Πιέτερ Μπογκντάνι

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Πιέτερ Μπογκντάνι
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση1630[1]
Πρίζρεν
ΘάνατοςΔεκέμβριος 1689
Πρίστινα
Αιτία θανάτουπανώλη
Συνθήκες θανάτουφυσικά αίτια
Χώρα πολιτογράφησηςΟθωμανική Αυτοκρατορία
ΘρησκείαΡωμαιοκαθολική Εκκλησία[2]
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΑλβανικά[3]
Εκπαίδευσηδιδάκτωρ φιλοσοφίας
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητασυγγραφέας
καθολικός ιερέας
καθολικός επίσκοπος[4]
Αξιώματα και βραβεύσεις
ΑξίωμαRoman Catholic Archbishop of Skopje (1677–1689)[5][6]
Roman Catholic Bishop of Shkodrë (Scutari) (1656–1677)[5][7]
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ο Πιέτερ Μπογκντάνι (ιταλικά: Pietro Bogdano‎‎: 1627[8] - 6 Δεκεμβρίου 1689) ήταν ο πιο πρωτότυπος συγγραφέας της παλαιάς αλβανικής λογοτεχνίας. Ήταν συγγραφέας του έργου Cuneus Prophetarum (1685), του πρώτου έργου πρόζας, που γράφτηκε αρχικά στα Αλβανικά (δηλαδή όχι σε μετάφραση). Οργάνωσε μία αντίσταση κατά των Οθωμανών και ένα φιλοαυστριακό κίνημα στο Κοσσυφοπέδιο το 1689, που περιελάμβανε Μουσουλμάνους και Χριστιανούς Αλβανούς. [9]

Ζωή και εργασία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Γεννήθηκε στο χωριό Γκουρ στην περιοχή του Χας, κοντά στο Πρίζρεν το 1627.[10] Η ακριβής τοποθεσία γέννησης είναι άγνωστη,[11] αλλά ο Ρόμπερτ Έλσι έχει προτείνει δύο σύγχρονα χωριά του Γκιονάι και του Μπρεγκ Ντρίνι στην περιοχή του Πρίζρεν.[12] Ο Μπογκντάνι εκπαιδεύτηκε με τις παραδόσεις της Καθολικής εκκλησίας. [13] Ο θείος του Αντρέα Μπογκντάνι (περίπου το 1600-1683) ήταν Αρχιεπίσκοπος των Σκοπίων και συγγραφέας μιας λατινοαλβανικής γραμματικής, που έχει πλέον χαθεί. Το οικογενειακό του επίθετο Μπογκντάνι είναι Αλβανικό επίθετο, που σημαίνει "γιός του Μπογκντάν". Είναι Σλαβικής προέλευσης και Μπογκντάν στα Σλαβικά σημαίνει "Δοσμένος από τον Θεό". Αυτό πιθανότατα εισήλθε στην Αλβανική γλώσσα μέσω της Σερβικής. Ο Μπογκντάνι, όπως λέγεται, έλαβε την αρχική του εκπαίδευση από τους Φραγκισκανούς στο Τσίπρουτσι στη σύγχρονη βορειοδυτική Βουλγαρία και στη συνέχεια σπούδασε στο Ιλλυρικό Κολέγιο του Λορέτο κοντά στην Αγκόνα, όπως είχαν κάνει οι προκατόχοι του Πιέτερ Μπούντι και Φρανγκ Μπαρντί. Από το 1651 έως το 1654 υπηρέτησε ως ιερέας στο Πουλτ και από το 1654 έως το 1656 σπούδασε στο Κολέγιο της Διάδοσης της Πίστεως στη Ρώμη όπου αποφοίτησε ως διδάκτωρ φιλοσοφίας και θεολογίας. Το 1656 διορίστηκε Επισκόπος της Σκόδρας, μια θέση που κατέλαβε για είκοσι ένα χρόνια, και διορίστηκε επίσης Διαχειριστής της Αρχιεπισκοπής της Αντιβάρι (Μπαρ) μέχρι το 1671.

