Εκστρατεία της Καλλίπολης

Εκστρατεία της Καλλίπολης
Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος
Φωτογραφίες από την εκστρατεία
Χρονολογία	17 Φεβρουαρίου 1915 – 9 Ιανουαρίου 1916 (π.ημ.)
Τόπος	Χερσόνησος της Καλλίπολης - Σαντζάκι της Καλλίπολης - Βιλαέτι της Αδριανούπολης - Οθωμανική Αυτοκρατορία
Αποτέλεσμα	Αποφασιστική νίκη των Οθωμανών Ανακατάληψη της Καλλίπολης
Αντιμαχόμενοι
Ηνωμένο Βασίλειο Γαλλία Ρωσία Οθωμανική Αυτοκρατορία υποστηριζόμενη από Γερμανική Αυτοκρατορία Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία
Ηγετικά πρόσωπα
Ίαν Χάμιλτον Χέρμπερτ Κίτσενερ Ουίνστον Τσώρτσιλ Henri Gouraud Maurice Bailloud Ισμαήλ Εμβέρ Όθων Λίμαν φον Σάντερς Φεβζί Τσακμάκ Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ Τζαφέρ Ταγιάρ

Η Εκστρατεία της Καλλίπολης ή Μάχη της Καλλίπολης (τουρκικά: Çanakkale Savaşı‎‎), ήταν πολεμική επιχείρηση της Εγκάρδιας Συνεννόησης, από τις 25 Απριλίου 1915 μέχρι τις 9 Ιανουαρίου 1916, για την κατάληψη της χερσονήσου της Καλλίπολης, τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που είχε πρόσφατα ενταχθεί στις Κεντρικές Δυνάμεις, οπόταν και βρετανικά, γαλλικά και αποικιακά στρατεύματα επιχείρησαν, αποτυχημένα, να καταλάβουν τα στενα των Δαρδανελίων ώστε να αποκαταστήσουν τη θαλάσσια τροφοδοσία της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου.

Μετά από έναν αποτυχημένη ναυτικό βομβαρδισμό, πραγματοποιήθηκε αμφίβια απόβαση στη χερσόνησο της Καλλίπολης. Η προσπάθεια απέτυχε, και μετά από οκτώ μήνες σκληρών μαχών και πολλά θύματα και στις δύο πλευρές η δύναμη εισβολής τελικά αποχώρησε. Η εκστρατεία ήταν μια από τις μεγαλύτερες νίκες των Οθωμανών κατά τη διάρκεια του πολέμου και θεωρείται μια μεγάλη αποτυχία για τους Συμμάχους. Η αποτυχία της εκστρατείας προκάλεσε επικρίσεις στο Λονδίνο κατά του Γουίνστον Τσόρτσιλ, που ήταν ο πιο ένθερμος οπαδός της και την πτώση της κυβέρνησης των Φιλελευθέρων, την οποία διαδέχθηκε κυβέρνηση συνασπισμού Φιλελευθέρων - Συντηρητικών. Ο Τσόρτσιλ, μολονότι απαλλάχθηκε από τη θέση του, παρέμεινε στο Πολεμικό Συμβούλιο. Η ήττα των συμμάχων συμπίπτει με την κορύφωση της Γενοκτονίας των Αρμενίων. Επιπλέον, η καθήλωση των Ανταντικών δυνάμεων στην εκστρατεία αυτή ευθύνεται και για το καθυστερημένο άνοιγμα του Μακεδονικού Μετώπου και την πτώση τη Σερβίας. Το φθινόπωρο του έτους ξεκίνησε η μεταφορά των ηττημένων στρατευμάτων τους (μετονομαζόμενα ως Στρατιά της Ανατολής) στο Μακεδονικό Μέτωπο, με απόβασή του στη Θεσσαλονίκη, ενώ τα τελευταία συμμαχικά στρατεύματα αποχώρησαν τελίως τον Δεκέμβρη του 1915.

