Εκκλησία της Μπογιάνα
 |
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
Συντεταγμένες: 42°38′41″N 23°15′58″E / 42.64472°N 23.26611°E
| Εκκλησία της Μπογιάνα | |
|---|---|
| Боянска църква | |
 | |
 | |
| Είδος | ορθόδοξη εκκλησία, εκκλησία και μουσείο |
| Γεωγραφικές συντεταγμένες | 42°38′41″N 23°15′58″E |
| Θρήσκευμα | Ορθόδοξη Εκκλησία |
| Θρησκευτική υπαγωγή | Ιερά Μητρόπολις Σόφιας |
| Διοικητική υπαγωγή | Μπογιάνα |
| Χώρα | Βουλγαρία |
| Έναρξη κατασκευής | 10ος αιώνας |
| Προστασία | Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς (από 1979) και μνημείο |
| Ιστότοπος | |
| Επίσημος ιστότοπος | |
 Πολυμέσα | |
| δεδομένα (π) | |
Η Εκκλησία της Μπογιάνα (βουλγαρικά: Боянска църква) είναι μεσαιωνική Βουλγαρική Ορθόδοξη εκκλησία, που βρίσκεται στα περίχωρα της Σόφιας, πρωτεύουσας της Βουλγαρίας, στη συνοικία Μπογιάνα. Στους πρόποδες του όρους Βίτοσα, είναι ένα από τα πιο σημαντικά μνημεία της μεσαιωνικής βουλγαρικής τέχνης και συμπεριλαμβάνεται στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO από το 1979.
Η ανατολική πτέρυγα της διώροφης εκκλησία κατασκευάστηκε αρχικά στα τέλη του 10ου ή στις αρχές του 11ου αιώνα, στη συνέχεια προστέθηκε η κεντρική πτέρυγα το 13ο αιώνα επί της Δεύτερης Βουλγαρικής Αυτοκρατορίας, ενώ το κτίριο ολοκληρώθηκε με μια περαιτέρω επέκταση προς τα δυτικά στα μέσα του 19ου αιώνα. Στους τοίχους του ναού απεικονίζεται ένα σύνολο 89 σκηνών με 240 ανθρώπινες μορφές.
Ιστορία και αρχιτεκτονική
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η Εκκλησία της Μπογιάνα χτίστηκε σε τρία στάδια: στα τέλη του 10ου με αρχές του 11ου, στα μέσα του 13ου και στα μέσα του 19ου αιώνα. Το παλαιότερο τμήμα (η ανατολική εκκλησία) είναι ένας μικρός σταυρεπίστεγος ναός με ένα θόλο, με ενσωματωμένα σταυροειδή υποστηρίγματα. Χτίστηκε στα τέλη του 10ου ή στις αρχές του 11ου αιώνα.
Το δεύτερο τμήμα, που συνέχεται με την ανατολική εκκλησία, κατασκευάσθηκε με εντολή του Σεβαστοκράτορα Καλογιάν και της σύζύγου του Ντεσισλάβα στα μέσα του 13ου αιώνα. Το κτίσμα αυτό ανήκει στο διώροφο τύπο τάφου-εκκλησίας. Αποτελείται από ισόγειο οικογενειακό τάφο, με ένα ημικυλινδρικό θόλο και δύο αρκοσόλια στο βόρειο και νότιο τοίχο, και ένα άνω όροφο, οικογενειακό παρεκκλήσι, πανομοιότυπου σχεδιασμού με την ανατολική εκκλησία. Η εξωτερική όψη είναι διακοσμημένη με κεραμικά.
Το τελευταίο τμήμα χτίστηκε με δωρεές από την τοπική κοινωνία στα μέσα του 19ου αιώνα. Η εκκλησία έκλεισε για το κοινό το 1954, προκειμένου να συντηρηθεί και να αποκατασταθεί. Ξαναάνοιξε μόνο εν μέρει το 2006.