Κατά τη διάρκεια των πιο δύσκολων ετών του Οθωμανικού - Αυστριακού πολέμου, το 1664-1669, κατέφυγε στα χωριά Μπαρμπούλους και Ριόλ κοντά στη Σκόδρα. Μια σπηλιά κοντά στο Ριόλ, στην οποία κατέφυγε, φέρει ακόμα το όνομά του. Τελικά, συνελήφθη από τους Οθωμανούς και φυλακίστηκε στο φρούριο του Σκόντερ. Ο επίσκοπος του Δυρραχίου, Στέφεν Γκασπέρι, ανέφερε αργότερα στην Διόδοση της Πίστης ότι είχε σωθεί από τους αδελφούς Πέππε και Νικόλε Κάστορι. Το 1677, διαδέχτηκε τον θείο του ως Αρχιεπίσκοπος των Σκοπίων και Διαχειριστής Ρωμαιοκαθολικών ενοριών στο Βασίλειο της Σερβίας.[14] Οι φυλές Γκάσι και Κρασνίκια ήταν σε συχνές συγκρούσεις μεταξύ τους μέχρι το 1680, όταν ο Μπογκντάνι κατάφερε να τερματίσει 24 αιματηρές αντιπαραθέσεις (βεντέτες) μεταξύ των δύο φυλών. [15] Ο θρησκευτικός του ζήλος και το πατριωτικό του πάθος τον κράτησαν σε αντιπαράθεση με τις οθωμανικές δυνάμεις, και στην ατμόσφαιρα του πολέμου και της σύγχυσης, που κυριαρχούσε, αναγκάστηκε να δραπετεύσει στο Ντουμπρόβνικ, από όπου συνέχισε στη Βενετία και την Πάντοβα, παίρνοντας μαζί του τα χειρόγραφά του. Στη Πάντοβα τον υποδέχτηκε θερμά ο Καρδινάλιος Γρηγόριο Μπαρμπαρίγκο, Επίσκοπος της Πάντοβας εκείνη την εποχή, στον οποίο είχε υπηρετήσει στη Ρώμη. Ο καρδινάλιος Μπαρμπαρίγκο ήταν υπεύθυνος για τις εκκλησιαστικές υποθέσεις στην Ανατολή και ως εκ τούτου είχε έντονο ενδιαφέρον για τους πολιτισμούς του Λεβάντες, συμπεριλαμβανομένης της Αλβανίας. Ο καρδινάλιος είχε επίσης ιδρύσει ένα τυπογραφείο στην Πάντοβα, το Tipografia del Seminario, το οποίο εξυπηρετούσε τις ανάγκες των ανατολικών γλωσσών και είχε γραμματοσειρές για την Εβραϊκή, την Αραβική και την Αρμενική γλώσσα. Ο Μπαρμπαρίγκο ήταν επομένως ευνοϊκά διατεθειμένος, πρόθυμος και ικανός να βοηθήσει τον Μπογκντάνι στην ιστορική επιχείρησή του.

Αφού κανόνισε την έκδοση του Cuneus Prophetarum, ο Μπογκντάνι επέστρεψε στα Βαλκάνια τον Μάρτιο του 1686 και πέρασε τα επόμενα χρόνια προωθώντας την αντίσταση στα στρατεύματα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ιδίως στο Κοσσυφοπέδιο. Αυτός και ο ιερέας του, Τομά Ρασπασάνι, έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο στο φιλοαυστριακό κίνημα στο Κοσσυφοπέδιο κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Τουρκικού Πολέμου.[16] Συμμετείχε με μια δύναμη 6.000 Αλβανών στρατιωτών στο αυστριακό στρατό που είχε φτάσει στην Πρίστινα και την συνόδευσε για την κατάληψη του Πρίζρεν. Εκεί, όμως, αυτός και το μεγαλύτερο μέρος του στρατού του συναντήθηκαν με έναν άλλο εξίσου τρομακτικό αντίπαλο, την πανούκλα. Ο Μπογκντάνι επέστρεψε στην Πρίστινα, αλλά υπέκυψε στην ασθένεια εκεί στις 6 Δεκεμβρίου 1689.[17] Ο ανιψιός του, ο Γκιέργκι Μπογκντάνι, ανέφερε το 1698 ότι έγινε εκταφή των λειψάνων του θείου του αργότερα από Τούρκους και Τατάρους στρατιώτες και δόθηκαν ως τροφή στα σκυλιά στη μέση της πλατείας στην Πρίστινα. Αυτό ήταν το τέλος μιας από τις πιο μεγάλες προσωπικότητες του πρώιμου Αλβανικού πολιτισμού. Ο Μπογκντάνι θεωρείται ως ο πατέρας της Αλβάνικης πρόζας.

