Βίκτορ Αμπαρτσουμιάν

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Βίκτορ Αμπαρτσουμιάν
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Վիկտոր Համազասպի Համբարձումյան (Αρμενικά)
Γέννηση5ιουλ. / 18  Σεπτεμβρίου 1908γρηγ.[1][2][3]
Τιφλίδα[2][3]
Θάνατος12  Αυγούστου 1996[1][4][5]
Μπιουρακάν[6][3]
Τόπος ταφήςΜπιουρακάν (40°19′41″ s. š., 44°16′35″ v. d.)[3]
ΕθνικότηταΑρμένιοι[7][2]
Χώρα πολιτογράφησηςΡωσική Αυτοκρατορία
Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών[8]
Αρμενία[9][10]
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςAρμενικά[11][12]
Ρωσικά[12][13]
ΕκπαίδευσηΔιδάκτωρ των Επιστημών στη Φυσική και τα Μαθηματικά
ΣπουδέςHerzen University (1924–1925)[7]
Σχολή φυσικομαθηματικών του πανεπιστημίου της Αγίας Πετρούπολης (1925–1928)[7]
Αστεροσκοπείο του Πούλκοβο (1928–1931)[7]
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητααστροφυσικός[2][3]
πολιτικός
αστρονόμος[14]
ΕργοδότηςΚρατικό Πανεπιστήμιο Αγίας Πετρούπολης (1931–1941)[7]
Yelabuga branch of Kazan Federal University (1941–1943)[7]
Κρατικό Πανεπιστήμιο του Γερεβάν (1943–1946)[7][2]
Byurakan Observatory (1946–1988)[7][2][3]
Πολιτική τοποθέτηση
Πολιτικό κόμμα/ΚίνημαΚομμουνιστικό Κόμμα Σοβιετικής Ένωσης
Οικογένεια
ΤέκναRafael Hambardzumyan
Ruben Hambardzumyan
ΓονείςHamazasp Hambardzumyan[15]
ΑδέλφιαGohar Hambardzumyan
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμαδιευθυντής (από 1946)[2]
πρόεδρος (1947–1993, Εθνική Ακαδημία Επιστημών της Αρμενίας)[7][2]
μέλος του Ανώτατου Σοβιέτ της Σοβιετικής Ένωσης (1950–1990)[16]
πρόεδρος (1961–1964, Διεθνής Αστρονομική Ένωση)[7][3]
πρόεδρος (1968–1972, International Council for Science)[17][3]
ΒραβεύσειςΚρατικό Βραβείο Στάλιν 2ου βαθμού (1946)
βραβείο Ζυλ Ζανσέν (1956)
τάγμα του Λένιν (10  Ιουνίου 1945)
τάγμα της Οκτωβριανής Επανάστασης (16  Σεπτεμβρίου 1983)
τάγμα του Παράσημου της Τιμής (23  Δεκεμβρίου 1988)
Μετάλλιο Μπρους (1960)
Εθνικός Ήρωας της Αρμενίας (11  Οκτωβρίου 1994)
Επίτιμοι πολίτες του Γερεβάν
Deserved scientist of ArmSSR
τάγμα του Κόκκινου Λαβάρου της Εργασίας (21  Φεβρουαρίου 1944)
μετάλλιο για την αξία της εργασίας (26  Σεπτεμβρίου 1960)
Χρυσό μετάλλιο Λομονόσοφ (1971)[18]
Μετάλλιο Χέλμχολτς (1971)
Χρυσό Μετάλλιο της Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρείας (1960)
Μετάλλιο Κοτένιους (1974)
τάγμα του Λένιν (17  Σεπτεμβρίου 1958)
τάγμα του Λένιν (17  Σεπτεμβρίου 1968)
Χρυσό Μετάλλιο του Σφυροδρέπανου (17  Σεπτεμβρίου 1968)
τάγμα του Λένιν (1974)
τάγμα του Λένιν (15  Σεπτεμβρίου 1978)
Χρυσό Μετάλλιο του Σφυροδρέπανου (15  Σεπτεμβρίου 1978)
τάγμα του Κόκκινου Λαβάρου της Εργασίας (19  Σεπτεμβρίου 1953)
κρατικό βραβείο Στάλιν 1ου βαθμού (1950)
Κρατικό Βραβείο της Ρωσικής Ομοσπονδίας (1995)
μετάλλιο Ζανσέν (1956)
μέλος στην Αμερικανική Ακαδημία Τεχνών και Επιστημών
αλλοδαπό μέλος της Βασιλικής Εταιρείας του Λονδίνου (24  Απριλίου 1969)[19]
Κρατικό Βραβείο Ε.Σ.Σ.Δ. (1946)
Κρατικό Βραβείο Ε.Σ.Σ.Δ. (1950)
Ήρωας της Σοσιαλιστικής Εργασίας
τάγμα της σημαίας της Δημοκρατίας της Ουγγαρίας
Τάγμα του Κυρίλου και Μεθοδίου
Τιμημένος επιστήμων της Αρμενίας
βραβείο Στάλιν
Armenian SSR State Prize (1988)
Ταξιάρχης του Τάγματος της Αξίας της Δημοκρατίας της Πολωνίας (1973)
Τάγμα της Αξίας της Δημοκρατίας της Πολωνίας
Ιστότοπος
ambartsumian.ru
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ο Βίκτορ Αμαζάσποβιτς Αμπαρτσουμιάν (ρωσ. Виктор Амазаспович Амбарцумян, αρμεν. Վիկտոր Համազասպի Համբարձումյան, αρμεν. προφορά «Βίκτορ Χαμαζάσπι Χαμπαρτζουμγιάν», 5 Σεπτεμβρίου 1908 – 12 Αυγούστου 1996) ήταν Σοβιετικός Αρμένιος[20] αστρονόμος-αστροφυσικός. Θεωρείται ευρύτατα ως ένας από τους κορυφαίους αστρονόμους του 20ού αιώνα παγκοσμίως και ως ο ιδρυτής της θεωρητικής αστροφυσικής στη Σοβιετική Ένωση.