Ως μέτρο προστασίας εγκαταστάθηκε κλιματισμός για να διατηρείται η θερμοκρασία στους 17-18 βαθμούς Κελσίου, με φωτισμό χαμηλής θερμότητας. Οι ομάδες των επισκεπτών επιτρέπεται να παραμένουν μόνο για 15 λεπτά. Το μνημείο, υπό τη διαχείριση του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου της Βουλγαρίας, άνοιξε πλήρως πάλι για το κοινό από τον υπουργό Πολιτισμού Στέφαν Νταναίλοφ στις 2 Οκτωβρίου 2008.
Τοιχογραφίες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]-
-
Σεβαστοκρατόρισσα Δεσισλάβα, προστάτις της εκκλησίας -
Πλοίο -
Κωνσταντίνος Α΄ Τιχ της Βουλγαρίας και Ειρήνη της Νίκαιας -
Παντοκράτωρ, τοιχογραφία του 1259 -
Ο Χριστός στο Ναό
Οι τοιχογραφίες στο εσωτερικό του ναού, οι καλύτερα σωζόμενες από τις οποίες χρονολογούνται από το 1259, είναι από τα σπουδαιότερα δείγματα βουλγαρικής μεσαιωνικής ζωγραφικής, που επηρέασαν τη θρησκευτική εικονογραφία και σε εκκλησίες και μονές της Σερβίας και της Ρωσίας. Οι ανώνυμοι καλλιτέχνες, οι οποίοι δημιούργησαν τις αριστουργηματικές αυτές νωπογραφίες, ακολουθώντας το εικονογραφικό ύφος της Βυζαντινής παράδοσης, προσέδωσαν στις εικονιζόμενες μορφές μια έντονη ζωντάνια κι ένα βαθύ ρεαλισμό.
Εκτός από το πρώτο στρώμα των τοιχογραφιών του 11ου-12ου αιώνα, από τις οποίες σώζονται μόνο θραύσματα, και το περίφημο δεύτερο στρώμα τοιχογραφιών από το 1259, η εκκλησία διαθέτει επίσης ένα μικρότερο αριθμό μεταγενέστερων τοιχογραφιών του 14ου και 16ου-17ου αιώνα, καθώς και από το 1882. Οι τοιχογραφίες αποκατασταθηκαν και καθαρίστηκαν το 1912-1915 από έναν Αυστριακό και ένα Βούλγαρο ειδικό και ξανά το 1934 και το 1944.
Η εκκλησία οφείλει την παγκόσμια φήμη της κυρίως στις τοιχογραφίες της του 1259. Αποτελούν ένα δεύτερο στρώμα πάνω από τα έργα ζωγραφικής των προηγούμενων αιώνων και ένα από τα πληρέστερα και καλύτερα διατηρημένα μνημεία της μεσαιωνικής τέχνης στα Βαλκάνια. Από μια επιγραφή στο βόρειο τοίχο του νάρθηκα, γίνεται γνωστό ότι η εκκλησία εικονογραφήθηκε στη διάρκεια της ηγεμονίας του τσάρου της Βουλγαρίας Κωνσταντίνου Α΄ Τιχ το 1259.
Δεκαοκτώ σκηνές στο νάρθηκα απεικονίζουν τη ζωή του Αγίου Νικολάου. Ο ζωγράφος εδώ απεικόνισε ορισμένες πτυχές της ζωής της εποχής του. Στο Θαύμα στη Θάλασσα, το πλοίο και τα καπέλα των ναυτικών θυμίζουν τον Ενετικό στόλο. Οι πρωσοπογραφίες των προστατών της εκκλησίας - του Σεβαστοκράτορα Καλογιάν και της συζύγου του Ντεσισλάβα, που προσφέρουν ένα ομοίωμα του ναού στον προστάτη της εκκλησίας Άγιο Νικόλαο, καθώς και εκείνες του Βούλγαρου τσάρου Κωνσταντίνου Α΄ Τιχ και της Τσαρίνας Ειρήνης, κόρης του Θεοδώρου Β' Λάσκαρι, θεωρούνται από τις εντυπωσιακότερες και ζωντανότερες τοιχογραφίες της εκκλησίας και βρίσκονται στο βόρειο τοίχο της. Εδώ εικονίζεται και ο προστάτης άγιος του βουλγαρικού λαού, ο Άγιος Ιωάννης της Ρίλας, ιδρυτής του περίφημου Μοναστηριού της Ρίλα.
