Μετάβαση στο περιεχόμενο

Στανίσουαφ Ούλαμ

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
(Ανακατεύθυνση από Στάνισλαβ Ούλαμ)
Στανίσουαφ Ούλαμ
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα
Stanisław Marcin Ulam (Πολωνικά)[1]
Γέννηση13  Απριλίου 1909[1][2]
Λβιβ[3]
Θάνατος13  Μαΐου 1984[4][5][6]
Σάντα Φε[7]
Αιτία θανάτουέμφραγμα του μυοκαρδίου
Συνθήκες θανάτουφυσικά αίτια
Τόπος ταφήςΚοιμητήριο του Μονπαρνάς (48°50′9″ s. š., 2°19′47″ v. d.)[8]
ΕθνικότηταΕβραίοι[9]
Χώρα πολιτογράφησηςΗνωμένες Πολιτείες Αμερικής (από 1941)[10]
Βασίλειο της Γαλικίας και Λοδομερίας
Δεύτερη Πολωνική Δημοκρατία
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΑγγλικά[11][12]
Πολωνικά
ΣπουδέςΕθνικό Πολυτεχνικό Πανεπιστήμιο του Λβιβ (1927–1933)[13]
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταμαθηματικός[14]
διδάσκων πανεπιστημίου
φυσικός[15]
ΕργοδότηςΠανεπιστήμιο Χάρβαρντ (1935–1940)[13]
Πανεπιστήμιο του Ουισκόνσιν στο Μάντισον (1940–1943)[13]
Πανεπιστήμιο της Φλόριντα (1974–1984)[16]
πανεπιστήμιο του Κολοράντο στο Μπόουλντερ (1965–1975)[13][17]
Εθνικό Εργαστήριο του Λος Άλαμος (1943–1965)[13]
Ινστιτούτο Προηγμένων Σπουδών (Πρίνστον) (1935)[13]
Αξιοσημείωτο έργοBorsuk–Ulam theorem
Kuratowski–Ulam theorem
Mazur–Ulam theorem
Hyers–Ulam–Rassias stability
Σπείρα του Ούλαμ
Collatz sequence
Ulam's packing conjecture
Ulam's game
Ulam matrix
Ulam number
Μέθοδος Μόντε Κάρλο
Teller-Ulam design
Αυτόματο Ούλαμ-Γουάρμπαρτον
Οικογένεια
ΣύζυγοςΦρανσουάζ Αρόν Ούλαμ[18]
ΑδέλφιαΆνταμ Ούλαμ
Αξιώματα και βραβεύσεις
ΒραβεύσειςJohn von Neumann Prize
Διοικητής με Αστέρι του Τάγματος της Αναγέννησης της Πολωνίας‎[19]
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Ο Στανίσουαφ Μάρτσιν Ούλαμ (πολωνικά: Stanisław Marcin Ulam) (13 Απριλίου 1909 – 13 Μαΐου 1984) ήταν Πολωνός επιστήμονας στους τομείς των μαθηματικών και της πυρηνικής φυσικής. Συμμετείχε στο Πρόγραμμα Μανχάταν, δημιούργησε τον σχεδιασμό των θερμοπυρηνικών όπλων Τέλερ-Ούλαμ, ανακάλυψε την ιδέα του κυτταρικού αυτόματου, εφηύρε τη μέθοδο υπολογισμού Μόντε Κάρλο και πρότεινε την πρόωση πυρηνικού παλμού. Στα θεωρητικά και εφαρμοσμένα μαθηματικά, απέδειξε ορισμένα θεωρήματα και πρότεινε αρκετές εικασίες.

Ο Ούλαμ γεννήθηκε σε μια πλούσια Πολωνοεβραϊκή οικογένεια και σπούδασε μαθηματικά στο Πολυτεχνικό Πανεπιστήμιο του Λβουφ, όπου απέκτησε το διδακτορικό του το 1933 υπό την επίβλεψη του Καζίμιες Κουρατόφσκι. Το 1935, ο Τζον φον Νόιμαν, τον οποίο είχε γνωρίσει ο Ούλαμ στη Βαρσοβία, τον προσκάλεσε να έρθει στο Ινστιτούτο Προηγμένων Σπουδών στο Πρίνστον του Νιου Τζέρσεϊ για μερικούς μήνες. Από το 1936 έως το 1939, πέρασε τα καλοκαίρια στην Πολωνία και τα ακαδημαϊκά χρόνια στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ στο Κέιμπριτζ της Μασαχουσέτης, όπου εργάστηκε για να δημιουργήσει σημαντικά αποτελέσματα σχετικά με την εργοδική θεωρία. Στις 20 Αυγούστου 1939, ταξίδεψε για τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής για τελευταία φορά με τον 17χρονο αδερφό του, Άνταμ Ούλαμ. Έγινε επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Ουισκόνσιν-Μάντισον το 1940 και πολίτης των Ηνωμένων Πολιτειών το 1941.