Σπούδασε στο Κρατικό πανεπιστήμιο του Λένινγκραντ και στο Αστεροσκοπείο του Πούλκοβο. Κατόπιν δίδαξε στο παραπάνω πανεπιστήμιο, όπου ίδρυσε το πρώτο Τμήμα Αστροφυσικής στη Σοβιετική Ένωση, το 1934. Κατόπιν ωστόσο εγκαταστάθηκε στη Σοβιετική Αρμενία, όπου ίδρυσε το Αστεροσκοπείο του Μπιουρακάν το 1946. Πέρασε την υπόλοιπη σταδιοδρομία του έχοντας ως βάση αυτό το αστεροσκοπείο, το οποίο κατέστησε μείζον κέντρο αστρονομικών ερευνών. Επίσης υπήρξε ένας από τους συνιδρυτές της Αρμενικής Ακαδημίας Επιστημών, της οποίας υπήρξε ο πρόεδρος επί σχεδόν μισό αιώνα. Κάποιος σχολιαστής σημείωσε ότι «οι φυσικές επιστήμες στην Αρμενία ήταν συνώνυμες με το όνομα Αμπαρτσουμιάν». Το 1965 ίδρυσε το περιοδικό Astrofizika (που εκδίδεται σήμερα και στην αγγλική ως Astrophysics) και ήταν αρχισυντάκτης του για περισσότερο από 20 χρόνια.

Ο Αμπαρτσουμιάν άρχισε να αποσύρεται από τις θέσεις που κατείχε μόνο μετά την ηλικία των 80 ετών. Απεβίωσε στο σπίτι του στο Μπιουρακάν και τάφηκε στον χώρο του αστεροσκοπείου. Το 1994 ανακηρύχθηκε Εθνικός Ήρωας της Αρμενίας.

Οικογένεια και σπουδές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Αμπαρτσουμιάν γεννήθηκε στην Τιφλίδα στις 18 Σεπτεμβρίου (5 Σεπτεμβρίου με το Παλαιό ημερολόγιο) του 1908 και ήταν γιος της Χριψιμέ (το γένος Χαχανιάν, 1885-1972)[21] και του Χαμαζάσπ Χαμπαρτζουμιάν[22][23] (1880-1966). Ο πατέρας της Χριψιμέ ήταν ιερέας της Αρμενικής Εκκλησίας από το Τσχινβάλι, ενώ ο Χαμαζάσπ καταγόταν από το Βαρντενίς[24]: οι πρόγονοί του είχαν μετεγκατασταθεί από το Ντιάντιν της σημερινής Τουρκίας στις νότιες όχθες της λίμνης Σεβάν το 1830, μετά τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο.[25][23] Ο Χαμαζάσπ ήταν μορφωμένος άνθρωπος των γραμμάτων, που σπούδασε νομική στο Κρατικό πανεπιστήμιο της Αγίας Πετρούπολης[24][26] και μετέφρασε την Ιλιάδα στην αρμενική γλώσσα απευθείας από τα αρχαία ελληνικά[26][23], ενώ το 1912 συν-ίδρυσε την «Καυκάσια Εταιρεία Αρμενίων Συγγραφέων», η οποία διήρκεσε μέχρι το 1921.

