Μετάβαση στο περιεχόμενο

Μουσείο Ιστορίας των Πολωνοεβραίων

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Συντεταγμένες: 52°14′58″N 20°59′35″E / 52.24944°N 20.99306°E / 52.24944; 20.99306

Μουσείο Ιστορίας των Πολωνοεβραίων
Muzeum Historii Żydów Polskich
Χάρτης
Είδοςεβραϊκό μουσείο και κτήριο μουσείου
Αρχιτεκτονικήμεταμοντέρνα αρχιτεκτονική
ΔιεύθυνσηMordechaja Anielewicza ul. 6
Γεωγραφικές συντεταγμένες52°14′58″N 20°59′35″E
Διοικητική υπαγωγήΒαρσοβία
ΤοποθεσίαΣρουντμιέστσιε
ΧώραΠολωνία
Έναρξη κατασκευής2005
Ολοκλήρωση19  Απριλίου 2013[1]
ΑρχιτέκτοναςΡάινερ Μάχλαμακι και Ilmari Lahdelma
Ιστότοπος
Επίσημος ιστότοπος
Commons page Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Το Μουσείο Ιστορίας των Πολωνοεβραίων "Polin" (πολωνικά: Muzeum Historii Żydów Polskich‎‎) είναι μουσείο στην τοποθεσία του πρώην Γκέτο της Βαρσοβίας. Η εβραϊκή λέξη Polin σημαίνει είτε «Πολωνία» είτε «αναπαύομαι εδώ» και σχετίζεται με έναν θρύλο για την άφιξη των πρώτων Εβραίων στην Πολωνία.[2]

Ο ακρογωνιαίος λίθος του μουσείου τέθηκε το 2007 και το μουσείο άνοιξε στις 19 Απριλίου 2013.[3][4] Η κεντρική έκθεση άνοιξε τον Οκτώβριο του 2014[5] και περιλαμβάνει μια έκθεση πολυμέσων για την εβραϊκή κοινότητα που άκμασε στην Πολωνία για χίλια χρόνια μέχρι το Ολοκαύτωμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.[6]

Το κτίριο, μια μεταμοντέρνα κατασκευή από γυαλί, χαλκό και σκυρόδεμα, σχεδιάστηκε από τους Φινλανδούς αρχιτέκτονες, Ράινερ Μάχλαμακι και Ίλμαρι Λάχντελμα.[7]

Ιστορία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας της Πολωνίας, Λεχ Κατσίνσκι, στην τελετή θεμελίωσης του Μουσείου, 26 Ιουνίου 2007

Η ιδέα για τη δημιουργία ενός μεγάλου νέου μουσείου στη Βαρσοβία αφιερωμένο στην ιστορία των Πολωνοεβραίων ξεκίνησε το 1995 από την Ένωση του Εβραϊκού Ιστορικού Ινστιτούτου της Πολωνίας.[8] Την ίδια χρονιά, το Δημοτικό Συμβούλιο της Βαρσοβίας διέθεσε τη γη για αυτόν τον σκοπό στο Μουράνουφ, την προπολεμική εβραϊκή συνοικία της Βαρσοβίας και τοποθεσία του πρώην Γκέτο της Βαρσοβίας, απέναντι από το Μνημείο των Ηρώων του Γκέτο της Βαρσοβίας. Το 2005, η Ένωση του Εβραϊκού Ιστορικού Ινστιτούτου της Πολωνίας δημιούργησε μια ιδιωτική-δημόσια συνεργασία με το Πολωνικό Υπουργείο Πολιτισμού και Εθνικής Κληρονομιάς και την πόλη της Βαρσοβίας. Ο πρώτος διευθυντής του Μουσείου ήταν ο Γέζι Χάλμπερστατ. Τον Σεπτέμβριο του 2006, μια ειδικά σχεδιασμένη σκηνή που ονομάζεται Ohel (η εβραϊκή λέξη για τη σκηνή) ανεγέρθηκε για εκθέσεις και εκδηλώσεις στο χώρο της μελλοντικής τοποθεσίας του μουσείου.[8]