Η συμμετοχή ή όχι της Ελλάδας στην εκστρατεία της Καλλίπολης αποτέλεσε την πρώτη μιας σειράς διαφωνιών μεταξύ του Πρωθυπουργού Ελευθέριου Βενιζέλου - που υποστήριζε την συμμετοχή της Ελλάδας στην Εκστρατεία στο πλευρό των δυνάμεων της Αντάντ για τα σημαντικά ανταλλάγματα (προσάρτηση της Μικράς Ασίας, Βόρειας Ηπείρου, και Κύπρου). - και του Βασιλιά Κωνσταντίνου που θεωρούσε ότι η εμπλοκή της χώρας στην εκστρατεία θα ήταν ολέθρια για τον ελληνικό στρατό. Η πρώτη αυτή διαφωνία μεταξύ Πρωθυπουργού και Βασιλιά, οδήγησε τον Ελευθέριο Βενιζέλο να υποβάλλει την παραίτηση της κυβέρνησής του, γεγονός που αποτέλεσε την εναρκτήρια πράξη του Εθνικού Διχασμού. Ακολούθησαν εκλογές εν είδη δημοψηφίσματος (Μάιος 1915) για τη σύμπραξη με την Τριπλή Συνεννόηση (Αντάντ), τις οποίες κέρδισε και πάλι το κόμμα των «Φιλελευθέρων». Ούτε όμως τότε θα αλλάξει η εξωτερική πολιτική της χώρας αφού το παλάτι, έχοντας καθυστερήσει το σχηματισμό της βενιζελικής Κυβέρνησης μέχρι το καλοκαίρι, τον Οκτώβρη του '15 θα τη διαλύσει ξανά — και οριστικά αυτή τη φορα — με αφορμή την τη αντίθεση του βασιλιά στην απόβαση των συμμάχων στη Θεσσαλονίκη για την ενεργοποίηση του Ελληνοσερβικού συμφώνου με το άνοιγμα του Μακεδονικού Μετώπου.

Κωνσταντίνος: Δεν στέκει στρατιωτικώς η επιχείρησις, κ. πρωθυπουργέ. Εχω εδώ τους επιτελείς διά να σας αναπτύξουν εκ νέου το ζήτημα.
Βενιζέλος: Γνωρίζω τα επιχειρήματά των. Σας επαναλαμβάνω τούτο: Εάν σπεύσωμεν, τα Δαρδανέλια θα πέσουν. Και αποτυγχάνοντες, όμως, εξασφαλίζομεν την Βόρειον Ηπειρον, την Κύπρον και την Μικράν Ασίαν…
Κωνσταντίνος: Θεωρείτε τόσο εύκολον την πλήρη ήτταν της Γερμανίας;
Βενιζέλος: Δεν υποτιμώ τη γερμανικήν δύναμιν. Επανειλημμένως εν τούτοις σας εξέθεσα διατί τελικώς θα επικρατήσει η Αγγλία. Εις την Ανατολήν ιδίως θα επιβληθεί καθ’ όλην την γραμμήν. Η Γερμανία υποστηρίζει την Τουρκία και εργάζεται διά λογαριασμόν της εις την Μικράν Ασίαν. Η Αγγλία θέλει τη συνεργασία και το μεγάλωμα της Ελλάδος. Μόνο διά της Αγγλίας θα κρατήσωμεν όσα έχομεν και θα επεκταθώμεν εκ νέου.
Κωνσταντίνος: Η Ρωσσία δεν μας αφήνει να πάμε εις την Πόλι.
Βενιζέλος: Δεν ημπορεί να μας εμποδίσει η Ρωσσία. Προσφέρομεν μικράν αλλά χρήσιμον δύναμιν εις στιγμήν αποφασιστικήν. Η Ρωσσία δεν διαθέτει προς το παρόν ούτε ένα σύνταγμα. Αυτό άλλωστε το απροπαράσκευον της τουρκικής αμύνης το ονομάζω ευκαιρίαν. Δεν ζητούμεν δε να γίνωμεν κύριοι της Κωνσταντινουπόλεως. Θα συντελέσωμεν προς κατάκτησιν και διεθνοποίησιν της πόλεως. Εις την Κωνσταντινούπολη Μεγαλειότατε θα πάμε από 'τη Μικρά Ασία…

Ο Γεώργιος Βεντήρης (ιστορικός σύγχρονος των γεγονότων) ισχυρίζεται πως πηγή του διαλόγου είναι ο ίδιος ο Βενιζέλος.