Οι γονείς του Βίκτορ Αμπαρτσουμιάν παντρεύτηκαν το 1904. Εκτός από τον Βικτορ, απέκτησαν δύο ακόμα τέκνα, τον Λεβόν και την Γκοχάρ (Գոհար, 1907-1979). Ο Λεβόν πέθανε ως φοιτητής της γεωφυσικής σε ηλικία 23 ή 24 ετών, ενώ βρισκόταν σε αποστολή στα Ουράλια.[27][26] Η Γκοχάρ ήταν μαθηματικός, κάτοχος της έδρας της θεωρίας πιθανοτήτων και της μαθηματικής στατιστικής στο Κρατικό Πανεπιστήμιο του Γερεβάν προς το τέλος της ζωής της.[28]

Ο Βίκτορ ανέπτυξε πρώιμο ενδιαφέρον για τα μαθηματικά και μπορούσε να πολλαπλασιάσει δύο αριθμούς από την ηλικία των 4 ετών. Το ενδιαφέρον του για την αστρονομία ξεκίνησε με την ανάγνωση μιας ρωσικής μεταφράσεως ενός βιβλίου του Αμερικανού αστρονόμου Όρμσμπυ Μ. Μίτσελ σε ηλικία 11 ετών. Μεταξύ του 1917 και του 1924 σπούδασε στο Γ΄ και στο Δ΄ Γυμνάσιο της Τιφλίδας, όπου η εκπαίδευση γινόταν στα Ρωσικά και στα Αρμενικά. Το 1921 μετεγγράφηκε στο Δ΄ Γυμνάσιο προκειμένου να έχει καθηγητή τον Νικολάι Ιγκνατιέβιτς Σουντάκοφ, αστρονόμο σπουδαγμένο στη Μόσχα, τον οποίο ο Αμπαρτσουμιαν αποκαλούσε «πολύ σοβαρό δάσκαλο της αστρονομίας». Ο Βίκτορ συνεργάστηκε με τον Σουντάκοφ στο σχολικό αστεροσκοπείο που είχε κατασκευάσει ο τελευταίος.[26] Στο σχολείο, ο Αμπαρτσουμιάν συνέγραψε αρκετές εργασίες αστρονομίας[29] και έδωσε διαλέξεις για την προέλευση του Ηλιακού Συστήματος και την εξωγήινη ζωή στο «πρώτα στο σχολείο και στη συνέχεια σε διάφορους συλλόγους και πολιτιστικά κέντρα», αρχίζοντας από την ηλικία των 12 ή 13 ετών. Το 1924 έδωσε διάλεξη στο Κρατικό Πανεπιστήμιο του Γερεβάν με θέμα τη θεωρία της σχετικότητας. Επίσης γνώρισε προσωπικά τον Ασότ Χοβχανισιάν και τον Αλεξάντερ Μιασνικιάν, κομμουνιστές ηγέτες της Αρμενίας.

