Βραβείο Άμπελ
Το Βραβείο Άμπελ είναι διεθνές βραβείο που απονέμεται από τον Βασιλιά της Νορβηγίας κάθε χρόνο σε έναν ή περισσότερους εξαίρετους μαθηματικούς. Φέρει το όνομα του Νορβηγού μαθηματικού Νιλς Χένρικ Άμπελ (1802–1829). Συχνά περιγράφεται σαν "το Νόμπελ των μαθηματικών"[1][2][3][4][5] και αποτελεί ένα από τα πιο πολύτιμα βραβεία στον χώρο των μαθηματικών. Συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο ύψους 6 εκατ. Νορβηγικών κορόνων (γύρω στα 740.000 ευρώ).[6]
Η Νορβηγική Ακαδημία των Επιστημών και των Γραμμάτων επιλέγει τον νικητή του βραβείου, έπειτα από επιλογή μιας επιτροπής, αποτελούμενης από 5 σημαίνοντες μαθηματικούς.
Το 2019 το βραβείο απονεμήθηκε για πρώτη φορά σε γυναίκα.
Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η πρώτη απονομή του βραβείου έγινε στο πλαίσιο εκδηλώσεων για την συμπλήρωση 100 χρόνων από την γέννηση του Άμπελ το 1902.[7] Το 1899, λίγο πριν το θάνατό του, ο Σόφους Λίε πρότεινε την θεσμοθέτηση ενός βραβείου Άμπελ καθώς είχε μάθει ότι στα σχέδια για τα ετήσια βραβεία του Άλφρεντ Νόμπελ δεν συμπεριλαμβανόταν ένα βραβείο για τις μαθηματικές επιστήμες. Ωστόσο, με την διάλυση της σουηδο-νορβηγικής ένωσης, το 1905, τερματίστηκε η πρώτη απόπειρα για να καθιερωθεί ένα βραβείο Άμπελ.
Τον Αύγουστο του 2001, έπειτα από εκδήλωση ενδιαφέροντος, η νορβηγική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι θα απονεμόταν το βραβείο από το 2002 και έπειτα, με αφορμή την 200ή επέτειο από την γέννηση του Άμπελ. Στην πραγματικότητα το πρώτο βραβείο απονεμήθηκε το 2003.
Πρόσφατα κυκλοφόρησε μια σειρά βιβλίων και κάθε 5 χρόνια εκδίδεται ένας τόμος, με σκοπό την παρουσίαση των βραβευθέντων με βραβείο Άμπελ και των ερευνών τους.Ο πρώτος τόμος[8] καλύπτει τα έτη 2003–2007. Ο δεύτερος τόμος καλύπτει τα έτη 2008–2012.
Βραβευθέντες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
| Χρονιά | Βραβευθείς/είσα (γέννηση-θάνατος) | Ίδρυμα | Εθνικότητα | Παραπομπή |
|---|---|---|---|---|
| 2003 | Ζαν-Πιερ Σερ (1926-) | Κολλέγιο της Γαλλίας |  Γαλλία
|
“επειδή διαδραμάτισε σημαίνοντα ρόλο στο να λάβουν τη σύγχρονη μορφή τους πολλοί τομείς των μαθηματικών, συμπεριλαμβανομένων της τοπολογίας, της αλγεβρικής γεωμετρίας και της θεωρίας των αριθμών” |
| 2004 | Μάικλ Φ. Ατίγια (1929-2019) Ίζαντορ Σίνγκερ (1924-) |
Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου Τεχνολογικό Ινστιτούτο Μασαχουσέτης (MIT) |
 Ηνωμένο Βασίλειο  ΗΠΑ
|
“για την ανακάλυψή τους και την απόδειξη του θεωρήματος δείκτη (Atiyah–Singer index theorem), που συνδέει την τοπολογία, τη γεωμετρία και την ανάλυση, και επίσης για τον ρόλο τους στο άνοιγμα νέων γεφυρών ανάμεσα στα μαθηματικά και στη θεωρητική φυσική” |
| 2005 | Πίτερ Ντ. Λαξ (1926-) | Ινστιτούτο Κουράντ (NYU) |  Ουγγαρία / ΗΠΑ
|
“για τις θεμελιώδεις συνεισφορές του στη θεωρία και στην εφαρμογή των μερικών διαφορικών εξισώσεων και στον υπολογισμό των λύσεών τους” |
