Μετάβαση στο περιεχόμενο

Γλαγολιτικό αλφάβητο

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Η πρώτη σελίδα από το Κατά Μάρκον Ευαγγέλιο του Κώδικα Ζωγράφου

Το γλαγολιτικό αλφάβητο (ⰳⰾⰰⰳⱁⰾⰹⱌⰰ, γκλαγκόλιτσα· στα ρωσικά: глаголица) είναι το παλαιότερο γνωστό σλαβικό αλφάβητο. Γενικά συμφωνείται ότι δημιουργήθηκε τον 9ο αιώνα από τον Άγιο Κύριλλο, βυζαντινό μοναχό από τη Θεσσαλονίκη. Αυτός και ο αδελφός του, ο Άγιος Μεθόδιος, στάλθηκαν από τον Βυζαντινό Αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ' το 863 στη Μεγάλη Μοραβία για να εξαπλώσουν τον Χριστιανισμό ανάμεσα στους Δυτικούς Σλάβους στην περιοχή. Οι αδελφοί αποφάσισαν να μεταφράσουν τα λειτουργικά βιβλία στην παλαιά σλαβονική γλώσσα που ήταν κατανοητή από τον γενικό πληθυσμό, αλλά καθώς τα λόγια αυτής της γλώσσας δεν μπορούσαν εύκολα να γραφούν χρησιμοποιώντας είτε το ελληνικό είτε τα λατινικό αλφάβητο, ο Κύριλλος αποφάσισε να εφεύρει ένα νέο αλφάβητο, το γλαγολιτικό, το οποίο βασίστηκε στην τοπική διάλεκτο των σλαβικών φυλών από το βυζαντινό θέμα της Θεσσαλονίκης.

Μετά το θάνατο του Κυρίλλου και του Μεθόδιου, το γλαγολιτικό αλφάβητο έπαψε να χρησιμοποιείται στη Μοραβία, αλλά οι μαθητές του συνέχισαν να το διαδίδουν στην Πρώτη Βουλγαρική Αυτοκρατορία, όπου όμως στη συνέχεια εκτοπίστηκε από το κυριλλικό αλφάβητο. Το Γλαγολιτικό αλφάβητο διατηρήθηκε μόνο από τους κληρικούς στην Κροατία που συνέχισαν να γράφουν στη εκκλησιαστική σλαβονική γλώσσα μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα.

Το όνομά του αυτό του αποδόθηκε αρκετούς αιώνες μετά τη δημιουργία του, και προέρχεται από το πρωτοσλαβικό glagolъ "λόγος" (επίσης είναι η ρίζα του Σλαβικού ονόματος για το γράμμα Г). Το ρήμα глаголить σημαίνει "μιλώ, συνομιλώ". Υπάρχουν τεκμήρια ότι το όνομα γκλαγκόλιτσα αναπτύχθηκε στα Βαλκάνια γύρω στον 14ο αιώνα και προήλθε από τη λέξη глаголить, που χρησιμοποιούσαν οι θιασώτες της λειτουργίας στα Σλαβονικά[1].

Η ονομασία Γλαγολιτικό στα λευκορωσικά είναι глаголіца (hłaholica), στα βουλγαρικά, ρωσικά και σλαβομακεδονικά: глаголица‎‎ (glagolica), στα κροατικά "glagoljica", στα Σερβικά глагољица, στα Τσέχικα hlaholice, στα Πολωνικά głagolica, στα Σλοβένικα glagolica, στα Σλοβακικά hlaholika, και στην Ουκρανική глаголиця (hlaholyća).

Το γλαγολιτικό αλφάβητο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Γράμμα Ονομασία
(κυριλλικά)
Ονομασία
(μεταγραφή)
Προφορά
(Ελλ. / ΔΦΑ)
Ελληνικό
αντίστοιχο
Κυριλλικό
αντίστοιχο
Προέλευση
Az Азъ Αζ /a/ Α А
Buki Буки Μπούκι /b/ Б
Vedi Веди Βέντι /v/ Β В
Glagol Глаголи Γκλάγκολι /g/ Γ Г
Dobro Добро Ντόμπρο /d/ Δ Д
Jest Есть Εστ /ɛ/, /jɛ/ Ε Е
Zhivete Живете Ζίβετε /ʓ/ Ж Από το κοπτικό Ϫϫ (Τζάντζα)
Dzelo Зело Ζέλο /d͡ʑ/ Ѕ Από το ελληνικό Ϛ ϛ (Στίγμα)
Zemlja Земля Ζέμλια /z/ Ζ З
Izhe Иже Ίζε /i/ Η Й
I И, Ижеи Ι, Ιζέϊ /i/ Ι І
Dzherv Гѥрв Τζιέρβ /ɟ/ Ћ, Ђ
Kako Како Κάκο /k/ Κ К
Ljudi Люди Λιούντι /l/, /ʎ/ Λ Л
Mislete Мыслете Μίσλετε /m/ Μ М
Nash Наш Νας /n/, /ɲ/ Ν Н
On Он Ον /ɔ/ Ο О
Pokoj Покой Πόκοϊ /p/ Π П
Rtsi Рцы Ρτσι /r/, /rʲ/ Ρ Р
Slovo Слово Σλόβο /s/ Σ С
Tverdo Твердо Τβέρντο /t/ Τ Т
Uk Ук Ουκ /u/ У
Fert Ферт Φερτ /f/ Φ Ф
Kher Хер Χερ /x/ Χ Х
Oht От Οτ /o/ Ω Ѡ, Ѿ
Tsi Цы Τσι /t͡ɕ/ Ц
Cherv Червь Τσερβ /t͡ʆ/ Ч
Sha Ша Σα /ʆ/ Ш Από το κοπτικό Ϣ (Σέι)
Shta Шта Στα /ʆtʲ/ Щ
Jer Ер Ερ /ɘ̯/ Ъ
Ⱏ Ⰹ Jery Еры Ερι /ɨ/ Ы
Jerj Ерь Ερ' /ɪ̯/ Ь
Jat Ять Γιάτ /jæ/, /æ/ Ѣ
Ё Γιό /jɔ/
Ju Ю Γιού /ju/ Ю
Jus Malij Юс малый Γιούς μικρό /ɛ̃/ Ѧ
Jus Malij Jotirovannij Юс малый йотированный Γιούς μικρό γιωτοποιημένο /jɛ̃/ Ѩ
Jus Bolshoj Юс большой Γιούς μεγάλο /ɔ̃/ Ѫ
Jus Bolshoj Jotirovannij Юс большой йотированный Γιούς μεγάλο γιωτοποιημένο /jɔ̃/ Ѭ
Thita Фита Φίτα /f/, /θ/ Θ Ѳ
Izhitsa Ик Ικ /v/, /i/, /y/ Υ Ѵ
  1. Bernard Comrie and Greville G. Corbett, The Slavonic Languages, Taylor & Francis, 2002, p. 29.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]