Μάχη της Λέρου
 |
Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. |
| Μάχη της Λέρου (1943) | |||
|---|---|---|---|
| Μέρος της Μάχης της Δωδεκανήσου του Β' Π.Π. | |||
 Γερμανοί αλεξιπτωτιστές προετοιμάζονται στην Κρήτη για την απόβαση στη Λέρο | |||
| Χρονολογία | 26 Σεπτεμβρίου – 16 Νοεμβρίου 1943 | ||
| Τόπος | Λέρος, Ελλάδα | ||
| Έκβαση | Νίκη των δυνάμεων του Άξονα | ||
| Αντιμαχόμενοι | |||
| Ηγετικά πρόσωπα | |||
| Δυνάμεις | |||
| |||
| Απώλειες | |||
| |||
| 20 πολίτες νεκροί (κάτοικοι της Λέρου) | |||
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Η Μάχη της Λέρου είναι ένα από τα σημαντικότερα πολεμικά γεγονότα που έλαβαν χώρα,κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου, στην ανατολική Μεσόγειο. Ξεκίνησε με το βομβαρδισμό της Λέρου, από τη γερμανική αεροπορία, στις 26 Σεπτεμβρίου του 1943 και κορυφώθηκε με την αποβίβαση χερσαίων γερμανικών δυνάμεων στο νησί στις 12 Νοεμβρίου του 1943. Μετά από μάχες τεσσάρων ημερών, η Λέρος καταλήφθηκε από τις γερμανικές δυνάμεις στις 16 Νοεμβρίου. Ήταν η τελευταία νίκη των δυνάμεων του Άξονα.
Τα Δωδεκάνησα υπό ιταλική κατοχή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το 1912, κατά τη διάρκεια του Ιταλοτουρκικού Πολέμου οι ιταλικές δυνάμεις κατέλαβαν τα Δωδεκάνησα. Στις 13 Μαΐου του 1912 η τουρκική φρουρά της Λέρου, που αποτελούνταν από μόλις 22 άτομα, παραδόθηκε στους Ιταλούς. Αν και με τη συμφωνία Βενιζέλου - Τιττόνι του 1919 όλα τα Δωδεκάνησα εκτός από τη Ρόδο δόθηκαν στην Ελλάδα, τελικά, μετά τη Μικρασιατική καταστροφή, η Συνθήκη της Λωζάνης επιβεβαίωσε την κατοχή των νησιών αυτών από τους Ιταλούς.
Η σημασία της Λέρου και ο ρόλος της Τουρκίας
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η κατάληψη των Δωδεκανήσων από τις ιταλικές δυνάμεις, που έγινε κατά τη διάρκεια του Ιταλοτουρκικού Πολέμου, αποσκοπούσε στην παρεμπόδιση των οθωμανικών δυνάμεων που κατευθύνονταν στη Λιβύη, η οποία ανήκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Κατά τη διάρκεια της ιταλικής κατοχής η Λέρος μετατράπηκε σε σημαντική ναυτική βάση των Ιταλών. Με τον τρόπο αυτό οι τελευταίοι επεδίωκαν να αποκτήσουν τον έλεγχο της Μεσογείου και να εμποδίσουν τα σχέδια της Αγγλίας για διείσδυση στη Μέση Ανατολή.
Στις 8 Σεπτεμβρίου του 1943 η Ιταλία συνθηκολόγησε. Στις 11 Σεπτεμβρίου οι γερμανικές δυνάμεις κατέλαβαν τη Ρόδο και κατόπιν, στις 3 Οκτωβρίου την Κω. Με την πτώση της Ρόδου και την παράλληλη κατάληψη της Καρπάθου δεν ήταν δυνατή πλέον η είσοδος των Βρετανών στο Αιγαίο. Επίσης η ύπαρξη γερμανικών βάσεων στην περιοχή έθετε σε κίνδυνο την ασφάλεια των συμμαχικών δυνάμεων στην Αίγυπτο και έτσι οι Σύμμαχοι αποφάσισαν ότι η Λέρος, που είχε οργανωθεί σε σημαντικό ιταλικό οχυρό, έπρεπε να διατηρηθεί οπωσδήποτε και να ανακαταληφθούν η Ρόδος και η Κως. Επιπλέον μια συμμαχική νίκη στην περιοχή θα έδειχνε ότι η Γερμανία δεν ήταν ανίκητη και θα έπειθε την Τουρκία να μπει στον πόλεμο στο πλευρό των Συμμάχων.