Ποίηση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το έργο Cuneus Prophetarum, η τεράστια εργασία του για τη θεολογία, δημοσιεύθηκε στην Πάντοβα το 1685 στα Αλβανικά και τα Ιταλικά με τη βοήθεια του Καρδινάλου Μπαρμπαρίγκο. Ο Μπογκντάνι είχε τελειώσει την αλβανική έκδοση δέκα χρόνια νωρίτερα, αλλά αρνήθηκε να δώσει την άδεια ώστε να δημοσιευτεί από την Διάδοση της Πίστεως (Propaganda Fide), η οποία διέταξε να μεταφραστεί πρώτα το χειρόγραφο, χωρίς αμφιβολία για να διευκολυνθεί το έργο της λογοκρισίας.

Το Cuneus Prophetarum εκτυπώθηκε με το Λατινικό αλφάβητο όπως χρησιμοποιείται στην ιταλική γλώσσα, με την προσθήκη των ίδιων Κυριλλικών χαρακτήρων που χρησιμοποιούνταν από τους Πιέτερ Μπούντι και Φρανγκ Μπαρντί. Ο Μπογκντάνι φαίνεται, επομένως, να είχε πρόσβαση στα έργα τους. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του στο Κολέγιο της Διάδοσης της Πίστεως, είναι γνωστό ότι ζήτησε Αλβανικά βιβλία από τον τυπογράφο του κολεγίου: "πέντε αντίτυπα της Χριστιανικής Διδασκαλίας και πέντε Αλβανικά λεξικά", σίγουρα τα έργα του Μπούντι και του Μπαρντί. Σε μια αναφορά στην Διάδοση της Πίστεως (Propaganda Fide) το 1665, αναφέρει επίσης ένα συγκεκριμένο Euangelii στην Αλβανική γλώσσα (Ευαγγέλια στην Αλβανική γλώσσα).

Το Cuneus Prophetarum δημοσιεύθηκε σε δύο παράλληλες στήλες, μία στην αλβανική και μία στην ιταλική, και χωρίζεται σε δύο τόμους, ο καθένας με τέσσερις τμήματα (scala). Ο πρώτος τόμος, ο οποίος στον πρόλογο περιέχει αφιερώσεις και ευχαριστίες στα Λατινικά, Αλβανικά, Σερβικά και Ιταλικά, και περιλαμβάνει δύο οκτάστιχα ποιήματα στα Αλβάνικα, ένα από τον ξάδελφο του Λούκα Μπογκντάνι και ένα από τον Λούκα Σούμα, ασχολείται κυρίως με θέματα από την Παλαιά Διαθήκη: i) Πώς δημιούργησε ο Θεός τον Άνθρωπο, ii) Οι προφήτες και οι Μεταφορές τους σχετικά με την άφιξη του Μεσσία, iii) Η ζωή των προφητών και οι προφητείες τους, iv) Τα τραγούδια των δέκα Σιβυλών. Ο δεύτερος τόμος, με τίτλο "De vita Jesu Christi salvatoris mundi" (Στη ζωή του Ιησού Χριστου, του σωτήρα του κόσμου), αφιερώνεται κυρίως στη Νέα Διαθήκη: i) Η ζωή του Ιησού Χριστού , ii) Τα θαύματα του Ιησού Χριστού , iii) ο πόνος και ο θάνατος του Ιησού Χριστού , iv) Η ανάσταση και η Δευτέρα Παρουσία του Χριστού. Αυτό το τμήμα περιλαμβάνει μια μετάφραση από το Βιβλίο του Δανιήλ, 9. 24-26, σε οκτώ γλώσσες: Λατινική, Ελληνική, Αρμενική, Συριακή, Εβραϊκή, Αραβική, Ιταλική και Αλβανική, και ακολουθείται από ένα κεφάλαιο για τη ζωή του Αντιχρίστου, από ευρετήρια στα Ιταλικά και Αλβανικά και από ένα παράρτημα τριών σελίδων για την Antichità della Casa Bogdana (Αρχαιότητα του Οίκου των Μπογκντάνι).

Το έργο επανεκδόθηκε δύο φορές με τον τίτλο L'infallibile verità della cattolica fede, Βενετία 1691 και 1702 (Η αλάνθαστη αλήθεια της Καθολικής πίστης).

