Αποδούλου Ρεθύμνης
Συντεταγμένες: 35°9′21″N 24°44′7″E / 35.15583°N 24.73528°E
| Αποδούλου | |
|---|---|
 | |
| Διοίκηση | |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Περιφέρεια | Αμαρίου |
| Δήμος | Δήμος Κουρητών |
| Γεωγραφία | |
| Νομός | Νομός Ρεθύμνου |
| Υψόμετρο | 430 |
| Πληροφορίες | |
| Ταχ. κώδικας | 74059 |
| Τηλ. κωδικός | 28330 |
Το Αποδούλου είναι μικρό χωριό που βρίσκεται στην Κρήτη. Είναι κτισμένο στα νότια του Νομού Ρεθύμνης, κάτω από τους πρόποδες του όρους Ψηλορείτη, με θέα το Λιβυκό πέλαγος. Απέχει 54 χιλιόμετρα από το Ρέθυμνο και 84 από το Ηράκλειο.
Το χωριό έχει ανακηρυχθεί παραδοσιακός οικισμός[1].
Σήμερα αριθμεί 230, περίπου, μόνιμους κατοίκους, ενώ κοντά στο χωριό ανασκάπτεται μινωικός οικισμός, ο οποίος λειτουργούσε συμπληρωματικά αυτού της Φαιστού, που δεν απέχει πολύ.
Το χωριό είναι επίσης γνωστό για το αρχοντικό της Καλλίτσας Ψαρουδάκη, η οποία μικρό παιδί, στα χρόνια της Επανάστασης του 1821, απήχθη από τους Τούρκους, που είχαν υπό την κυριαρχία τους τότε το νησί της Κρήτης και πουλήθηκε στην Αίγυπτο. Όμως ευτύχησε, αφού παντρεύτηκε το 1828 τον Ρόμπερτ Χέιν, γόνο πλούσιας οικογένειας από τη Σκωτία και, μη ξεχνώντας το χωριό της, επέστρεψε και έφτιαξε το αρχοντικό που υπάρχει μέχρι σήμερα.
Το Αποδούλου φημίζεται για το ξηρό κλίμα του. Κυριότερα προϊόντα είναι το λάδι, τα χαρούπια, το μέλι και τα κτηνοτροφικά.
Ονομασία και ιστορία
Το τοπωνύμιο είναι αρχαϊκό[2]. Προέρχεται από τη λέξη «Απόδουλος», που σημαίνει απελεύθερος, ο δούλος που απελευθερώθηκε.
Το Μεσαίωνα οι πειρατές εξορμούσαν σε παράλιες περιοχές της Κρήτης παίρνοντας τους κατοίκους σκλάβους. Πολλοί ανακτούσαν την ελευθερία τους πληρώνοντας λύτρα. Σε πολλές διαθήκες της εποχής εκείνης αναφέρονται κληροδοτήματα για την απελευθέρωση δούλων. Κάτι τέτοιο οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο αρχικός οικισμός αναπτύχθηκε από τέτοιους οικιστές που αποτραβήχτηκαν σε πιο ορεινά μέρη.
Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, το τοπωνύμιο Αποδούλου, δεν προέρχεται από το Απόδουλος, ήτοι απελευθερωθείς δούλος, αλλά Απόδουλος σημαίνει εκείνος, ο οποίος επεράτωσε την εργασία του. Πρβλ. "Εβράδυασε και ακόμη δεν αποδουλέψαμε", ήτοι δεν επερατώσαμε την εργασία μας.[3]
Υπάρχει και τρίτη εκδοχή, σύμφωνα με την οποίαν το τοπωνύμιο Αποδούλου είναι προελληνικό. Ως γνωστόν, στην μεγαλόνησο Κρήτη διατηρούνται πολλά προελληνικά τοπωνύμια. [4][5]
Αναφέρεται το 1577 από το Fr. Barozzi[6], από τον Καστροφύλακα [7] και από τον Φραντσέσκο Μπαζιλικάτα [8] ως Apodhulu το 1630. Στην αιγυπτική απογραφή του 1834 αναφέρεται Apodhulo[9] με 14 χριστιανικές και 6 τούρκικες οικογένειες.