Πρώτο στρώμα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το πρώτο στρώμα τοιχογραφιών, που αρχικά κάλυπτε ολόκληρη την ανατολική εκκλησία, χρονολογείται από τον 11ο-12ο αιώνα. Θραύσματα από αυτές τις τοιχογραφίες έχουν διατηρηθεί στα χαμηλότερα μέρη της αψίδας και στο βόρειο τοίχο και στο πάνω μέρος του δυτικού τοίχου και του νότιου θόλου.
Δεύτερο στρώμα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Σύμφωνα με την επιγραφή του δωρητή στο βόρειο τοίχο του δεύτερου τμήματος, το δεύτερο στρώμα τοιχογραφιών χρονολογείται από το 1259. Οι τοιχογραφίες ήταν ζωγραφισμένες πάνω στην προηγούμενη στρώση από μια ομάδα αγνώστων καλλιτεχνών, που επίσης διακόσμησαν τους δύο ορόφους του κτιρίου που κατασκευάσθηκε από το το Σεβαστοκράτορα Καλογιάν.
Η Εκκλησία της Μπογιάνα οφείλει την παγκόσμια φήμη της πάνω απ 'όλα στις τοιχογραφίες του 1259, που εποδεικνύουν τα εξαιρετικά επιτύγματα του μεσαιωνικού βουλγαρικού πολιτισμού. Η πλειοψηφία των άνω των 240 μορφών που απεικονίζονται εδώ φανερώνουν ατομικότητα, αξιοσημείωτη ψυχολογική ενόραση και ζωτικότητα. Οι τοιχογραφίες ακολουθούν τον κανόνα της αγιογραφίας που καθιερώθηκε με την Έβδομης Οικουμενικής Συνόδου, που πραγματοποιήθηκε στη Νίκαια το 787.
Οι τοιχογραφίες στο παλαιότερο τμήμα της εκκλησίας περιλαμβάνουν μια υπέροχη παράσταση του Χριστού Παντοκράτορα στον τρούλο. Απο κάτω απεικονίζεται μια σειρά από αγγέλους, με τους τέσσερις Ευαγγελιστές - Ματθαίο, Μάρκο, Λουκά και Ιωάννη - να απεικονίζονται στα σφαιρικά τρίγωνα. Τέσσερις εικόνες του Χριστού κοσμούν το πρόσωπο των τόξων: ο Χριστός Εμμανουήλ, ο Χριστός ο Παλαιός των Ημερών και οι αχειροποίητες Άγιον Μανδήλιον και Αγία Κέραμος. Ακολουθούν σκηνές από τις μεγάλες Εορτές και τα Πάθη του Χριστού. Μεταξύ των ολόσωμων απεικονίσεων των αγίων στην πρώτη βαθμίδα υπάρχουν δέκα πολεμιστής αγίους. Η Παναγία Ένθρονη, που περιβάλλεται από αρχαγγέλους, εμφανίζεται στην κόγχη του ιερού. Απο κάτω είναι τέσσερις Πατέρες της Εκκλησίας: ο Αγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, ο Μέγας Βασίλειος, ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος και ο Πατριάρχης Γερμανός. Οι τοιχογραφίες στις πλευρές της αγίας τράπεζας απεικονίζουν τους διάκονους Λαυρέντιο, Eύπλιο και Στέφανο, καθώς και τον Αγιο Νικόλαο, προστάτη του ισογείου της εκκλησίας - έναν από τους δημοφιλέστερους αγίους και προστάτη των ναυτικών, των εμπόρων και των τραπεζιτών.
