Βραβείο Άμπελ

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Βραβείο Άμπελ
Βραβείο Άμπελ
Απονέμεται γιαΒραβείο για εξαιρετικά επιτεύγματα στον χώρο των μαθηματικών.
Πρώτη απονομή2003
ΙστοσελίδαΕπίσημη σελίδα

Το Βραβείο Άμπελ είναι διεθνές βραβείο που απονέμεται από τον Βασιλιά της Νορβηγίας κάθε χρόνο σε έναν ή περισσότερους εξαίρετους μαθηματικούς. Φέρει το όνομα του Νορβηγού μαθηματικού Νιλς Χένρικ Άμπελ (1802–1829). Συχνά περιγράφεται σαν "το Νόμπελ των μαθηματικών"[1][2][3][4][5] και αποτελεί ένα από τα πιο πολύτιμα βραβεία στον χώρο των μαθηματικών. Συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο ύψους 6 εκατ. Νορβηγικών κορόνων (γύρω στα 740.000 ευρώ).[6]

Η Νορβηγική Ακαδημία των Επιστημών και των Γραμμάτων επιλέγει τον νικητή του βραβείου, έπειτα από επιλογή μιας επιτροπής, αποτελούμενης από 5 σημαίνοντες μαθηματικούς.

Το 2019 το βραβείο απονεμήθηκε για πρώτη φορά σε γυναίκα.

Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η πρώτη απονομή του βραβείου έγινε στο πλαίσιο εκδηλώσεων για την συμπλήρωση 100 χρόνων από την γέννηση του Άμπελ το 1902.[7] Το 1899, λίγο πριν το θάνατό του, ο Σόφους Λίε πρότεινε την θεσμοθέτηση ενός βραβείου Άμπελ καθώς είχε μάθει ότι στα σχέδια για τα ετήσια βραβεία του Άλφρεντ Νόμπελ δεν συμπεριλαμβανόταν ένα βραβείο για τις μαθηματικές επιστήμες. Ωστόσο, με την διάλυση της σουηδο-νορβηγικής ένωσης, το 1905, τερματίστηκε η πρώτη απόπειρα για να καθιερωθεί ένα βραβείο Άμπελ.

Τον Αύγουστο του 2001, έπειτα από εκδήλωση ενδιαφέροντος, η νορβηγική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι θα απονεμόταν το βραβείο από το 2002 και έπειτα, με αφορμή την 200ή επέτειο από την γέννηση του Άμπελ. Στην πραγματικότητα το πρώτο βραβείο απονεμήθηκε το 2003.

Πρόσφατα κυκλοφόρησε μια σειρά βιβλίων και κάθε 5 χρόνια εκδίδεται ένας τόμος, με σκοπό την παρουσίαση των βραβευθέντων με βραβείο Άμπελ και των ερευνών τους.Ο πρώτος τόμος[8] καλύπτει τα έτη 2003–2007. Ο δεύτερος τόμος καλύπτει τα έτη 2008–2012.