Οι ιταλικές δυνάμεις στη Λέρο και ενίσχυση της άμυνας του νησιού από τους Βρετανούς
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η ιταλική φρουρά στο νησί αποτελούνταν από 5.500 άνδρες υπό τη διοίκηση του αντιναύαρχου Μασκέρπα.
Αναπτυγμένες περιμετρικά με αποστολή την προσβολή θαλάσσιων στόχων, ήταν 3 ιταλικές πυροβολαρχίες των 152 χλστ, 2 των 120 χλστ, 4 των 102 χλστ, μια των 90 χλστ και 14 των 76 χλστ. Υπήρχαν επίσης 87 αντιεροπορικά πυροβόλα και πολυβόλα, όμως τα περισσότερα από τα πολυβόλα ήταν παλιά και περιορισμένου βεληνεκούς, οι θέσεις τους δε ήταν ακάλυπτες και η παραλλαγή ελλιπής. Υπήρχαν ανθυποβρυχιακά δίκτυα και ναρκοπέδια που κάλυπταν τις θαλάσσιες προσβάσεις στο νησί, ήταν όμως ήδη γνωστά στους Γερμανούς και οι διαβιβάσεις δεν λειτουργούσαν επαρκώς εξαιτίας των γερμανικών βομβαρδισμών. Μέχρι τις αρχές Νοεμβρίου του 1943 οι Βρετανοί είχαν αποβιβάσει στο νησί 3 τάγματα πεζικού, τα οποία, μαζί με ένα ακόμα τάγμα στη Σάμο, αποτελούσαν τη 234η Ταξιαρχία με διοικητή τον Ταξίαρχο Τίλνεϊ.
Το σχέδιο άμυνας του Ταξίαρχου ήταν κάθε τάγμα, σε συνεργασία με ιταλικές δυνάμεις, να αναλάβει ένα τμήμα της Λέρου (βόρειο, κεντρικό και νότιο). Επειδή δεν υπήρχε ισχυρή εφεδρεία, ο ταξίαρχος Τίλνεϊ ζήτησε την αποστολή στη Λέρο ενός ακόμα τάγματος. Τελικά στάλθηκε μόνο ένας λόχος από το βρετανικό τάγμα της Σάμου και για λόγους διατήρησης των ισορροπιών μεταξύ Βρετανίας και Ιταλίας, δεν στάλθηκε ο ελληνικός Ιερός Λόχος, που βρισκόταν επίσης στη Σάμο.
Οι γερμανικές δυνάμεις στην περιοχή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι Γερμανοί, την παραμονή της επίθεσης στη Λέρο είχαν στα Δωδεκάνησα 357 αεροσκάφη. Σε αντίθεση όμως με την υπεροχή των Γερμανών στον αέρα, τα ναυτικά τους μέσα στην περιοχή ήταν φτωχά και περιορίζονταν σε τρία ιταλικά αντιτορπιλικά που είχαν αιχμαλωτιστεί, σε μερικά ανθυποβρυχιακά και κάποια ναρκαλιευτικά και σε 30 αποβατικά μικρής μεταφορικής ικανότητας. Στις χερσαίες δυνάμεις η κατάσταση ήταν καλύτερη, αφού σχηματίστηκε το Συγκρότημα Μάχης υπό το στρατηγό Φρίντριχ-Βίλχελμ Μύλερ, το οποίο περιελάμβανε 4 Τάγματα Πεζικού, ενισχυμένα με τμήματα ελαφρού Πυροβολικού και Μηχανικού. Υπήρχε επίσης ένα Τάγμα Καταδρομέων, ένας Λόχος Αλεξιπτωτιστών και ένας Λόχος Αμφίβιων Καταδρομέων της επίλεκτης Μεραρχίας «Μπράντενμπουργκ». Τέλος, μεταφέρθηκε και ένα τάγμα αλεξιπτωτιστών από την Ιταλία.
Η Μάχη της Λέρου
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η επίθεση κατά της Λέρου, που πήρε την ονομασία «Επιχείρηση Ταϊφούν», ορίστηκε για τις 12 Νοεμβρίου, ύστερα από πολλές αναβολές λόγω των επεμβάσεων του βρετανικού στρατού.