Η ζωή του Αγίου Νικολάου απεικονίζεται σε 18 σκηνές στο νάρθηκα (το δεύτερο τμήμα του ναού). Οι άγνωστοι καλλιτέχνες περιέλαβαν στοιχεία της καθημερινής ζωής σε αυτές τις σκηνές, και πολλά από τα στοιχεία είναι αρκετά ρεαλιστικά - κυρίως οι φυσιογνωμίες τους. Το τύμπανο πάνω από την είσοδο του νάρθηκα εμφανίζει την Παναγία Βρεφοκρατούσα, την Αγία Άννα και τον Αγιο Ιωακείμ και το Χριστό Ευλογούντα. Η Αγία Αικατερίνη, η Αγία Μαρίνα, ο Αγιος Θεόδωρος ο Στουδίτης και ο Άγιος Παχώμιος απεικονίζονται στις χαμηλότερες βαθμίδες στους τοίχους. Το νότιο αρκοσόλιο περιέχει τη σκηνή του Χριστού Αμφισβητώντας τους Γιατρούς και το βόρειο τα Εισόδια της Θεοτόκου. Δύο εξαιρετικά σεβαστοί Βούλγαροι άγιοι εμφανίζονται επίσης στο νάρθηκα - ο Αγιος Ιωάννης της Ρίλας (η παλαιότερη αναπαράσταση επιζώντος αγίου) και η Αγία Παρασκευή (Πέτκα). Μεταξύ των μοναχών που απεικονίζεται εδώ είναι ο ερημίτης Αγιος Εφραίμ ο Σύρος. Οι εκφραστικές ρεαλιστικές προσωπογραφίες των δωρητών Σεβαστοκράτορα Καλογιάν και της συζύγου του Ντεσισλάβα και του Βούλγαρου τσάρου Κωνσταντίνου Α΄ Τιχ και της τσαρίνας Ειρήνης - ζωγραφισμένες με ακρίβεια, εξαιρετική ικανότητα και συναίσθημα - είναι από τις παλαιότερες προσωπογραφίες στη βουλγαρική ιστορία.
Επωνυμία καλλιτεχνών
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Σήμερα η ονομασία "Μάστορας της Μπογιάνα" αναφέρεται στην ομάδα των αγνώστων καλλιτεχνών που διακόσμησαν την εκκλησία και τελειοποίησαν την τέχνη τους στα εργαστήρια της Σχολής Ζωγραφικής του Τάρνοβο. Η Μπογιάνα είναι το μοναδικό και εντυπωσιακότερο πλήρως διατηρημένο μνημείο της Σχολής Ζωγραφικής του Τάρνοβο από το 13ο αιώνα. Σύμφωνα με πολλούς κορυφαίους ειδικούς οι παγκοσμίου φήμης τοιχογραφίες στην εκκλησία της Μπογιάνα έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της μεσαιωνικής Βουλγαρικής και Ευρωπαϊκής ζωγραφικής.
