Βενερίδες

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Βενερίδες
«Θύρα» οστράκου του είδους Venus verrucosa
«Θύρα» οστράκου του είδους Venus verrucosa
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Ζώα
Υποβασίλειο: Ευμετάζωα (Eumetazoa)
Υπερσυνομοταξία: Πρωτοστόμια (Protostomia)
Συνομοταξία: Μαλάκια (Mollusca)
Ομοταξία: Δίθυρα (Bivalvia)
Τάξη: Βενέρια (Venerida)
Υπεροικογένεια: Βενεροειδή (Veneroidea)
Οικογένεια: Βενερίδες (Veneridae)
Rafinesque, 1815

Οι βενερίδες (λατινική και επιστημονική ονομασία Veneridae), γνωστές με την κοινή ονομασία «αχιβάδες της Αφροδίτης», είναι μια πολύ μεγάλη οικογένεια πολύ μικρών έως αρκετά μεγάλων αχιβάδων με σχετικώς χονδρό όστρακο, θαλάσσιων δίθυρων μαλακίων. Είναι γνωστά πάνω από 500 είδη της οικογένειας αυτής και τα περισσότερα είναι εδώδιμα, δηλαδή μπορούν να γίνουν τροφή για τον άνθρωπο, ενώ αρκετά από αυτά πωλούνται ως τέτοια. Κάποια από τα σημαντικότερα εδώδιμα είδη, όπως τα Venus και Mercenaria, είναι γνωστά κοινώς στις ΗΠΑ και ως απλώς «αχιβάδες» (clams). Σήμερα οι βενερίδες κατατάσσονται στη δική τους (ομώνυμη) υπεροικογένεια και τάξη (τα βενεροειδή και τα βενέρια αντιστοίχως), ενώ παλαιά υπάγονταν στην τάξη τελεόδεσμα.

Ταξινομική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η ταξινόμηση των γενών της οικογένειας είναι αμφιλεγόμενη, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1930. Η σύγχρονη ανάλυση του DNA υποδεικνύει ότι μεγάλο μέρος της παραδοσιακής ταξινομήσεως δεν συμφωνεί με τη φυσική συγγένεια.[1] Μερικά κοινά είδη έχουν αλλάξει γένος (ακόμα και υποοικογένεια) μετά από επανειλημμένες απόπειρες εισαγωγής μιας εγκυρότερης οργανώσεως στην ταξινόμηση των βενεριδών, οπότε μεταβολές στα ονόματα γένους των ειδών συναντώνται συχνά.

Τα χαρακτηριστικά που χρησιμοποιήθηκαν για την ταξινόμηση των μελών αυτής της ομάδας έτειναν (και τείνουν ακόμα) να είναι επιπόλαια, εστιάζοντας σε εξωτερικούς μορφολογικούς χαρακτήρες, ιδίως του οστράκου (κοχυλιού). Οι βενερίδες χαρακτηρίζονται από την παρουσία εξωτερικού οπίσθιου συνδέσμου, αλλά και (στα περισσότερα γένη) μια καλώς καθορισμένης περιοχής που αποκαλείται ημισεληνίσκη (lunule), καθώς και τριών διαπλεκόμενων δομών που αποκαλούνται «βασικοί οδόντες» στο κέντρο της βάσεως της κάθε «θύρας» του οστράκου. Αρκετές υποοικογένειες φέρουν επιπλέον εμπρόσθιους πλευρικούς οδόντες: έναν στην αριστερή θύρα και δύο (σε κάποια γένη δυσδιάκριτους) στη δεξιά. Το εσωτερικό μέρος των περιφερειών των θυρών έχουν σε κάποιες περιπτώσεις μικρά δοντάκια, διαφορετικά είναι λείες.