Ξημερώματα της 12ης Νοεμβρίου τα γερμανικά πλοία εμφανίστηκαν στις ακτές της Λέρου. Σύμφωνα με το γερμανικό σχέδιο οι Γερμανοί στρατιώτες θα αποβιβάζονταν συγχρόνως σε τρία σημεία στην ανατολική πλευρά του νησιού και σε ένα στη δυτική. Είχαν επιλεγεί ακτές βραχώδεις τόσο για την αποφυγή ναρκοπεδίων όσο και για τον αιφνιδιασμό των βρετανικών και των ιταλικών δυνάμεων στο νησί. Στο στενότερο σημείο της Λέρου, στην περιοχή του υψώματος Ράχη, το σχέδιο προέβλεπε τη ρίψη αλεξιπτωτιστών, που θα απέκοπταν το νησί στα δύο και θα συνένωναν το ανατολικό με το δυτικό προγεφύρωμα. Μετά την κατάληψη του βόρειου τμήματος της Λέρου, θα ακολουθούσε η προσβολή του νοτίου τμήματος.
Όμως το τάγμα που επρόκειτο να αποβιβαστεί στα δυτικά δέχτηκε σφοδρά πυρά πυροβολικού και αναγκάστηκε να επιστρέψει στην Κάλυμνο. Εξαιτίας της αποτυχίας των γερμανικών δυνάμεων να αποβιβαστούν στη δυτική πλευρά της Λέρου, δεν έγινε και η ρίψη αλεξιπτωτιστών στο κέντρο του νησιού, που θα συνέδεαν τα δύο προγεφυρώματα και οι Γερμανοί στρατιώτες στα ανατολικά αναγκάστηκαν να αντιμετωπίσουν το σύνολο των δυνάμεων των αμυνόμενων.
Γύρω στις 06:30 το πρωί της 12ης Νοεμβρίου τα τρία γερμανικά τάγματα αποβιβάστηκαν στην ανατολική πλευρά της Λέρου. Ένα άλλο τάγμα στο Βορρά, δεχόμενο πυρά από τις ιταλικές πυροβολαρχίες της περιοχής αναγκάστηκε να καταφύγει στο Φαρμακονήσι. Ένα δεύτερο γερμανικό τάγμα, υπό τον ταγματάρχη φον Ζάλντερν, κατάφερε αρχικά να αποβιβαστεί στον όρμο του Κρυφού, και το απόγευμα της ίδιας μέρας και ύστερα από συνεχείς συγκρούσεις,να καταλάβει το ύψωμα Κλειδί, που έχει ιδιαίτερη στρατηγική σημασία, καθώς συνδέει το βόρειο με το νότιο τμήμα της Λέρου. Στη νότια πλευρά του κόλπου των Αλίντων αποβιβάστηκε ο λόχος των Αμφίβιων Καταδρομέων «Μπραντενμπούργκερ», οι άνδρες του οποίου τελικά κατάφεραν να καταλάβουν κατά το ήμισυ τις εγκαταστάσεις της βαριάς πυροβολαρχίας «Λάγκο». Τέλος, γύρω στις 13:30 αλεξιπτωτιστές, των οποίων η πρωινή ρίψη είχε αναβληθεί λόγω της αποτυχημένης απόπειρας απόβασης στη δυτική πλευρά του νησιού, ερρίφθησαν στη Ράχη και με την κίνηση αυτή, που αιφνιδίασε τις ιταλικές δυνάμεις, κόπηκε η Λέρος στα δύο.
Την επόμενη ημέρα, οι Αμφίβιοι Καταδρομείς «Μπραντενμπούργκερ» ενισχύθηκαν με ένα Λόχο Πεζικού και κατάφεραν να καταλάβουν το σύνολο της πυροβολαρχίας «Λάγκο». Επίσης το τάγμα, το οποίο την προηγουμένη δεν είχε μπορέσει να αποβιβαστεί στη δυτική πλευρά του νησιού, στην περιοχή Γούρνα, αποβιβάστηκε τελικά στην Άνω Ζύμη στην ανατολική Λέρο και ενίσχυσε το προγεφύρωμα στα βόρεια του κόλπου των Αλίντων. Τις μεταφορές αυτές των γερμανικών στρατευμάτων δεν μπόρεσαν να εμποδίσουν τα βρετανικά πλοία, καθώς στη διάρκεια της νύχτας ύστερα από επίθεση της γερμανικής αεροπορίας εναντίον μιας μοίρας του βρετανικού στόλου, βυθίστηκε ένα αντιτορπιλικό και η μοίρα αυτή αναγκάστηκε να απομακρυνθεί.