Ένα όνομα, πιθανώς αυτό του ζωγράφου, ανακαλύφθηκε κατά τη διάρκεια εργασιών αποκατάστασης κατά την περίοδο 2006-2008. Ο διευθυντής του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου Μπόζινταρ Ντιμιτρόφ δήλωσε: «Η ανακαίνιση αποκάλυψε μια σπάνια επιγραφή κάτω από ένα στρώμα σοβά σε ένα από τους τοίχους της εκκλησίας: "Εγώ, ο Βασίλι έγραψα". Ο "μάστορας της Μπογιάνα" του 13ου αιώνα ήταν ο μόνος ζωγράφος μετακύ βασιλέων και ευγενών, των οποίων τα ονόματα μνημονεύονταν τακτικά κατά τα κηρύγματα στην εκκλησία. Ο συντηρητής Γκριγκόρι Γκριγκόροφ δήλωσε: "Η Χριστιανική Ορθόδοξη θρησκεία απαγορεύει στο ζωγράφο να αυτοπροβάλεται, καθώς στα μάτια των ιερέων είναι ο Θεός που καθοδηγεί το χέρι του. Αλλά αυτός η ζωγράφος έγραψε το όνομά του, γνωρίζοντας ότι οι πιστοί δεν μπορούσαν να το δουν." Άλλοι ιστορικοί και αρχαιολόγοι είναι λιγότερο πεπεισμένοι ότι η επιγραφή προσδιορίζει τον "(αρχι)μάστορα", δεδομένου ότι κάλλιστα θα μπορούσε να είχε γίνει από ένα βοηθό του.
Μεταγενέστερες τοιχογραφίες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ορισμένα μέρη του ναού είχαν επιζωγραφισθεί και η πλειοψηφία αυτών των τοιχογραφιών σώζεται μέχρι σήμερα. Οι μεταγενέστερες τοιχογραφίες περιλαμβάνουν μια σκηνή των Εισοδίων της Θεοτόκου του 14ου αιώνα, μια προσωπογραφία του Αγίου Νικολάου από το 16ο-17ο αιώνα, καθώς και απεικονίσεις των δύο πολιούχων της Εκκλησίας της Μπογιάνα - του Αγίου Νικολάου καιτου Αγίου Παντελεήμονα - από το 1882.
Κτητορική επιγραφή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η επιγραφή των προστατών της εκκλησίας του 1259 στα Μεσαιωνικά Βουλγαρικά αναφέρει:[1][1] Αρχειοθετήθηκε 2016-03-03 στο Wayback Machine.
| « | + вꙁьдвиже сѧ ѿ ꙁемѧ · и сьꙁда сѧ · прѣчисты хра
мь · ст҃аго иерарха хв҃а николы · и ст҃аго и великѡ славнагѡ мѫченика хв҃а · пантелеимѡна · тече ниемь · и троудомь · и любовнꙙѫ многоꙙѫ · калѡ ѣнѣ севастократора братꙋчѧда цр҃ва · внꙋкь · ст҃аго · стефана · кралѣ србьскаго · написа же сѧ при цр҃ ьство блгарское · при благовѣрнѣмь и бг҃очь стивѣмь · и хс҃толюбивѣмь цр҃и · костањ динѣ асѣни ⁘ едикто ·ꙁ҃[·] в лѣто ·ѕ҃⁘ѱ҃··ѯ҃⁘ꙁ҃⁘ |
» |
| « | Αυτός ο άσπιλος ναός των Αγίων ιεράρχου Νικολάου και μάρτυρος Παντελεήμονος ανεγέρθηκε και δημιουργήθηκε με τα χρήματα, τη φροντίδα και τη μεγάλη αγάπη του Καλογιάν, του σεβαστοκράτορος, εξαδέλφου του Τσάρου, εγγονού του Αγίου Στεφάνου, Βασιλέως της Σερβίας, και διακοσμήθηκε επί της Βουλγαρικής Αυτοκρατορίας υπό τον ευσεβή και φιλόθεο Τσάρο Κωνσταντίνο Ασέν. Ινδικτιών 7 του έτους 6767 [1259]. | » |
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Kampgen, Sebastian. Remarks on the Patron’s Inscription of the Boyana Church Αρχειοθετήθηκε 2016-03-03 στο Wayback Machine.. 2011.
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- "Guide Book SOFIA", TANGRA Publishing House Ltd, Sofia, Bulgaria.
- "BULGARIA Tour Guide", TANGRA Publishing House Ltd, Sofia, Bulgaria, 2006.
![[1]](http://www.boyanachurch.org/pictures/gallery/pic8s.jpg){kind=link}
