι άνθρωποι, που θα τα αντίκριζαν, θα μπορούσαν να αμφισβητούν ότι όλα αυτά έγιναν από έναν και μόνο άνθρωπο: τανῦν δὲ, ὅπερ εἶπον, ἐπὶ τὰς οἰκοδομίας τούτου δὴ τοῦ βασιλέως ἡμῖν ἰτέον, ὡς μὴ ἀπιστεῖν τῷ τε πλήθει καὶ τῷ μεγέθει ἐς τὸν ὄπισθεν χρόνον τοῖς αὐτὰς θεωμένοις ξυμβαίη, ὅτι δὴ ἀνδρὸς ἑνὸς ἔργα τυγχάνει ὄντα.[1]
Το Περὶ κτισμάτων φαίνεται πως είναι το τελευταίο έργο του Προκοπίου και υπάρχουν ενδείξεις ότι δεν ολοκληρώθηκε ή, έστω, δεν έτυχε τελικής επεξεργασίας. Αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι, ενώ αναφέρονται κτήρια μεταγενέστερα του 558, ωστόσο δεν αναφέρεται η κατάρρευση του τρούλου της Αγίας Σοφίας (558), παρόλο που σε αυτό το κτήριο δίνεται ιδιαίτερη έμφαση. Επίσης, από το έργο απουσιάζουν οι ιταλικές οικοδομές, οι οποίες ήταν εξαιρετικά σημαντικές. Η παράλειψή τους είναι δύσκολο να εξηγηθεί διαφορετικά.[6][7]
Χρονολόγηση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το Περὶ κτισμάτων πήρε τη μορφή στην οποία σώζεται το πολύ μέχρι το 560, καθώς το πιο πρόσφατο για την εποχή του έργο, η γέφυρα του Σαγγαρίου, χρονολογείται τότε.[6][7][8]
Αξία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Παρόλο που το Περὶ κτισμάτων είναι, όπως αναφέρθηκε, ένα έργο πανηγυρικό, το οποίο γράφτηκε κατά παραγγελία με σκοπό να εξυπηρετήσει την αυτοκρατορική προπαγάνδα, έχει ωστόσο μεγάλη σημασία, όχι μόνο γιατί παρέχει πολύ σημαντικές πληροφορίες για κτήρια και μνημεία του 6ου αιώνα μ.Χ., αλλά και πληροφορίες, που αφορούν τη γεωγραφία της αυτοκρατορίας και την οικονομική διάσταση του οικοδομικού προγράμματος του Ιουστινιανού Α΄.[8]
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 (Αγγλικά) Clavis Historicorum Antiquitatis Posterioris. Ιουνίου 2018. 301.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 (Αγγλικά) Clavis Historicorum Antiquitatis Posterioris. Ιουνίου 2018. 301. Ανακτήθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου 2023.
- ↑ 3,0 3,1 Hunger, Herbert (1997). Βυζαντινή Λογοτεχνία ΙΙ. Αθήνα: M.I.E.T. σελ. 82. ISBN 960-250-024-7.
- ↑ Elsner, Jas (2007). James, Liz, επιμ. Art and Text in Byzantium. Cambridge: Cambridge University Press. σελ. 38. ISBN 9780521834094. Ανακτήθηκε στις 16 Μαΐου 2016.
- ↑ Hunger, Herbert (1997). Βυζαντινή Λογοτεχνία ΙΙ. Αθήνα: M.I.E.T. σελ. 82. ISBN 960-250-024-7.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Elsner, Jas (2007). James, Liz, επιμ. Art and Text in Byzantine Culture. Cambridge: Cambridge University Press. σελ. 35-36. Ανακτήθηκε στις 16 Μαΐου 2016.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Downey, G. (1947). «The Composition of Procopius, De Aedificiis». Transactions and Proceedings of the American Philological Association (78): 171. http://www.jstor.org/stable/283492?seq=1#page_scan_tab_contents. Ανακτήθηκε στις 2016-05-16.
- ↑ 8,0 8,1 Krumbacher, Karl (1955). Ιστορία της Βυζαντινής Λογοτεχνίας. Αθήνα: Πάπυρος. σελ. 240-241.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Περί κτισμάτων (κείμενο)
- Προκοπίου Καισαρέως Περί των του Δεσπότου Ιουστινιανού Κτισμάτων λόγοι έξι (κείμενο: έκδ. 1729)
- Περί κτισμάτων (αγγλική μετάφραση)