Το 1924 ο Αμπαρτσουμιάν μετακόμισε στο Λένινγκραντ, όπου άρχισε να παρακολουθεί το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Χέρτσεν. Μετά από ένα έτος μετεγγράφηκε στο Τμήμα Φυσικής και Μαθηματικών του Κρατικού Πανεπιστημίου του Λένινγκραντ.[27][22][30] Στο πανεπιστήμιο, ο Αμπαρτσουμιάν ενδιαφερόταν τόσο για την αστρονομία όσο και για τα μαθηματικά. «Μου άρεσαν πολύ τα μαθηματικά, αλλά ταυτόχρονα ένιωθα ότι το επάγγελμά μου θα ήταν στην αστρονομία. Τα μαθηματικά μού ήταν κάτι σαν χόμπι, αλλά ολοκλήρωσα το πλήρες πρόγραμμα μαθηματικών. Θα μπορούσατε να πείτε ότι αποφοίτησα με πτυχίο στα μαθηματικά, αλλά στην πραγματικότητα έχει καταγραφεί ότι αποφοίτησα ως αστρονόμος», είπε σε συνέντευξή του[26] το 1987. Μεταξύ των καθηγητών του στο Κρατικό Πανεπιστήμιο του Λένινγκραντ ήταν ο φυσικός Ορέστ Χβόλσον και ο μαθηματικός Βλαντίμιρ Σμιρνόφ. Εξίσου αν όχι περισσότερο σημαντικοί θα γίνονταν κάποιοι από τους συμφοιτητές του εκεί, όπως ο Λεβ Λαντάου, ο Σεργκέι Σόμπολεφ και ο Τζορτζ Γκάμοφ[27]. Το 1926 ο Αμπαρτσουμιάν δημοσίευσε την πρώτη από τις 16 ερευνητικές εργασίες που θα συνέγραφε ως φοιτητής.[30][27] Απεφοίτησε το 1928, αν και έλαβε το πτυχίο του πενήντα χρόνια αργότερα.[26] Η προπτυχιακή του διατριβή ασχολείτο με τη μελέτη της ισορροπίας μεταφοράς θερμότητας δι' ακτινοβολίας, δηλαδή με ένα θέμα καθαρά αστροφυσικής. Ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές[31][32] του σπουδές στο Αστεροσκοπείο του Πούλκοβο υπό τον Αρίσταρχο Μπελοπόλσκυ[30][22][33] μεταξύ 1928 και 1931.

Σταδιοδρομία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στο Λένινγκραντ[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αφού ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές σπουδές του το 1931 ο Αμπαρτσουμιάν άρχισε να εργάζεται στο Αστεροσκοπείο του Πούλκοβο και να διδάσκει με μερική απασχόληση στο Κρατικό Πανεπιστήμιο του Λένινγκραντ[26][34]. Το ίδιο έτος ο Αμπαρτσουμιάν άρχισε το πρώτο μάθημα θεωρητικής αστροφυσικής που διδάχθηκε ποτέ στη Σοβιετική Ένωση.[27] Υπηρέτησε επίσης ως επιστημονικός γραμματέας του Πούλκοβο το 1931–1932, θέση η οποία περιελάμβανε κυρίως διοικητικά καθήκοντα. Αργότερα χαρακτήρισε το Πούλκοβο ως «πολύ παλιό ίδρυμα, και για αυτό τον λόγο υπήρχε κάποια απολίθωση και βάλτωμα. Παρ 'όλα αυτά, αυτό ήταν το καλύτερα καταρτισμένο αστρονομικό ίδρυμα στη Σοβιετική Ένωση.»[26]

Το 1934 ο Αμπαρτσουμιάν απολύθηκε από τον διευθυντή του Πούλκοβο Μπορίς Γκερασιμόβιτς για υποτιθέμενη «οκνηρία». Ο Γκερασιμόβιτς θεωρούσε τον Αμπαρτσουμιάν και άλλους νέους αστροφυσικούς ως «απείθαρχους και υπερβολικά βιαστικούς στο να δημοσιεύσουν μη δοκιμασμένες θεωρίες και ανεπαρκώς τεκμηριωμένη έρευνα». Ο ίδιος ο Γκερασιμόβιτς ωστόσο είχε μια «τάση να μην είναι συνεργάσιμος»[35], και οι παραπάνω δεν τον λάβαιναν σοβαρά υπόψη. Ο Σουμπραμανιάν Τσαντρασεκάρ δήλωσε το 1977 ότι κατά την επίσκεψή του στο Λένινγκραντ το 1934 ο Αμπαρτσουμιάν «ήταν πολύ ελεύθερος και πολύ ανοιχτός. Τον βρήκα εξαιρετικά επικριτικό για τους προϊσταμένους του.»[36]