Ένας διεθνής αρχιτεκτονικός διαγωνισμός για το σχεδιασμό του κτηρίου ξεκίνησε το 2005, με την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και Εθνικής Κληρονομιάς. Στις 30 Ιουνίου 2005, ο νικητής ανακοινώθηκε από την κριτική επιτροπή ως η ομάδα δύο Φινλανδών αρχιτεκτόνων, των Ράινερ Μάχλαμακι και Ίλμαρι Λάχντελμα.[9] Στις 30 Ιουνίου 2009, εγκαινιάστηκε επίσημα η κατασκευή του κτιρίου. Το έργο ολοκληρώθηκε σε 33 μήνες με κόστος 150 εκατομμυρίων ζλότι, τα οποία διατέθηκαν από το Υπουργείο και τον Δήμο,[α] με συνολικό κόστος 320 εκατομμύρια ζλότι.[11][12] Υποστηρίζεται οικονομικά από ετήσιους πόρους του Υπουργείου Πολιτισμού της Πολωνίας και του Δημοτικού Συμβουλίου της Βαρσοβίας.[13]

Το κτίριο άνοιξε και το μουσείο ξεκίνησε τα εκπαιδευτικά και πολιτιστικά του προγράμματα στις 19 Απριλίου 2013, στην 70η επέτειο της Εξέγερσης του Γκέτο της Βαρσοβίας. Κατά τη διάρκεια των 18 μηνών που ακολούθησαν, περισσότεροι από 180.000 επισκέπτες περιηγήθηκαν στο κτίριο, επισκέφτηκαν τις πρώτες προσωρινές εκθέσεις και έλαβαν μέρος σε πολιτιστικά και εκπαιδευτικά προγράμματα και εκδηλώσεις, συμπεριλαμβανομένων προβολών ταινιών, συζητήσεων, εργαστηρίων, παραστάσεων, συναυλιών και διαλέξεων. Τα εγκαίνια, με την ολοκληρωμένη Κεντρική Έκθεση, πραγματοποιήθηκαν στις 28 Οκτωβρίου 2014.[14] Η Κεντρική Έκθεση τεκμηριώνει και εορτάζει τη χιλιετή ιστορία της εβραϊκής κοινότητας στην Πολωνία που αποδεκατίστηκε από το Ολοκαύτωμα.[5][6]

Το 2016, το μουσείο κέρδισε το Βραβείο Ευρωπαϊκού Μουσείου της Χρονιάς από το Ευρωπαϊκό Φόρουμ Μουσείων.[15]

Κατασκευή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η πρόσοψη του Μουσείου βλέπει στο Μνημείο για την Εξέγερση του Γκέτο της Βαρσοβίας

Η πρόσοψη του μουσείου βλέπει στο Μνημείο των Ηρώων του Γκέτο της Βαρσοβίας του 1943. Νικητής του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού ήταν ο Ράινερ Μάχλαμακι, του αρχιτεκτονικού στούντιο «Lahdelma & Mahlamäki Oy» στο Ελσίνκι, το σχέδιο του οποίου επιλέχθηκε από 100 υποβολές στον διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισμό. Η πολωνική εταιρεία Kuryłowicz & Associates ήταν υπεύθυνη για την κατασκευή. Το μινιμαλιστικό εξωτερικό του κτιρίου είναι επενδυμένο με γυάλινα πτερύγια και χάλκινο πλέγμα. Μεταξωτή στο γυαλί είναι η λέξη Polin, με λατινικά και εβραϊκά γράμματα.