Γένη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σήμερα αναγνωρίζονται γενικώς τα εξής γένη στην οικογένεια Veneridae[2], σημερινά και εξαφανισθέντα (†), ανά υποοικογένεια (13 υποοικογένειες):

Περιγραφή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Απολίθωμα είδους της οικογένειας από το Ουάντι Ουμ Γκουντράν (Καμπάνια βαθμίδα της ύστερης Κρητιδικής περιόδου) της Ιορδανίας
Οδόντωση σε απολίθωμα είδους της οικογένειας από το Ουάντι Ουμ Γκουντράν της Ιορδανίας

Η ανάγλυφη δομή του οστράκου τείνει να είναι κυρίως ομοκεντρική, αλλά σε κάποια είδη υπάρχουν ακτινικές και παρακλαδικές στολιδώσεις (π.χ. στο Gafrarium) και σπανίως άκανθες (π.χ. στην Hysteroconcha lupanaria). Η μικρή υποοικογένεια Samarangiinae δημιουργήθηκε για μια μοναδική και σπάνια αχιβάδα, που συναντάται σε κοραλλιογενείς υφάλους και καλύπτεται με ένα εξωτερικό στρώμα σταθεροποιημένης άμμου ή ιλύος, το οποίο την καμουφλάρει ως προς την υφή και ταυτοχρόνως ενισχύει το πάχος του οστράκου. Αρκετές βενερίδες έχουν σχήμα οστράκου προσαρμοσμένο στο περιβάλλον στο οποίο ζουν: Τα είδη του γένους Dosinia έχουν σχεδόν το σχήμα δίσκου που θυμίζει τα δίθυρα της οικογένειας Lucinidae, διότι αμφότερα συνηθίζουν να θάβουν τους εαυτούς τους σχετικώς βαθιά σε ιζηματώδεις βυθούς. Θα πρέπει να αναμένεται περαιτέρω αναταξινόμηση, καθώς θα δημοσιεύονται τα αποτελέσματα τρεχουσών ερευνών στη μοριακή συστηματική της οικογένειας.

Οι βενερίδες έχουν στρογγυλευμένα ή ωοειδή συμπαγή όστρακα με τις προεκβολές τους στραμμένες προς τα μέσα και προς το εμπρόσθιο άκρο. Η κάθε θύρα διαθέτει 3 ή 4 βασικούς οδόντες. Οι σίφωνες είναι βραχείς και ενωμένοι μεταξύ τους εκτός από το άκρο. Ο ποδίσκος είναι μεγάλος.[3]

Προϊστορικά είδη στην Ελλάδα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Απολιθωμένα λείψανα από βενερίδες έχουν βρεθεί σε γεωλογικά στρώματα που χρονολογούνται από την Ιουράσια μέχρι την Πλειστόκαινο περίοδο. Στην Ελλάδα απολιθώματα από το γένος Venus έχουν ανακαλυφθεί στους εξής τόπους[4]:

Επιπλέον, απολιθώματα βενερίδων ανακαλύφθηκαν μέσα σε νεογενή πετρώματα στην περιοχή του χωριού Ελαία Λακωνίας και στη λιγνιτοφόρο περιοχή του Νομού Σερρών.


Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ Chen, Jun; Li, Qi; Kong, Lingfeng; Zheng, Xiaodong (Μάιος 2011). «Molecular phylogeny of venus clams (Mollusca, Bivalvia, Veneridae) with emphasis on the systematic position of taxa along the coast of mainland China: Molecular phylogeny of venus clams». Zoologica Scripta 40 (3): 260-271. doi:10.1111/j.1463-6409.2011.00471.x. https://www.researchgate.net/publication/229947744. 
  2. ↑ «WoRMS - World Register of Marine Species - Veneridae Rafinesque, 1815». www.marinespecies.org. Ανακτήθηκε στις 23 Νοεμβρίου 2022. 
  3. ↑ Barrett, J.H., και C.M. Yonge: Collins Pocket Guide to the Sea Shore, εκδ. Collins, Λονδίνο 1958, σελ. 158
  4. ↑ Το λήμμα «βενερίδαι» στη Νέα Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια «Χάρη Πάτση», τόμος 8, σελ. 243

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Keen, A.M.: «Superfamily Veneracea», σσ. 670-690 στο έργο των Leslie Reginald Cox κ.ά. Mollusca Part N [Bivalvia], τόμοι 1 και 2. Συμπεριλαμβάνεται στο Treatise on Invertebrate Paleontology, έκδ. της Γεωλογικής Εταιρείας Αμερικής και του Πανεπιστημίου του Κάνσας, επιμ. Raymond C. Moore, Lawrence, Kansas 1969.
  • Powell, A.W.B.: New Zealand Mollusca, William Collins Publ. Ltd., Auckland Νέας Ζηλανδίας 1979, ISBN 0-00-216906-1

Εικόνες κοχυλιών[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Βενερίδες&oldid=10233315"