Το Μονόπυλο βρίσκεται στις πλαγιές του Γράμμου, δίπλα στα σύνορα της Ελλάδας με την Αλβανία. Ο Αλιάκμονας (στις αρχές του - Άνω Αλιάκμονας) περνάει νότια του χωριού. Απέχει 22 χλμ. Δ.-ΒΔ. από το Νεστόριο και 45 Δ.-ΝΔ. από την Καστοριά. Όπως τα υπόλοιπα χωριά της περιοχής συμπεριλαμβάνεται στα "Γραμμοχώρια της Καστοριάς" όπου έγιναν οι πιο σκληρές και αιματηρές μάχες του Εμφυλίου[2]. Υπήρξε οικισμός υλοτόμων και γεωργών που στις αρχές του 1900 και μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο είχε πληθυσμό πάνω από 300 κατοίκους, με δικό του δημοτικό σχολείο, νηπιαγωγείο, παντοπωλεία - καφενεία. Μετά την εκκένωση τον Ιούλιο του 1947 το χωριό άρχισε να εγκαταλείπεται. Μοναδικό κτίσμα από την εποχή εκείνη είναι η πέτρινη εκκλησία της Αγίας Ματρώνας του 1873[3].
Αναφέρεται ως Πελκάτη το 1918, μετά την απελευθέρωση, στο ΦΕΚ 259Α - 29/12/1918 να προσαρτάται στην τότε κοινότητα Σλημνίτσης (Τρίλοφο). Το 1928 με το ΦΕΚ 156Α - 08/08/1928 μετονομάζεται σε Μονόπυλον[4]. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης, μαζί με το Νεστόριο, Αγία Άννα, Γιαννοχώρι, Λειβαδοτόπι, Στενά, Πεύκο και Τρίλοφο αποτελούν την τοπική κοινότητα Νεστορίου που ανήκει στη δημοτική ενότητα Νεστορίου του δήμου Νεστορίου και σύμφωνα με την απογραφή 2011 δεν κατοικείται[5].