Εβραϊκά και λατινικά γράμματα της λέξης Polin

Το κεντρικό χαρακτηριστικό του κτιρίου είναι η σπηλαιώδης είσοδος. Η κύρια αίθουσα σχηματίζει έναν ψηλό, κυματιστό τοίχο. Ο κενός χώρος είναι σύμβολο ρωγμών στην ιστορία των Πολωνοεβραίων. Σχήμα παρόμοιο με το φαράγγι, που θα μπορούσε να είναι μια αναφορά στο πέρασμα της Ερυθράς Θάλασσας γνωστό από την Έξοδο. Το μουσείο είναι σχεδόν 13.000 τετραγωνικά μέτρα ωφέλιμου χώρου. Στο χαμηλότερο επίπεδο, στο υπόγειο του κτιρίου θα τοποθετηθεί η κύρια έκθεση για την ιστορία των Εβραίων από τον Μεσαίωνα έως τη σύγχρονη εποχή. Το κτίριο του μουσείου διαθέτει επίσης ένα αμφιθέατρο πολλαπλών χρήσεων με 480 θέσεις, αίθουσες προσωρινής έκθεσης, ένα εκπαιδευτικό κέντρο, ένα κέντρο πληροφοριών, μια αίθουσα παιχνιδιών για παιδιά, μια καφετέρια, ένα κατάστημα και ένα μελλοντικό εστιατόριο κοσέρ.

Δεδομένου ότι το μουσείο παρουσιάζει ολόκληρη την ιστορία των Εβραίων στην Πολωνία, όχι μόνο την περίοδο της γερμανικής κατοχής, ο σχεδιαστής ήθελε να αποφύγει τις ομοιότητες με τα υπάρχοντα μουσεία του Ολοκαυτώματος (όπως το Εβραϊκό Μουσείο του Βερολίνου και το μουσείο στο Γιαντ Βασσέμ) που είχαν αυστηρές κατασκευές από σκυρόδεμα. Οι αρχιτέκτονες κράτησαν το μουσείο στα χρώματα της άμμου, δίνοντάς του μια πιο προσιτή αίσθηση.[16]

Ο κυρίως θάλαμος
Παραδοσιακό Μεζουζά στην είσοδο

Το εσωτερικό σχέδιο σχεδιάστηκε από την εταιρεία συμβούλων σχεδιασμού μουσείων με έδρα το Λονδίνο, Event Communications, μαζί με τοπικές εταιρείες.[17]

Το 2008, ο σχεδιασμός του μουσείου τιμήθηκε με το Διεθνές Βραβείο Αρχιτεκτονικής Chicago Athenaeum.[18] Το 2014, ο σχεδιαστής Ράινερ Μάχλαμακι, τιμήθηκε με το Βραβείο Αρχιτεκτονικής Finlandia για τον σχεδιασμό του μουσείου.[19]

Κεντρική Έκθεση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Κεντρική Έκθεση καταλαμβάνει περισσότερα από 4.000 μ2 του χώρου. Αποτελείται από 8 γκαλερί που τεκμηριώνουν και εορτάζουν τη χιλιετή ιστορία της εβραϊκής κοινότητας στην Πολωνία –κάποτε η μεγαλύτερη εβραϊκή κοινότητα στον κόσμο– που καταστράφηκε σχεδόν εξ ολοκλήρου κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος. Η έκθεση περιλαμβάνει μια πολυμεσική αφήγηση με διαδραστικές εγκαταστάσεις, πίνακες ζωγραφικής και προφορικές ιστορίες, μεταξύ άλλων χαρακτηριστικών που δημιουργήθηκαν από περισσότερους από 120 μελετητές και επιμελητές. Ένα αντικείμενο είναι ένα αντίγραφο της οροφής της Συναγωγής του Γκβόζντζιετς του 17ου αιώνα.[6]

Εκθέσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Δάσος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αυτή η έκθεση αφηγείται την ιστορία του πώς, φεύγοντας από τις διώξεις στη Δυτική Ευρώπη, οι Εβραίοι ήρθαν στην Πολωνία. Μέσα στα επόμενα χίλια χρόνια, η χώρα θα γινόταν το μεγαλύτερο ευρωπαϊκό σπίτι για την εβραϊκή κοινότητα.