Αφού έφυγε από το Πούλκοβο, ο Αμπαρτσουμιάν ίδρυσε το πρώτο Τμήμα Αστροφυσικής σε όλη τη Σοβιετική Ένωση, στο Κρατικό Πανεπιστήμιο του Λένινγκραντ[37][30][26][27] το 1934. Το ίδιο έτος ορίσθηκε καθηγητής στο πανεπιστήμιο αυτό και το 1935 ανακηρύχθηκε διδάκτορας των φυσικομαθηματικών επιστημών χωρίς να χρειασθεί να εκπονήσει διδακτορική διατριβή[34][38][39], αλλά «βάσει του επιστημονικού του έργου μέχρι εκείνη την ημερομηνία»[40]. Ο Αμπαρτσουμιάν ήταν επικεφαλής του Τμήματος Αστροφυσικής μέχρι το 1946 ή το 1947.

Επιπλέον, από το 1939 έως το 1941 ο Αμπαρτσουμιάν ήταν διευθυντής του Αστεροσκοπείου του Κρατικού Πανεπιστημίου του Λένινγκραντ. Ταυτόχρονα ήταν αντιπρόεδρος του πανεπιστημίου.[30] Μεταξύ των μεταπτυχιακών φοιτητών του ήταν οι Βίκτορ Σόμπολεφ (Виктор Викторович Соболев, 1915-1999), Βενιαμίν Μαρκαριάν, Γκριγκόρ Γκουρζαντιάν και άλλοι. Ο Αμπαρτσουμιάν θεωρούσε τον Σόμπολεφ τον «πιο ευφυή μεταπτυχιακό φοιτητή» του.

Πολλοί από τους συναδέλφους και τους φίλους του Αμπαρτσουμιάν υπέφεραν κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Εκκαθάρισης υπό τον Στάλιν, ιδίως ο Νικολάι Αλεξάντροβιτς Κόζυρεφ (1908-1983), με τον οποίο ήταν στενοί φίλοι[26] από τα μέσα της δεκαετίας του 1920. Ο Κόζυρεφ καταδικάστηκε σε δέκα χρόνια σε στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας, αλλά επέζησε. Άλλοι, όπως ο Ματβέι Μπρονστάιν και ο Γκερασιμόβιτς, δεν επέζησαν. Οι σχέσεις του Αμπαρτσουμιάν με τον Κόζυρεφ «ήταν τεταμένες για το υπόλοιπο της ζωής του». Ο McCutcheon σημειώνει ότι, αν και στη Δύση ορισμένοι αναρωτήθηκαν για τον πιθανό ρόλο του Αμπαρτσουμιάν στις εκκαθαρίσεις αυτές, «δεν υπάρχουν αδιαμφισβήτητα στοιχεία που να υποδηλώνουν ότι ήταν ένοχος για κάτι πιο σοβαρό από το να επιβιώσει σε μια εποχή που άλλοι δεν μπόρεσαν.»[40]

Ο Αμπαρτσουμιάν καθοδήγησε την εκκένωση μέρους της σχολής του Κρατικού Πανεπιστημίου του Λένινγκραντ στη Γιελάμπουγκα του Ταταρστάν το 1941, μετά τη ναζιστική εισβολή στη Σοβιετική Ένωση. Εκεί ένα μέρος του Πανεπιστημίου λειτούργησε υπό την ηγεσία του Αμπαρτσουμιάν[30][40][27] μέχρι το 1944. Υπηρέτησε ως κοσμήτορας του παραρτήματος αυτού.[33]

Στην Αρμενία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1943[33] ο Αμπαρτσουμιάν μετεγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στο Γερεβάν της Σοβιετικής Αρμενίας, όπου έζησε μέχρι το τέλος της ζωής του[41]. Την ίδια χρονιά ίδρυσε την Αρμενική Ακαδημία Επιστημών μαζί με τους επιστήμονες και μελετητές Ιωσήφ Ορμπέλι, Χρατσιά Ατσαριάν, Αρτέμ Αλιχανιάν, Αβραάμ Αλιχάνοφ, Μανούκ Αμπεγκιάν και άλλους.[42] Υπηρέτησε ως αντιπρόεδρος της Ακαδημίας αυτής μέχρι το 1947 και ως πρόεδρος[27] από το 1947 έως το 1993.