| 2006 | Λέναρτ Κάρλεσον (1928-) | Βασιλικό Τεχνολογικό Ινστιτούτο (KTH) |  Σουηδία
|
“για τις συνεισφορές του στην αρμονική ανάλυση και στη θεωρία των δυναμικών συστημάτων” |
| 2007 | Σ. Ρ. Σρινιβάσα Βαραντάν (1940-) | Ινστιτούτο Κουράντ (NYU) |  Ινδία / ΗΠΑ
|
“για τη θεμελιώδη του συνεισφορά στη θεωρία των πιθανοτήτων και ιδιαίτερα για τη δημιουργία μιας ενιαίας θεωρίας της μεγάλης διαφοράς (theory of large deviation)” |
| 2008 | Τζον Γκ. Τόμσον (1932-) Ζακ Τιτς (1930-) |
Πανεπιστήμιο της Φλόριντα Κολλέγιο της Γαλλίας |
ΗΠΑ  Βέλγιο / Γαλλία
|
“για τα επιτεύγματά τους στην άλγεβρα και ιδίως στη διαμόρφωση της σύγχρονης θεωρίας των συνόλων” |
| 2009 | Μιχαήλ Γκρόμωφ (1943-) | Institut des Hautes Études Scientifiques (IHÉS) Ινστιτούτο Κουράντ (NYU) |
 Ρωσία / Γαλλία
|
“για τις επαναστατικές του συνεισφορές στον χώρο της γεωμετρίας” |
| 2010 | Τζον Τ. Τέιτ (1925-2019) | Πανεπιστήμιο του Τέξας στο Ώστιν | ΗΠΑ
|
“για την τεράστια και διαρκή επίδρασή του στη θεωρία των αριθμών” |
| 2011 | Τζον Μίλνορ (1931-) | Πολιτειακό Πανεπιστήμιο Νέας Υόρκης, Στόνι Μπρουκ | ΗΠΑ
|
“για τις πρωτοποριακές ανακαλύψεις στην τοπολογία, γεωμετρία και στην άλγεβρα” |
| 2012 | 'Εντρε Σέμερεντι (1940-) | Πανεπιστήμιο Ράτγκερς (ΗΠΑ), και Ινστιτούτο Ρένυι της Ουγγρικής Ακαδημίας Επιστημών | ΗΠΑ / Ουγγαρία
|
“για τις θεμελιώδεις συνεισφορές στα διακριτά μαθηματικά, και αναγνωρίζοντας τη βαθιά και διαρκή επίδραση αυτών στην προσθετική θεωρία των αριθμών και την εργοδική θεωρία" |
| 2013 | Πιέρ Ντελίν (1944-) | Ινστιτούτο Προηγμένων Σπουδών (Institute for Advanced Study), Πρίνστον | ΗΠΑ / Βέλγιο
|
“για τις θεμελιώδεις συνεισφορές στην αλγεβρική γεωμετρία και τη μεταμορφωτική επίδρασή τους στη θεωρία των αριθμών, τη θεωρία αναπαραστάσεων και σχετικά πεδία” |
| 2014 | Γιάκοβ Σινάι (1935-) | Ινστιτούτο Λαντάου (Μόσχα), Πανεπιστήμιο Πρίνστον | Ρωσία / ΗΠΑ
|
“για τις θεμελιώδεις συνεισφορές στα δυναμικά συστήματα, την εργοδική θεωρία και τη μαθηματική φυσική” |
| 2015 | Τζων Φορμπς Νας (1928-2015) Λούις Νίρεμπεργκ (1925-2020) |
Πανεπιστήμιο Πρίνστον, Ινστιτούτο Κουράντ (NYU) |
ΗΠΑ ΗΠΑ /  Καναδάς
|
“για τις εντυπωσιακές και σημαίνουσες συνεισφορές στη θεωρία των μη-γραμμικών μερικών διαφορικών εξισώσεων και στις εφαρμογές τους στη γεωμετρική ανάλυση” |
| 2016 | Άντριου Γουάιλς (1953-) | Πανεπιστήμιο Οξφόρδης | Ηνωμένο Βασίλειο
|
“για την εκπληκτική απόδειξη του τελευταίου θεωρήματος του Φερμά διά μέσου της εικασίας modularity για τις ημισταθερές ελλειπτικές καμπύλες, εγκαινιάζοντας μία νέα εποχή στη θεωρία αριθμών” |
| 2017 | Υβ Μεγιέρ (1939-) | École normale supérieure Paris-Saclay | Γαλλία
|
"Για την καθοριστική συμβολή του στη μαθηματική θεωρία των κυματίων."[9] |
| 2018 | Ρόμπερτ Λάνγκλαντς (1936-) | Ινστιτούτο Προηγμένων Σπουδών (Institute for Advanced Study), Πρίνστον | ΗΠΑ / Καναδάς