Πρώτες Συναντήσεις (10ος αιώνας-1507)

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αυτή η έκθεση είναι αφιερωμένη στους πρώτους Εβραίους αποίκους στην Πολωνία. Οι επισκέπτες συναντούν τον Ιμπραχίμ ιμπν Γιακούμπ, έναν Εβραίο διπλωμάτη από την Κόρδοβα, συγγραφέα διάσημων σημειώσεων από ένα ταξίδι στην Ευρώπη. Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα αντικείμενα που παρουσιάζονται στην έκθεση είναι η πρώτη πρόταση που γράφτηκε στα γίντις στο βιβλίο προσευχής του 1272.

Paradisus Iudaeorum (1569-1648)

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αυτή η έκθεση παρουσιάζει πώς οργανώθηκε η εβραϊκή κοινότητα και τι ρόλο έπαιξαν οι Εβραίοι στην οικονομία της χώρας. Ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία αυτής της έκθεσης είναι ένα διαδραστικό μοντέλο της Κρακοβίας και του εβραϊκού Καζίμιες, που δείχνει τον πλούσιο πολιτισμό της τοπικής εβραϊκής κοινότητας. Οι επισκέπτες μαθαίνουν ότι η θρησκευτική ανοχή στην Πολωνία την έκανε «Paradisus Iudaeorum» (Εβραϊκός Παράδεισος). Αυτή η χρυσή εποχή της εβραϊκής κοινότητας στην Πολωνία έληξε με πογκρόμ κατά τη διάρκεια της Εξέγερσης του Χμελνίτσκι. Αυτό το γεγονός τιμάται με μια συμβολική θύελλα φωτιάς που οδηγεί στην επόμενη έκθεση.

Ο τίτλος της έκθεσης έχει αποτελέσει αντικείμενο κριτικής και συζήτησης μεταξύ μελετητών λόγω των αντισημιτικών ριζών της παροιμίας από την οποία προέρχεται, μια καταδίκη του 17ου αιώνα της «αχαλίνωτης επικράτησης των απίστων».[20][21]

Εβραϊκή πόλη (1648-1772)

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανακατασκευή στέγης της Συναγωγής του Γκβόζντζιετς

Αυτή η έκθεση παρουσιάζει την ιστορία των Πολωνοεβραίων μέχρι την περίοδο των διαμελισμών. Αναδεικνύεται από ένα παράδειγμα τυπικής παραμεθόριας πόλης, όπου οι Εβραίοι αποτελούσαν σημαντικό μέρος του πληθυσμού. Το πιο σημαντικό μέρος αυτής της έκθεσης είναι μια μοναδική ανακατασκευή της στέγης και της οροφής της Συναγωγής του Γκβόζντζιετς, μιας ξύλινης συναγωγής που βρισκόταν στην προπολεμική Πολωνία.

Ανακατασκευασμένο θησαυροφυλάκιο και μπιμάχ στο Μουσείο της Ιστορίας των Πολωνοεβραίων

Συναντήσεις με τη νεωτερικότητα (1772-1914)

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αυτή η έκθεση παρουσιάζει την εποχή των διαμελισμών, όταν οι Εβραίοι μοιράστηκαν τη μοίρα της πολωνικής κοινωνίας που χωρίστηκε μεταξύ της Αυστρίας, της Πρωσίας και της Ρωσίας. Η έκθεση περιλαμβάνει τον ρόλο που έπαιξαν Εβραίοι επιχειρηματίες, όπως ο Ίζραελ Ποζνάνσκι, στη βιομηχανική επανάσταση στα πολωνικά εδάφη. Οι επισκέπτες μαθαίνουν επίσης για αλλαγές στα παραδοσιακά εβραϊκά τελετουργικά και σε άλλους τομείς της ζωής, καθώς και για την εμφάνιση νέων κοινωνικών κινημάτων, θρησκευτικών και πολιτικών.