Από το 1943 ήδη ο Αμπαρτσουμιάν διετέλεσε επίσης διευθυντής του Αστεροσκοπείου του Γερεβάν.[43] Το μικρό αυτό αστεροσκοπείο υπαγόταν στο Κρατικό Πανεπιστήμιο του Γερεβάν. Ο Αμπαρτσουμιάν είχε εξασφαλίσει ένα τηλεσκόπιο διαμέτρου 23 εκατοστών από το Λένινγκραντ για το αστεροσκοπείο αυτό. Είχε πει ότι πριν από τον πόλεμο «αυτό το παρατηρητήριο δεν ανέβηκε σημαντικά πάνω από το επίπεδο των ερασιτεχνικών παρατηρήσεων μεταβλητών αστέρων. Κατά τη διάρκεια του πολέμου πραγματοποίησαν επίσης φωτογραφικές παρατηρήσεις μεταβλητών αστέρων χρησιμοποιώντας μια μικρή φωτογραφική μηχανή.»[26] Το 1945-1946 ο Αμπαρτσουμιάν ίδρυσε το Τμήμα Αστροφυσικής στο Κρατικό Πανεπιστήμιο του Ερεβάν (YSU)[44][39], τμήμα στο οποίο έγινε καθηγητής Αστροφυσικής[31] το 1947. Υπηρέτησε ως πρόεδρος του Τμήματος μέχρι[44] το 1994.

Το 1965 ο Αμπαρτσουμιάν ίδρυσε το περιοδικό Astrofizika (αρμεν. Աստղաֆիզիկա, ρωσ. Астрофизика), το οποίο εκδίδεται από την Αρμενική Ακαδημία Επιστημών από τότε μέχρι σήμερα. Αρχικώς εκδιδόταν στη ρωσική γλώσσα, ενώ αργότερα άρχισαν να εμφανίζονται άρθρα στα αγγλικά (εκδίδεται από την αρχή και ολόκληρο στην αγγλική από τον διεθνή εκδοτικό οίκο Springer ως Astrophysics)[45][46]. Υπηρέτησε ως αρχισυντάκτης του[40] μέχρι το 1987.

The Byurakan Observatory in 2008
Վիկտոր Համբարձումյանի թանգարանը Բյուրականում

Το 1946 ο Αμπαρτσουμιάν ίδρυσε το Αστροφυσικό Αστεροσκοπείο του Μπιουρακάν δίπλα στο χωριό-κωμόπολη Μπιουρακάν, σε υψόμετρο 1.405 μέτρα, στις υπώρειες του Αραγκάτς, περίπου 35 χιλιόμετρα από το Γερεβάν[40][43][47][48]. Τα πρώτα κτήρια ολοκληρώθηκαν[48] το 1951, αν και τα επίσημα εγκαίνια πραγματοποιήθηκαν μόλις το 1956. Αστρονομικές παρατηρήσεις άρχισαν να πραγματοποιούνται ταυτόχρονα με τη συνέχιση των εργασιών κατασκευής των εγκαταστάσεων. «Τα όργανα μας στέκονταν κάτω από τον ανοιχτό ουρανό, καλυμμένα με μουσαμάδες», είχε δηλώσει αργότερα ο Αμπαρτσουμιάν.[26] Ο ίδιος αρχικά ζούσε σε ένα σπίτι στο χωριό και στη συνέχεια έκτισε ένα σπίτι μέσα στην έκταση του αστεροσκοπείου με τα χρήματα που του απονεμήθηκαν με το Βραβείο Στάλιν[41] που πήρε το 1950. Ο Αμπαρτσουμιάν διεύθυνε το Αστεροσκοπείο του Μπιουρακάν έως το 1988 και ανακηρύχθηκε επίτιμος διευθυντής του αμέσως μετά.[40][49] Από το 1946 έως τον θάνατό του το 1996, το Αστεροσκοπείο του Μπιουρακάν χρησίμευσε ως η «θεσμική βάση» του Αμπαρτσουμιάν.[47]