• 
  Το Μνημείο των Μαρτύρων Καλλίπολης στον όρμο Anzac, που τιμά την απώλεια των Οθωμανών και των στρατιωτών Anzac στη χερσόνησο της Καλλίπολης
• 
  Η πορεία της ημέρας Anzac στο Wagga Wagga της Αυστραλίας το 2015
• 
  Η γέφυρα Çanakkale 1915 στο στενό των Δαρδανελίων, που συνδέει την Ευρώπη και την Ασία, θα γίνει η μεγαλύτερη κρεμαστή γέφυρα στον κόσμο μετά την ολοκλήρωση
• 
  Το μνημείο Αυστραλιανής Τουρκικής Φιλίας στο Kings Domain της Μελβούρνης τιμά τους πεσμένους στρατιώτες του Α 'Παγκοσμίου Πολέμου και είναι ένα αφιέρωμα στις σχέσεις Αυστραλίας-Τουρκίας

Περαιτέρω ανάγνωση

• Basarin, Vecihi· Basarin, Hatice Hurmuz (2008). Beneath the Dardanelles: The Australian Submarine at Gallipoli. Crows Nest, NSW: Allen & Unwin. ISBN 978-1-74175-595-4. 
• Baly, Lindsay (2003). Horseman, Pass By: The Australian Light Horse in World War I. East Roseville, NSW: Simon & Schuster. OCLC 223425266. 
• Carlyon, Les (11 Νοεμβρίου 2004). «Australian War Memorial Anniversary Oration: Gallipoli in a Nation's Remembrance». soundtrack and text. Australian War Memorial. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Δεκεμβρίου 2004. Ανακτήθηκε στις 7 Δεκεμβρίου 2008. 
• Erickson, Edward J. (2007). Gooch, John· Reid, Brian Holden, επιμ. Ottoman Army Effectiveness in World War I: A Comparative Study. Military History and Policy. Abingdon, Oxon: Routledge. ISBN 978-0-203-96456-9. 
• Gilbert, Martin (2004). The First World War: A Complete History. New York: Henry Holt and Co. ISBN 978-0-8050-7617-2. 
• Hart, Peter (2011). Gallipoli. London: Profile Books. ISBN 978-1-84668-159-2. 
• Kraaijestein, Martin· Schulten, Paul (2009). Het Epos van Gallipoli. Feiten, verhalen en mythen over de geallieerde aanval op Turkije tijdens de Eerste Wereldoorlog [The Epic of Gallipoli. Facts, Stories and Myths about the Allied Attack on Turkey during World War I] (στα Ολλανδικά). Soesterberg: Uitgeverij Aspekt. ISBN 978-90-5911-758-7. 
• Kyle, Roy (2003). An Anzac's Story. Camberwell: Penguin. ISBN 978-0-14-300187-4. 
• Laffin, John (1980). Damn the Dardanelles!: The Story of Gallipoli. London: Osprey. ISBN 0-85045-350-X. OCLC 7770209. 
• Özdemir, H. (2008) [2005]. The Ottoman Army: Disease and Death on the Battlefield 1914–1918. Salt Lake City: University of Utah Press. ISBN 978-1-60781-964-6. 
• Patton, George S. (1936). The Defense of Gallipoli: A General Staff Study. Hawaii: Hawaiian Department. 
• Plowman, Peter (2013). Voyage to Gallipoli. Kenthurst, NSW: Rosenberg. ISBN 978-1-922013-53-8. 
• Orr, Philip (2006). Field of Bones: An Irish Division at Gallipoli. Dublin, Ireland: Lilliput Press. ISBN 978-1-84351-065-9. 
• Tyquin, Michael (1993). Gallipoli: The Medical War. Sydney: University of New South Wales Press. ISBN 978-0-86840-189-8. 
• Uyar, Mesut (2015). The Ottoman Defence Against The Anzac Landing. Australian Army Campaigns. 16. Newport, NSW: Big Sky. ISBN 978-1-925275-01-8. 
• Waite, Fred (1919). The New Zealanders at Gallipoli. Official History New Zealand's Effort in the Great War. I. Auckland, NZ: Whitcombe and Tombs. OCLC 8003944.