Στην Εβραϊκή οδό (1914-1939)

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Γκαλερί «Στην Εβραϊκή οδό» με εισόδους σε εκθεσιακούς χώρους

Αυτή η έκθεση είναι αφιερωμένη στην περίοδο της Δεύτερης Πολωνικής Δημοκρατίας, η οποία θεωρείται –παρά τις προκλήσεις που έπρεπε να αντιμετωπίσει η νεαρή χώρα– ως η δεύτερη χρυσή εποχή στην ιστορία των Πολωνοεβραίων. Παρουσιάζεται ένα γραφικό χρονοδιάγραμμα, που υποδεικνύει πολλά από τα σημαντικότερα πολιτικά γεγονότα του Μεσοπολέμου. Η έκθεση αναδεικνύει επίσης τον εβραϊκό κινηματογράφο, το θέατρο και τη λογοτεχνία.

Ολοκαύτωμα (1939-1944)

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αυτή η έκθεση δείχνει την τραγωδία του Ολοκαυτώματος κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής της Πολωνίας, η οποία είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο περίπου του 90% των 3,3 εκατομμυρίων Πολωνοεβραίων. Στους επισκέπτες παρουσιάζεται η ιστορία του Γκέτο της Βαρσοβίας και ο Εμάνουελ Ρίνγκελμπλουμ και η λαθραία ομάδα εθελοντών που ονομαζόταν «Oyneg Shabbos», οι οποίοι συγκέντρωναν έγγραφα και ζητούσαν μαρτυρίες και αναφορές για τη ζωή στο γκέτο κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής, με το πιο γνωστό το Αρχείο Ρίνγκελμπλουμ. Η έκθεση απεικονίζει επίσης τη φρίκη που βίωσαν οι Πολωνοί κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς και τις αντιδράσεις και τις απαντήσεις τους στην εξόντωση των Εβραίων.

Μεταπολεμικά Χρόνια (1944-σήμερα)

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η τελευταία έκθεση δείχνει την περίοδο μετά το 1945, όταν οι περισσότεροι από τους επιζώντες του Ολοκαυτώματος μετανάστευσαν για διάφορους λόγους, συμπεριλαμβανομένης της μεταπολεμικής κατάληψης της Πολωνίας από τους Σοβιετικούς, της εχθρότητας ορισμένων μερών του πολωνικού πληθυσμού και της κρατικής αντισημιτικής εκστρατείας που διεξήχθη από τις κομμουνιστικές αρχές το 1968. Σημαντική ημερομηνία είναι το έτος 1989, που σηματοδοτεί το τέλος της σοβιετικής κυριαρχίας, ακολουθούμενο από την αναβίωση μιας μικρής αλλά δυναμικής εβραϊκής κοινότητας στην Πολωνία.

Η έκθεση αναπτύχθηκε από μια διεθνή ομάδα μελετητών και επαγγελματιών μουσείων από την Πολωνία, τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ, σε συνεργασία με την ομάδα επιμέλειας του Μουσείου, υπό τη διεύθυνση της Καθ. Μπάρμπαρα Κίρσενμπλατ-Γκίμπλετ.