Το 1960 ο Αμπαρτσουμιάν εξασφάλισε ένα τηλεσκόπιο Schmidt με διορθωτική πλάκα διαμέτρου 102 εκατοστών (cm) και κάτοπτρο διαμέτρου 132 cm για το Μπιουρακάν.[48] Το τηλεσκόπιο κατασκευάσθηκε σύμφωνα με πληροφορίες από την «Carl Zeiss AG» στη ναζιστική Γερμανία το 1930 και μεταφέρθηκε στο Λένινγκραντ ως λάφυρο πολέμου. Η βάση του ολοκληρώθηκε στο Λένινγκραντ και στάλθηκε στην Αρμενία.[50]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb122081469. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 2,8 (Aρμενικά) Αρμένικη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια. Armenian Encyclopedia Publishing House. 1974.
  3. ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 (Aρμενικά) Armenian Concise Encyclopedia. Armenian Encyclopedia Publishing House. 1990.
  4. ↑ «Viktor Amazaspovich Ambartsumian». (Αγγλικά) Encyclopædia Britannica Online.
  5. ↑ «A life in astrophycis. Selected papers of Viktor A. Ambartsumian». A life in astrophycis. Selected papers of Viktor A. Ambartsumian. Οκτώβριος 1998. σελ. 328-330.
  6. ↑ «The Modern Physics of Compact Stars». Volkswagen Foundation.
  7. ↑ 7,00 7,01 7,02 7,03 7,04 7,05 7,06 7,07 7,08 7,09 MacTutor History of Mathematics archive.
  8. ↑ «Some optimal and inverse problems for orthotropic noncircular cylindrical shells». Some optimal and inverse problems for orthotropic noncircular cylindrical shells. Φεβρουάριος 1984. σελ. 229-246.
  9. ↑ «Armenia famous native sons and daughters». WorldAtlas.
  10. ↑ «Halton C. Arp, Astronomer Who Challenged Big Bang Theory, Dies at 86». 7  Ιανουαρίου 2014.
  11. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb122081469. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  12. ↑ 12,0 12,1 Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. jn20000600183. Ανακτήθηκε στις 1  Μαρτίου 2022.
  13. ↑ CONOR.SI. 264816739.
  14. ↑ Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. jn20000600183. Ανακτήθηκε στις 7  Ιουλίου 2023.
  15. ↑ 15,0 15,1 Ανακτήθηκε στις 3  Οκτωβρίου 2016.
  16. ↑ doi.org/10.1098/rsbm.1998.0002. σελ. 31.
  17. ↑ council.science/6-administration-governance/.
  18. ↑ «Большая золотая медаль РАН имени М.В.Ломоносова». d:Q100406926. Ρωσική Ακαδημία Επιστημών.
  19. ↑ «List of Royal Society Fellows 1660-2007». Complete List of Royal Society Fellows 1660-2007. Βασιλική Εταιρεία. σελ. 10.
  20. ↑ Sullivan, Walter (26 August 1964). «NEW ERA AHEAD, ASTRONOMER SAYS; Photos of the Moon Cited at World Science Parley». The New York Times: σελ. 13. https://www.nytimes.com/1964/08/26/archives/new-era-ahead-astronomer-says-photos-of-the-moon-cited-at-world.html. «The great Soviet Armenian astronomer, Viktor A. Ambartsumian...» 
  21. ↑ Parsamian 2008, σελ. 89.
  22. ↑ 22,0 22,1 22,2 Shakhbazyan 2011, σελ. 293.
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 Brutian 2008, σελ. 100.
  24. ↑ 24,0 24,1 Shakhbazyan 2011, σελ. 41.
  25. ↑ Shakhbazyan 2011, σελ. 46-50.
  26. ↑ 26,00 26,01 26,02 26,03 26,04 26,05 26,06 26,07 26,08 26,09 26,10 26,11 McCutcheon, Robert (2 Οκτωβρίου 1987). «Oral Histories: V. A. Ambartsumian». Niels Bohr Library & Archives, American Institute of Physics. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Δεκεμβρίου 2019.  Originally published in McCutcheon, R.A. (1990). «The early career of Viktor Amazaspovich Ambartsumian: An interview (Erevan, October 1987)». The Astronomy Quarterly (Elsevier) 7 (3): 143–176. doi:10.1016/0364-9229(90)90019-W. Bibcode: 1990AstQ....7..143M. https://archive.org/details/sim_astronomy-quarterly_1990_7_3/page/n22. 