Βραβευθέντες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Χρονιά Βραβευθείς/είσα (γέννηση-θάνατος) Πορτρέτο Ίδρυμα Εθνικότητα Παραπομπή
2003 Ζαν-Πιερ Σερ (1926-) Jean-Pierre Serre Κολλέγιο της Γαλλίας Γαλλία “επειδή διαδραμάτισε σημαίνοντα ρόλο στο να λάβουν τη σύγχρονη μορφή τους πολλοί τομείς των μαθηματικών, συμπεριλαμβανομένων της τοπολογίας, της αλγεβρικής γεωμετρίας και της θεωρίας των αριθμών”
2004 Μάικλ Φ. Ατίγια (1929-2019)
Ίζαντορ Σίνγκερ (1924-2021) 		Michael Atiya
Isadore Singer 		Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου
Τεχνολογικό Ινστιτούτο Μασαχουσέτης (MIT) 		Ηνωμένο Βασίλειο Ηνωμένο Βασίλειο
 ΗΠΑ 		“για την ανακάλυψή τους και την απόδειξη του θεωρήματος δείκτη (Atiyah–Singer index theorem), που συνδέει την τοπολογία, τη γεωμετρία και την ανάλυση, και επίσης για τον ρόλο τους στο άνοιγμα νέων γεφυρών ανάμεσα στα μαθηματικά και στη θεωρητική φυσική”
2005 Πίτερ Λαξ (1926-) Peter Lax Ινστιτούτο Κουράντ (NYU)  Ουγγαρία /  ΗΠΑ “για τις θεμελιώδεις συνεισφορές του στη θεωρία και στην εφαρμογή των μερικών διαφορικών εξισώσεων και στον υπολογισμό των λύσεών τους”
2006 Λέναρτ Κάρλεσον (1928-) Lennart Carleson Βασιλικό Τεχνολογικό Ινστιτούτο (KTH) Σουηδία “για τις συνεισφορές του στην αρμονική ανάλυση και στη θεωρία των δυναμικών συστημάτων”
2007 Σρινιβάσα Βαραντάν (1940-) S. R. Srinivasa Varadhan Ινστιτούτο Κουράντ (NYU) Ινδία Ινδία /  ΗΠΑ “για τη θεμελιώδη του συνεισφορά στη θεωρία των πιθανοτήτων και ιδιαίτερα για τη δημιουργία μιας ενιαίας θεωρίας της μεγάλης διαφοράς (theory of large deviation)”
2008 Τζον Γκριγκς Τόμσον (1932-)
Ζακ Τιτς (1930-2021) 		John Griggs Thompson
Jacques Tits 		Πανεπιστήμιο της Φλόριντα
Κολλέγιο της Γαλλίας 		 ΗΠΑ
Βέλγιο Βέλγιο / Γαλλία 		“για τα επιτεύγματά τους στην άλγεβρα και ιδίως στη διαμόρφωση της σύγχρονης θεωρίας των συνόλων”
2009 Μιχαήλ Γκρόμοφ (1943-) Mikhail Leonidovich Gromov Institut des Hautes Études Scientifiques (IHÉS)
Ινστιτούτο Κουράντ (NYU) 		Ρωσία / Γαλλία “για τις επαναστατικές του συνεισφορές στον χώρο της γεωμετρίας”
2010 Τζον Τέιτ (1925-2019) John Tate Πανεπιστήμιο του Τέξας στο Ώστιν  ΗΠΑ “για την τεράστια και διαρκή επίδρασή του στη θεωρία των αριθμών”
2011 Τζον Μίλνορ (1931-) John Milnor Πολιτειακό Πανεπιστήμιο Νέας Υόρκης, Στόνι Μπρουκ  ΗΠΑ “για τις πρωτοποριακές ανακαλύψεις στην τοπολογία, γεωμετρία και στην άλγεβρα”
2012 Έντρε Σέμερεντι (1940-) Endre Szemeredi Πανεπιστήμιο Ράτγκερς (ΗΠΑ), και Ινστιτούτο Ρένυι της Ουγγρικής Ακαδημίας Επιστημών  ΗΠΑ /  Ουγγαρία “για τις θεμελιώδεις συνεισφορές στα διακριτά μαθηματικά, και αναγνωρίζοντας τη βαθιά και διαρκή επίδραση αυτών στην προσθετική θεωρία των αριθμών και την εργοδική θεωρία"
2013 Πιερ Ντελίν (1944-) Pierre Deligne Ινστιτούτο Προηγμένων Σπουδών (Institute for Advanced Study), Πρίνστον  ΗΠΑ / Βέλγιο Βέλγιο “για τις θεμελιώδεις συνεισφορές στην αλγεβρική γεωμετρία και τη μεταμορφωτική επίδρασή τους στη θεωρία των αριθμών, τη θεωρία αναπαραστάσεων και σχετικά πεδία”
2014 Γιακόβ Σινάι (1935-) Yakov G Sinai Ινστιτούτο Λαντάου (Μόσχα), Πανεπιστήμιο Πρίνστον Ρωσία /  ΗΠΑ “για τις θεμελιώδεις συνεισφορές στα δυναμικά συστήματα, την εργοδική θεωρία και τη μαθηματική φυσική”
2015 Τζων Φορμπς Νας (1928-2015)
Λούις Νίρενμπεργκ (1925-2020) 		John Forbes Nash Jr.
Louis Nirenberg 		Πανεπιστήμιο Πρίνστον,
Ινστιτούτο Κουράντ (NYU) 		 ΗΠΑ
 ΗΠΑ / Καναδάς Καναδάς 		“για τις εντυπωσιακές και σημαίνουσες συνεισφορές στη θεωρία των μη-γραμμικών μερικών διαφορικών εξισώσεων και στις εφαρμογές τους στη γεωμετρική ανάλυση”
2016 Άντριου Γουάιλς (1953-) Andrew Wiles Πανεπιστήμιο Οξφόρδης Ηνωμένο Βασίλειο Ηνωμένο Βασίλειο “για την εκπληκτική απόδειξη του τελευταίου θεωρήματος του Φερμά διά μέσου της εικασίας modularity για τις ημισταθερές ελλειπτικές καμπύλες, εγκαινιάζοντας μία νέα εποχή στη θεωρία αριθμών”
2017 Υβ Μεγιέρ (1939-) Yves Meyer École normale supérieure Paris-Saclay Γαλλία "Για την καθοριστική συμβολή του στη μαθηματική θεωρία των κυματίων."[9]
2018 Ρόμπερτ Λάνγκλαντς (1936-) Robert Langlands Ινστιτούτο Προηγμένων Σπουδών (Institute for Advanced Study), Πρίνστον  ΗΠΑ / Καναδάς Καναδάς "Για το οραματικό πρόγραμμα που συνδέει τη θεωρία αναπαραστάσεων με τη θεωρία αριθμών."
2019 Κάρεν Ούλενμπεκ (1942-) Karen Uhlenbeck Πανεπιστήμιο του Τέξας στο Όστιν  ΗΠΑ "για τα πρωτοποριακά της επιτεύγματα της στις γεωμετρικές διαφορικές εξισώσεις και στη θεωρία μέτρησης".
2020 Φούρστενμπεργκ, ΧιλέλΧιλέλ Φούρστενμπεργκ (1935-) Hillel (Harry) Furstenberg Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ  ΗΠΑ / Ισραήλ "Για την πρωτοποριακή στροφή από τη χρήση των μεθόδων των πιθανοτήτων και της δυναμικής στη θεωρία της ομάδας, τη θεωρία των αριθμών και στη συνδυαστική (combinatorics)."[10]
Μαργκούλις, ΓκριγκόριΓκριγκόρι Μαργκούλις (1946-) Grigory Margulis Πανεπιστήμιο Γέιλ  ΗΠΑ / Ρωσία
2021 Λάσλο Λοβάς (1948-) Laszlo Lovasz Πανεπιστήμιο Εοτβός Λοράντ Ισραήλ "για τη θεμελιώδη συνεισφορά τους στη θεωρητική επιστήμη των υπολογιστών και στα κρυφά μαθηματικά, και στον σημαίνοντα ρόλο της μορφοποίησής τους στους κεντρικούς τομείς των σύγχρονων μαθηματικών".[11]
Βίγκντερσον, ΆβιΆβι Βίγκντερσον (1956-) Avi Wigerson Ινστιτούτο για Προηγμένη Έρευνα
2022 Σάλιβαν, ΝτένιςΝτένις Σάλιβαν (1941-) Πανεπιστήμιο Στόνι Μπρουκ και The Graduate Center, Νέα Υόρκη  ΗΠΑ "για τις πρωτοποριακές συνεισφορές του στην τοπολογία υπό την ευρύτερή της έννοια, και ιδιαίτερα στις αλγεβρικές, γεωμετρικές και δυναμικές της εκφάνσεις."[12]
2023 Καφαρέλι, ΛουίςΛουίς Καφαρέλι (1948-) Αργεντινή Αργεντινή

Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ Cipra, Barry (26 Μαρτίου 2009). «Russian Mathematician Wins Abel Prize». Science. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Μαρτίου 2009. Ανακτήθηκε στις 29 Μαρτίου 2009. 
  2. ↑ Geometer wins maths 'Nobel', nature.com, Μάρτιος 2009.
  3. ↑ El revolucionario geómetra Gromov, 'Nobel' de matemáticas, El Pais, Μάρτιος 2009
  4. ↑ Abel Prize Awarded: The Mathematicians' Nobel, Keith Devlin, maa.org, Απρίλιος 2004.
  5. ↑ Foderaro, Lisa W. (1-6-2009), «In N.Y.U.'s Tally of Abel Prizes for Mathematics, Gromov Makes Three», New York Times, http://www.nytimes.com/2009/06/01/nyregion/01nyu.html 
  6. ↑ «"French-Russian mathematician Gromov wins Abel prize," AFP, 26 Μαρτίου 2009». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Απριλίου 2009. Ανακτήθηκε στις 2 Απριλίου 2009. 
  7. ↑ Ιστορία του Βραβείου Άμπελ
  8. ↑ The Abel Prize 2003–2007, Heidelberg: Springer, 2010, doi:10.1007/978-3-642-01373-7, ISBN 978-3-642-01372-0, http://www.springer.com/math/history+of+mathematics/book/978-3-642-01372-0 
  9. ↑ «The Abel Prize Laureate 2017». The Norwegian Academy of Science and Letters. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Μαΐου 2017. Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2017. 
  10. ↑ «The Abel Prize Laureates 2020». The Norwegian Academy of Science and Letters. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Μαρτίου 2020. Ανακτήθηκε στις 18 Μαρτίου 2020. 
  11. ↑ «The Abel Prize Laureates 2021». The Norwegian Academy of Science and Letters. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Μαρτίου 2021. Ανακτήθηκε στις 17 Μαρτίου 2021. 
  12. ↑ «Prize winner 2022». The Norwegian Academy of Science and Letters. Ανακτήθηκε στις 25 Μαρτίου 2022. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

CC-BY-SA
Μετάφραση 		Στο λήμμα αυτό έχει ενσωματωθεί κείμενο από το λήμμα Abel Prize της Αγγλικής Βικιπαίδειας, η οποία διανέμεται υπό την GNU FDL και την CC-BY-SA 4.0. (ιστορικό/συντάκτες).
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Βραβείο_Άμπελ&oldid=9983807"