Δείτε επίσης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σημειώσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Η Ένωση για το Εβραϊκό Ιστορικό Ινστιτούτο της Πολωνίας ανέλαβε την ευθύνη για τη δημιουργία της Βασικής Έκθεσης και τη συγκέντρωση των κεφαλαίων για αυτήν με κόστος περίπου 120 εκατομμυρίων ζλότι[10]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ www.polin.pl/pl/aktualnosci/2014/01/22/oficjalna-data-otwarcia-wystawy-glownej-muzeum.
  2. ↑ «A 1000-Year History of Polish Jews» (PDF). POLIN Museum of the History of Polish Jews. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουλίου 2013. 
  3. ↑ «Kolejna budowa spóźniona. Czy jakaś powstanie na czas?». Gazeta Wyborcza. April 2012. http://warszawa.gazeta.pl/warszawa/1,34862,11470912,Kolejna_budowa_spozniona__Czy_jakas_powstanie_na_czas_.html. 
  4. ↑ «Little Left of Warsaw Ghetto 70 Years After Uprising». Yahoo!7. April 17, 2013. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις April 20, 2013. http://archive.wikiwix.com/cache/20130420182712/http://au.news.yahoo.com/world/a/%2D/world/16780873/little%2Dleft%2Dof%2Dwarsaw%2Dghetto%2D70%2Dyears%2Dafter%2Duprising. 
  5. ↑ 5,0 5,1 "About the Museum", POLIN Museum of the History of Polish Jews, accessed December 18, 2014
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 The Associated Press (June 24, 2007), Poland's new Jewish museum to mark community's thousand-year history.
  7. ↑ Polish, Jewish leaders break ground on landmark Jewish museum The Associated Press, June 26, 2007
  8. ↑ 8,0 8,1 A.J. Goldmann, "Polish Museum Set To Open Spectacular Window on Jewish Past" The Jewish Daily Forward, April 01, 2013.
  9. ↑ «Konkurs na projekt». Stołeczny Zarząd Rozbudowy Miasta. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2013-10-16. https://web.archive.org/web/20131016215018/http://szrm.pl/inwestycje/w-realizacji/muzeum-historii-zydow-polskich-3/. 
  10. ↑ Rozpoczęto budowę Muzeum Historii Żydów Polskich. Mkidn.gov.pl.
  11. ↑ «Zapis przebiegu posiedzenia komisji». Sejm.gov.pl. 25 Σεπτεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 15 Οκτωβρίου 2015. 
  12. ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 29 Νοεμβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 31 Μαρτίου 2022. 
  13. ↑ «Wiadomości». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Μαΐου 2019. Ανακτήθηκε στις 11 Ιανουαρίου 2018. 
  14. ↑ Znamy datę otwarcia wystawy Muzeum Historii Żydów Polskich Αρχειοθετήθηκε 2014-10-18 στο Wayback Machine. 22 January 2014
  15. ↑ «Polish Jewry museum wins European Museum of the Year Award». Jewish Telegraphic Agency. 10 April 2016. http://www.jta.org/2016/04/10/news-opinion/world/polish-jewry-museum-wins-european-museum-of-the-year-award. Ανακτήθηκε στις 11 April 2016. 
  16. ↑ Museum of the History of Polish Jews by Lahdelma & Mahlamäki Dezeen Magazine, 3 October 2013.
  17. ↑ «POLIN Museum of the History of Polish Jews». POLIN. Ανακτήθηκε στις 4 Οκτωβρίου 2019. Event Communications conceived exhibition master plan in years 2000-2003. Then Event worked on exhibition detailed design in years 2006-2011 
  18. ↑ International Architecture Awards: 2008 Winners The Chicago Athenaeum.
  19. ↑ «Arkkitehtuurin ensimmäinen Finlandia-palkinto: Rainer Mahlamäen puolanjuutalaisen historian museo Varsovassa». Helsingin Sanomat. 4 Νοεμβρίου 2014. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Νοεμβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 5 Νοεμβρίου 2014. 
  20. ↑ «A Virtual Visit to the Museum of the History of Polish Jews» (στα αγγλικά). Culture.pl. https://culture.pl/en/article/a-virtual-visit-to-the-museum-of-the-history-of-polish-jews. Ανακτήθηκε στις 2018-11-12. 
  21. ↑ Kijek, Kamil (2017). «For whom and about what? The Polin Museum, Jewish historiography, and Jews as a "Polish cause"» (στα αγγλικά). Studia Litteraria et Historica (6): 1–21. ISSN 2299-7571. https://www.ceeol.com/search/article-detail?id=700384. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Μουσείο_Ιστορίας_των_Πολωνοεβραίων&oldid=10737976"