  27. ↑ 27,0 27,1 27,2 27,3 27,4 27,5 27,6 27,7 Sobolev, V. V. (16 October 2003). «В.А.Амбарцумян в Ленинградском университете [V. A. Ambartsumian at Leningrad University»] (στα ru). Journal of St. Petersburg University (22–23). http://old.journal.spbu.ru/2003/22/3.shtml. ; date: 10.11.1996
  28. ↑ «Գոհար Համբարձումյան». ysu.am (στα Αρμενικά). Κρατικό Πανεπιστήμιο του Γερεβάν. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Δεκεμβρίου 2019. 
  29. ↑ Shakhbazyan 2011, σελίδες 96-97.
  30. ↑ 30,0 30,1 30,2 30,3 30,4 30,5 «К 100-летию со дня рождения академика Амбарцумяна Виктора Амазасповича». ras.ru. Russian Academy of Sciences. 16 Σεπτεμβρίου 2008. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Δεκεμβρίου 2019. 
  31. ↑ 31,0 31,1 Blaauw, Adriaan (1997). «V. A. Ambartsumian (18 September 1908 – 12 August 1996)». Journal of Astrophysics and Astronomy 18 (1): 1–8. doi:10.1007/BF02714847. Bibcode: 1997JApA...18....1B. 
  32. ↑ Lynden-Bell & Gurzadyan 1998, σελ. 24.
  33. ↑ 33,0 33,1 33,2 Severnyi, A. B.; Sobolev, V. V. (1969). «Viktor Amazaspovich Ambartsumyan (on his 60th birthday)». Soviet Physics Uspekhi 11 (5): 776–777. doi:10.1070/PU1969v011n05ABEH003750. https://ufn.ru/en/articles/1969/5/o/. 
  34. ↑ 34,0 34,1 Lynden-Bell & Gurzadyan 1998, σελ. 25.
  35. ↑ McCutcheon 1991, σελ. 102.
  36. ↑ Weart, Spencer (17 Μαΐου 1977). «Oral Histories: S. Chandrasekhar - Session I». American Institute of Physics. 
  37. ↑ Petrosian, Artashes R.; Harutyunian, Haik A.; Mickaelian, Areg M. (June 1997). «Victor Amazasp Ambartsumian». Physics Today 50 (6): 106. doi:10.1063/1.881754.  (PDF)
  38. ↑ Parsamian 2008, σελ. 90.
  39. ↑ 39,0 39,1 «Վիկտոր Համբարձումյան [Viktor Hambardzumyan]». ysu.am (στα Αρμενικά). Yerevan State University. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Δεκεμβρίου 2019. 
  40. ↑ 40,0 40,1 40,2 40,3 40,4 40,5 McCutcheon, Robert A. (1 Νοεμβρίου 2019). «Ambartsumian, Viktor Amazaspovich». Complete Dictionary of Scientific Biography. Encyclopedia.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Δεκεμβρίου 2019. 
  41. ↑ 41,0 41,1 Brutian 2008, σελ. 102.
  42. ↑ «About Academy». sci.am. National Academy of Sciences of the Republic of Armenia. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Δεκεμβρίου 2019. 
  43. ↑ 43,0 43,1 Parsamian 2008, σελ. 91.
  44. ↑ 44,0 44,1 «Ֆիզիկայի ֆակուլտետ [Faculty of Physics]». ysu.am (στα Αρμενικά). Yerevan State University. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Δεκεμβρίου 2019. 
  45. ↑ Parsamian 2008, σελ. 95.
  46. ↑ Lynden-Bell & Gurzadyan 1998, σελ. 31.
  47. ↑ 47,0 47,1 Graham 1987, σελίδες 422-324.
  48. ↑ 48,0 48,1 48,2 «History». bao.am. Byurakan Astrophysical Observatory. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Δεκεμβρίου 2019. 
  49. ↑ «Victor Ambartsumian (1908-1996)». Armenian Astronomical Society. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Δεκεμβρίου 2019. 
  50. ↑ Martirosyan, Marine; Sarukhanyan, Vahe (21 March 2018). «The Byurakan Observatory: Armenia's Scientific Crown Jewel». Hetq. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 December 2019. https://web.archive.org/web/20191201193241/https://hetq.am/en/article/86749. 

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Περαιτέρω ανάγνωση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Harutyunian, Haik· Sedrakian, David· Kalloghlian, Arsen· Nikoghossian, Arthur, επιμ. (2012). Ambartsumian's Legacy and Active Universe. Νέα Υόρκη: Springer-Verlag. ISBN 978-1-4614-0181-0. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]


Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Βίκτορ_Αμπαρτσουμιάν&oldid=10042711"