Το Cuneus Prophetarum θεωρείται το αριστούργημα της πρώιμης Αλβανικής λογοτεχνίας και είναι το πρώτο έργο στην αλβανική γλώσσα και έχει μεγάλη καλλιτεχνική και λογοτεχνική ποιότητα. Καλύπτει θέματα φιλοσοφίας, θεολογίας και επιστήμης (με διαχωρισμούς στη Γεωγραφία, Αστρονομία, φυσική και Ιστορία). Με τη ποίηση και τη λογοτεχνική πρόζα του, αγγίζει ερωτήματα αισθητικής και λογοτεχνικής θεωρίας. Είναι ένα ανθρωπιστικό έργο της Μπαρόκ Εποχής, βυθισμένο στις φιλοσοφικές παραδόσεις του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη, του Αγίου Αυγουστίνου και του Θωμά Ακινάτη. Ο θεμελιώδης φιλοσοφικός στόχος του Μπογκντάνι είναι η γνώση του Θεού, η λύση του προβλήματος της ύπαρξης.

Τα ταλέντα του Μπογκντάνι είναι σίγουρα πιο εμφανή στην πρόζα του. Στο έργο του συναντάμε για πρώτη φορά αυτό που μπορεί να θεωρηθεί Αλβανική λογοτεχνική γλώσσα. Ως εκ τούτου, μπορεί να έχει δικαίως τον τίτλο του πατέρα της αλβανικής πρόζας. Η ταπεινή θρησκευτική ποίηση του, όμως, δεν είναι άχρηστη. Τα Τραγούδια των Δέκα Σιβυλών είναι γεμάτα με την μπαρόκ τάση για θρησκευτικά θέματα και βιβλικές παραπομπές.[18]

Κληρονομιά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

1000 Λεκ

Ο Πιέτερ Μπογκντάνι απεικονίζεται στο μπροστινό μέρος του αλβανικού τραπεζογραμματίου 1000 λεκ, που εκδίδεται από το 1996.[19]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ 1,0 1,1 CONOR.SR. 1331815.
  2. ↑ «Catholic-Hierarchy.org» (Αγγλικά) Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. bogdanop. Ανακτήθηκε στις 12  Οκτωβρίου 2020.
  3. ↑ CONOR.SI. 259575651.
  4. ↑ «Catholic-Hierarchy.org» (Αγγλικά) Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. bogdanop. Ανακτήθηκε στις 3  Φεβρουαρίου 2021.
  5. ↑ 5,0 5,1 bogdanop.
  6. ↑ skop.
  7. ↑ shko.
  8. ↑ Bardhyl Demiraj (2016).
  9. ↑ Rebels, Believers, Survivors - Noel Malcolm 2020
  10. ↑ Born in Gur i Hasit near Prizren about 1630, Bogdani was educated in the traditions of the Catholic Church, to which he devoted all his energy.
  11. ↑ He further notes the villages Gur, Shegjeç and Zogaj, whose exact location is not known, but which most probably lie in the vicinity of Gjakova and Prizren in the Has region.
  12. ↑ The Tribes of Albania: History, Society and Culture, Library of Balkan Studies, Robert Elsie, I.B.Tauris, 2015, (ISBN 1784534013), p. 279.
  13. ↑ Bartl, Peter (2007). Bardhyl Demiraj, επιμ. Pjetër Bogdani und die Anfänge des alb. Buchdrucks. Nach Vier hundert fünfzig Jahren (στα Γερμανικά). Otto Harrassowitz Verlag. σελ. 273. ISBN 9783447054683. Ανακτήθηκε στις 26 Σεπτεμβρίου 2012. 
  14. ↑ Elsie, Robert.
  15. ↑ Palnikaj, Mark (2020). Klerikë atdhetarë. Tiranë. σελ. 32. 
  16. ↑ Iseni, Bashkim (2008). La question nationale en Europe du Sud-Est: genèse, émergence et développement de l'indentité nationale albanaise au Kosovo et en Macédoine. Peter Lang. σελ. 114. ISBN 978-3-03911-320-0. Ανακτήθηκε στις 21 Ιουνίου 2011. 
  17. ↑ Prifti, Peter R.· Prifti, Professor Peter (2005). Unfinished Portrait of a Country (στα Αγγλικά). East European Monographs. ISBN 978-0-88033-558-4. 
  18. ↑ «Pjetër Bogdani and Europe, at a Symposium in Tirana». Oculus News. 24 Νοεμβρίου 2019. 
  19. ↑ Bank of Albania.
Καθιερωμένοι όροι


Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Πιέτερ_Μπογκντάνι&oldid=10502472"