Αρχαιολογικοί Χώροι και Μνημεία
Νούφεια, ναός Αγίου Γεωργίου Ξιφηφόρου : Βυζαντινός ναός με τοιχογραφίες καλής ποιότητας του 13ου αιώνα.[10]
Κονάκι : Μεγαλοπρεπές οικοδόμημα, το οποίο ανηγέρθη από τον σύζυγο της Καλλιόπης ή Καλλίτσας Αλεξάνδρου Ψαρουδάκη το 1846. Η Καλλίτσα συνελήφθη αιχμάλωτος από τους Τούρκους το 1821/1822, μαζί με έναν αδελφό της Ιωάννη, ακολούθως επωλήθησαν ως δούλοι. Η Καλλίτσα κατέληξε στο σκλαβοπάζαρο της Αλεξάνδρειας (Αίγυπτος), όπου την αγόρασε ένας ΄Αγγλος Λόρδος, ο οποίος εξετίμησε την ευφυία και την ομορφιάν της και την οποίαν κατόπιν έλαβε ως σύζυγον ο υιός του. Το 1828 επεσκέφθησαν την Κρήτη και το Αποδούλου για να γνωρίσουν τους γονείς και την Οικογένεια της Καλλίτσας και το 1846, σύμφωνα με σωζόμενη κτητορική επιγραφή, ανηγέρθη ο Πύργος-Κατοικία, που οι κάτοικοι του Αποδούλου αποκαλούν Κονάκι, ήτοι Μέγαρον. Αυτό έχει κηρυχθεί ως ιστορικό-διατηρητέο μνημείο και ανήκει στην Οικογένεια Αριστείδου Γ. Ψαρουδάκη και κληρονόμων Ιωάννη Γ. Ψαρουδάκη.
Παραπομπές
- ↑ Αρχείο Παραδοσιακών Οικισμών και Διατηρητέων Κτιρίων - ΦΕΚ Δ-728 α/ 01.01.1995, Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.[νεκρός σύνδεσμος]
- ↑ Κρητικά Χρονικά, τόμ. 1, σ. 400
- ↑ Βολανάκης, Ι. Ηλ. (1982). Το χωριό Αποδούλου Αμαρίου Ρεθύμνης και η Ιστορία του. Αθήνα. σελ. 17-18.
- ↑ Βολανάκης, Ι.Ηλ. (2009). Τα τοπωνύμια της Επαρχίας Αμαρίου Ρεθύμνης Κρήτης. Ρέθυμνο. σελ. 11 και 209-210.
- ↑ Βολανάκης, Ι. Ηλ. Τα προελληνικά τοπωνύμια της περιοχής του Αμαρίου Ρεθύμνης Κρήτης (Ανακοίνωση στο επιστημονικόν Συνέδριον : " ΤΑ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ", Χανιά - Κρήτης, 3-5/10/2015). υπό έκδοση. σελ. 1-20.
- ↑ (Fo 27r) Nuphia et Apodholou
- ↑ (Κ175) Apodulu με 139 κατοίκους το 1583
- ↑ Μνημεία Κρητικής Ιστορίας V, σ. 129
- ↑ Ρashley, Τraνels in Crete, I1, 314
- ↑ Βολανάκης, Ι. Ηλ. (1981). Ο εις Αποδούλου Αμαρίου Βυζαντινός ναός του Αγίου Γεωργίου Ξιφηφόρου (Ανάτυπο από τον Β΄ τόμο των Πεπραγμένων του Δ΄ διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου, Ηράκλειο Κρήτης, 29-03/09/1976). Αθήνα. σελ. 23-26.
Πηγές - Βιβλιογραφία
Ιωάννης Ηλ. Βολανάκης, Ο εις Αποδούλου Αμαρίου βυζαντινός ναός του Αγίου Γεωργίου Ξιφηφόρου. Ανακοίνωσις εις το Δ΄ Διεθνές Κρητολογικόν Συνέδριον, Ηράκλειον Κρήτης, Σεπτέμβριος 1976, τόμος Β΄, (Αθήνα 1981), σ. 23-66, πίν. 12-48.
Ιωάννης Ηλ. Βολανάκης, Το χωριό Αποδούλου Αμαρίου Ρεθύμνης και η Ιστορία του, Αθήναι 1982, σ. 1-120.
Ιωάννης Ηλ. Βολανάκης, Τα προελληνικά τοπωνύμια της περιοχής του Αμαρίου Ρεθύμνης Κρήτης, Ανακοίνωση στο επιστημονικόν Συνέδριον : "ΤΑ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ", Χανιά Κρήτης, 3-5. Οκτωβρίου 2015, σ. 1-20 (Πρακτικά, υπό έκδοση).
Ιωάννης Ηλ. Βολανάκης, Τα τοπωνύμια της Επαρχίας Αμαρίου Ρεθύμνης Κρήτης, Ρέθυμνον 2009.
Κριτόλαος Στ. Ψαρουδάκη, Καλλίτσα, Η σκλάβα που έγινε Λαίδη.
- Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού - Αποδούλου
- amariotes.gr - Αποδούλου
- Ιωσ. Χατζηδάκης, Περιηγήσεις εις Κρήτην, 1881, σ. 42
- Φωτογραφίες από τα ευρήματα των ανασκαφών του Σπ. Μαρινάτου