Τον Οκτώβριο του 1943, έλαβε πρόσκληση από τον Χανς Μπέτε να συμμετάσχει στο Πρόγραμμα Μανχάταν στο μυστικό εργαστήριο Λος Άλαμος στο Νέο Μεξικό. Εκεί, εργάστηκε στους υδροδυναμικούς υπολογισμούς για να προβλέψει τη συμπεριφορά των εκρηκτικών φακών που χρειάζονταν ένα όπλο τύπου έκρηξης. Ανατέθηκε στην ομάδα του Έντουαρντ Τέλερ, όπου δούλεψε στη «Σούπερ» βόμβα του Τέλερ για τον Τέλερ και τον Ενρίκο Φέρμι. Μετά τον πόλεμο έφυγε για να γίνει αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας, αλλά επέστρεψε στο Λος Άλαμος το 1946 για να εργαστεί στα θερμοπυρηνικά όπλα. Με τη βοήθεια μιας ομάδας γυναικών πληροφορικάριων, συμπεριλαμβανομένης της συζύγου του Φρανσουάζ Αρόν Ούλαμ,  ανακάλυψε ότι το σχέδιο «Σούπερ» του Τέλερ δεν ήταν εφαρμόσιμο. Τον Ιανουάριο του 1951, ο Ούλαμ και ο Τέλερ κατέληξαν στο σχέδιο Τέλερ-Ούλαμ, το οποίο είναι η βάση για όλα τα θερμοπυρηνικά όπλα.

Ο Ούλαμ εξέτασε το πρόβλημα της πυρηνικής πρόωσης των πυραύλων, το οποίο επιδίωξε με το Πρόγραμμα Ρόβερ, και πρότεινε, ως εναλλακτική λύση στον πυρηνικό θερμικό πύραυλο του Ρόβερ, να αξιοποιηθούν μικρές πυρηνικές εκρήξεις για πρόωση, το οποίο έγινε το Πρόγραμμα Ωρίων. Με τους Φέρμι, Τζον Πάστα και Μαίρη Τσίγκου, ο Ούλαμ μελέτησε το πρόβλημα Φέρμι-Πάστα-Ούλαμ-Τσίγκου, το οποίο έγινε η έμπνευση για το πεδίο της μη γραμμικής επιστήμης. Πιθανώς είναι περισσότερο γνωστός επειδή συνειδητοποίησε ότι οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές έκαναν πρακτική την εφαρμογή στατιστικών μεθόδων σε συναρτήσεις χωρίς γνωστές λύσεις, και καθώς οι υπολογιστές έχουν αναπτυχθεί, η μέθοδος Μόντε Κάρλο έχει γίνει μια κοινή και τυπική προσέγγιση σε πολλά προβλήματα.

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 encyklopedia.pwn.pl/haslo/Ulam-Stanislaw-Marcin;3991045.html.
  2. 2,0 2,1 www.britannica.com/biography/Stanislaw-Ulam.
  3. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 12  Δεκεμβρίου 2014.
  4. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 27  Απριλίου 2014.
  5. MacTutor History of Mathematics archive. Ανακτήθηκε στις 22  Αυγούστου 2017.
  6. «Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Stanislaw-Marcin-Ulam. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  7. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 31  Δεκεμβρίου 2014.
  8. 8,0 8,1 (Αγγλικά) Find A Grave.
  9. hdl.handle.net/11089/683. σελ. 13.
  10. permalink.lanl.gov/object/tr?what=info%3Alanl-repo%2Flareport%2FLA-UR-87-3600-02. Ανακτήθηκε στις 30  Μαΐου 2021.
  11. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb122810867. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  12. Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. xx0081561. Ανακτήθηκε στις 1  Μαρτίου 2022.
  13. 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 13,5 MacTutor History of Mathematics archive.
  14. Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. xx0081561. Ανακτήθηκε στις 28  Σεπτεμβρίου 2023.
  15. Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. xx0081561. Ανακτήθηκε στις 15  Δεκεμβρίου 2022.
  16. books.google.cat/books?id=JTEZAQAAIAAJ. σελ. 22.
  17. books.google.cat/books?id=JTEZAQAAIAAJ. σελ. 20-22.
  18. George Dyson: «Turing's Cathedral» Pantheon Books. 2012. ISBN-13 978-1-4000-7599-7.
  19. Ανακτήθηκε στις 13  Μαρτίου 2021.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]