|
"Για το οραματικό πρόγραμμα που συνδέει τη θεωρία αναπαραστάσεων με τη θεωρία αριθμών." |
| 2019 | Κάρεν Ούλενμπεκ (1942-) | Πανεπιστήμιο του Τέξας στο Όστιν | ΗΠΑ
|
"για τα πρωτοποριακά της επιτεύγματα της στις γεωμετρικές διαφορικές εξισώσεις και στη θεωρία μέτρησης". |
| 2020 | Χιλέλ Φούρστενμπεργκ (1935-) | Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ | ΗΠΑ /  Ισραήλ
|
"Για την πρωτοποριακή στροφή από τη χρήση των μεθόδων των πιθανοτήτων και της δυναμικής στη θεωρία της ομάδας, τη θεωρία των αριθμών και στη συνδυαστική (combinatorics)."[10] |
| Γκριγκόρι Μαργκούλις (1946-) | Πανεπιστήμιο Γέιλ | ΗΠΑ / Ρωσία
| ||
| 2021 | Λάσλο Λόβας (1948-) | Πανεπιστήμιο Εοτβός Λοράντ | Ισραήλ
|
"για τη θεμελιώδη συνεισφορά τους στη θεωρητική επιστήμη των υπολογιστών και στα κρυφά μαθηματικά, και στον σημαίνοντα ρόλο της μορφοποίησής τους στους κεντρικούς τομείς των σύγχρονων μαθηματικών".[11] |
| Άβι Γουίγκντερσον (1956-) | Ινστιτούτο για Προηγμένη Έρευνα |
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ Cipra, Barry (26 Μαρτίου 2009). «Russian Mathematician Wins Abel Prize». Science. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Μαρτίου 2009. Ανακτήθηκε στις 29 Μαρτίου 2009.
- ↑ Geometer wins maths 'Nobel', nature.com, Μάρτιος 2009.
- ↑ El revolucionario geómetra Gromov, 'Nobel' de matemáticas, El Pais, Μάρτιος 2009
- ↑ Abel Prize Awarded: The Mathematicians' Nobel, Keith Devlin, maa.org, Απρίλιος 2004.
- ↑ Foderaro, Lisa W. (1-6-2009), «In N.Y.U.'s Tally of Abel Prizes for Mathematics, Gromov Makes Three», New York Times, http://www.nytimes.com/2009/06/01/nyregion/01nyu.html
- ↑ «"French-Russian mathematician Gromov wins Abel prize," AFP, 26 Μαρτίου 2009». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Απριλίου 2009. Ανακτήθηκε στις 2 Απριλίου 2009.
- ↑ Ιστορία του Βραβείου Άμπελ
- ↑ The Abel Prize 2003–2007, Heidelberg: Springer, 2010, doi:, ISBN 978-3-642-01372-0, http://www.springer.com/math/history+of+mathematics/book/978-3-642-01372-0
- ↑ «The Abel Prize Laureate 2017». The Norwegian Academy of Science and Letters. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Μαΐου 2017. Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2017.
- ↑ «The Abel Prize Laureates 2020». The Norwegian Academy of Science and Letters. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Μαρτίου 2020. Ανακτήθηκε στις 18 Μαρτίου 2020.
- ↑ «The Abel Prize Laureates 2021». The Norwegian Academy of Science and Letters. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Μαρτίου 2021. Ανακτήθηκε στις 17 Μαρτίου 2021.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
| Στο λήμμα αυτό έχει ενσωματωθεί κείμενο από το λήμμα Abel Prize της Αγγλικής Βικιπαίδειας, η οποία διανέμεται υπό την GNU FDL και την CC-BY-SA 3.0. (ιστορικό/συντάκτες). |