Στις 14 Νοεμβρίου, γύρω στις δύο το πρωί, ξεκίνησε βρετανική αντεπίθεση για την ανακατάληψη του Πιτυκίου, που όμως δεν απέδωσε καθώς οι Γερμανοί προέβαλαν ισχυρή άμυνα και τελικά οι Βρετανοί αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν, έχοντας υποστεί βαριές απώλειες. Αντίστοιχα αποκρούστηκε και η βρετανική επίθεση για την κατάληψη του Μεροβιγλίου. Πιο επιτυχής ήταν η βρετανική επίθεση κατά του Κλειδίου που οδήγησε στην ανακατάληψή του.
Νωρίς το πρωί της 15ης Νοεμβρίου και ενώ η τύχη της Λέρου είχε αρχίσει να προδιαγράφεται, αφού οι γερμανικές δυνάμεις ενισχύονταν συνεχώς ενώ οι βρετανο-ιταλικές είχαν μειωθεί αισθητά και οι αντεπιθέσεις τους σε διάφορα σημεία του νησιού δεν είχαν τα επιθυμητά αποτελέσματα, ξεκίνησε νέα βρετανική αντεπίθεση κατά της Ράχης. Και αυτή η αντεπίθεση απέτυχε λόγω έλλειψης συντονισμού των βρετανό-ιταλικών δυνάμεων αλλά και εξαιτίας της έντονης αντίδρασης των Γερμανών. Αυτή ήταν η τελευταία βρετανική αντεπίθεση στην προσπάθεια αλλαγής της πορείας της μάχης. Στο Πιτύκι οι «Μπραντενμπούργκερ» επιτέθηκαν κατά του Κάστρου των Ιπποτών και το κατέλαβαν τις πρώτες απογευματινές ώρες, ενώ άλλες γερμανικές δυνάμεις κατευθύνθηκαν προς τον Πλάτανο, επιτυγχάνοντας την ενοποίηση όλων των γερμανικών προγεφυρωμάτων.
Στις 16 Νοεμβρίου, κατά τις τρεις το μεσημέρι και ενώ είχε προηγηθεί επίθεση των Γερμανών στο Μεροβίγλι, γερμανικές δυνάμεις, αφού εξουδετέρωσαν βρετανικές εστίες αντίστασης, έφτασαν έξω από το βρετανικό στρατηγείο και με την απειλή ανατίναξής του ανάγκασαν τον ταξίαρχο Τίλνεϊ να παραδοθεί. Με αυτήν την κίνηση τερματίστηκε η μάχη της Λέρου.
«Η απώλεια της Λέρου εκμηδένιζε προσωρινώς όλες τις ελπίδες μας στο Αιγαίο Πέλαγος.»
Ουίνστον Τσόρτσιλ
Απώλειες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στη διάρκεια των τεσσάρων ημερών που κράτησε η μάχη της Λέρου οι Βρετανοί είχαν 200 νεκρούς, οι Ιταλοί περίπου 230 και οι Γερμανοί 246. Επίσης υπήρξαν 280 τραυματίες Βρετανοί και 677 Γερμανοί, οι δε Γερμανοί είχαν και 162 αγνοούμενους. Ο αντιναύαρχος Μασκέρμπα και ο ναύαρχος Καμπιόνι συνελήφθησαν και μεταφέρθηκαν στην Ιταλία όπου δικάστηκαν και εκτελέστηκαν τον Μάρτιο του 1944. Οι Γερμανοί, εκτός από τις προαναφερθείσες απώλειες σε στρατιώτες, έχασαν και 7 αποβατικά διαφόρων μεγεθών.
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Ένθετο εφημερίδας Ελευθεροτυπία «Ε/Ιστορικά», «Η Mάχη της Λέρου», 23 Σεπτεμβρίου 2004