Όφις και Κρίνο
 Έκδοση/Αναδιατύπωση 2005 | |
| Συγγραφέας | Νίκος Καζαντζάκης |
|---|---|
| Τίτλος | Όφις και Κρίνο |
| Γλώσσα | Ελληνικά |
| Ημερομηνία δημοσίευσης | 1906 |
| Μορφή | μυθιστόρημα |
| δεδομένα () | |
Το Όφις και Κρίνο συγκαταλέγεται στα πρώτα λογοτεχνικά έργα του Έλληνα συγγραφέα Νίκου Καζαντζάκη. Το βιβλίο γράφτηκε το 1905[1], πιθανόν στο Ηράκλειο, αποτελώντας έτσι το πρώτο βιβλίο του Καζαντζάκη. Ο ίδιος ο συγγραφέας αργότερα θα έχει αλληλοσυγκρουόμενα αισθήματα για το έργο του.[2] Ο συγγραφέας ήταν μόλις 20 ετών όταν το ολοκλήρωνε και το βιβλίο εκδόθηκε υπό το φιλολογικό ψευδώνυμο «Κάρμα Νιρβαμή». Το βιβλίο έχει τη μορφή ημερολογίου και περιγράφονται σ' αυτό, οι νεανικές ανησυχίες του Καζαντζάκη για τη ζωή και τον θάνατο, τη γυναίκα και τον έρωτα.
Ο συγγραφέας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Νίκος Καζαντζάκης γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης το 1883. Σπούδασε νομικά στην Αθήνα, το 1902-1906 και το 1907-1909 στο Παρίσι. Ο Καζαντζάκης ήταν από τους πιο πολυταξιδεμένους πνευματικούς Έλληνες. Ωστόσο τα συχνά ταξίδια, που έκανε στο εξωτερικό, δεν του επέτρεψαν σχεδόν ποτέ να εγκατασταθεί σταθερά στην Ελλάδα, για πολύ καιρό.[3]
Σπουδαία γεγονότα της ζωής του Καζαντζάκη ήταν η υποψηφιότητα του για Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1947 και το 1957. Τέλος, του δόθηκε βραβείο Ειρήνης, ένα χρόνο πριν τον θάνατο του, στη Βιέννη.[3]
Υπόθεση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ένας ζωγράφος νεαρός, λάτρης της Ηδονής και του Ωραίου, απολαμβάνει ό,τι του προσφέρει η ζωή και, σταδιακά, τον κυριαρχεί η ιδέα του θανάτου. Αποφασίζοντας ότι ο θάνατος και η ζωή είναι συνδεδεμένοι με την Ομορφιά και τον Έρωτα, καλεί την ερωμένη του σε ένα δωμάτιο πλημμυρισμένο με φρέσκα λουλούδια, να περάσουν μαζί μια ερωτική νύχτα. Τελικά, το πρωί, από ασφυξία, τους βρίσκουν νεκρούς...[1]
Ήρωες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το βιβλίο δεν έχει τα χαρακτηριστικά ενός κλασικού μυθιστορήματος, μοιάζει περισσότερο με λογοτεχνικό ψυχογράφημα. Οι ήρωες του βιβλίου έχουν ρεαλιστικά χαρακτηριστικά, ενώ τα βασικά πρόσωπα του έργου είναι ο Ζωγράφος και η Ερωμένη του.
Ο πρωταγωνιστής του έργου είναι ο Ζωγράφος, στο ρόλο του οποίου διαφαίνεται ο συγγραφέας. Και η δευτεραγωνίστρια, είναι η ερωμένη του Ζωγράφου, στο ρόλο της οποίας σκιαγραφείται η Ιρλανδέζα φίλη του Καζαντζάκη, Κάθλην Φορντ. (Kathleen Forde)[1]
Λογοτεχνικές προσεγγίσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στο βιβλίο αποκαλύπτεται ένα ερωτικό ψυχογραφικό έργο κι ένα νεανικό όραμα, του συγγραφέα, με φιλοσοφικό υπόβαθρο. Γίνεται μια αναπαράσταση μιας ιστορίας, αναφερόμενη σε διάφορα αντιθετικά ζεύγη (κατά την καζαντζακική σκέψη) τους πνεύματος και της σάρκας, της ψυχής και του σώματος, του ανθρώπινου και του θεϊκού και, τέλος, του καλού και του κακού. Ο ήρωας καταβάλλει αγώνες να μετουσιώσει το καθημερινό σε αιώνιο και την Ύλη σε Πνεύμα.
Το έργο αποτελεί νεανική συγγραφική δοκιμή του Καζαντζάκη. Ίσως μπορεί να χαρακτηρισθεί ως ιδεολογικό-φιλοσοφικό-πνευματικό μυθιστόρημα.
Το Όφις και Κρίνο έχει σαφείς επιρροές τόσο από τη νοοτροπία του Γκαμπριέλε Ντ' Ανούντσιο, όσο και από τους Γάλλους παρνασσιστές.
Το βιβλίο αφιερώνεται στην Τοτώ, την Γαλατεία Αλεξίου (αναφέρεται στην αρχή του βιβλίου: Στην Τότω μου).[4] Ωστόσο το λογοτεχνικό ημερολόγιο έχει εμπνευστεί από άλλη γυναικεία μορφή, όπως ειπώθηκε προηγουμένως, την Κάθλην Φορντ, που σύμφωνα με πολυετή έρευνα της Νίκης Σταύρου, ήταν πραγματικό πρόσωπο.[5]
Εν κατακλείδι, το ερωτικό αυτό, διήγημα παρουσιάζει ενδιαφέρον, διότι αποτελεί ιδεολογική αμφιταλάντευση του Καζαντζάκη. Το έργο μέχρι και σήμερα παραμένει μερικώς στην αφάνεια των επιστημονικών κρίσεων και επικρίσεων.
Συγγραφή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός, ότι ο Καζαντζάκης συγγράφει σε πολυτονικό σύστημα και με ιδιάζουσες λεξιλογικές και γλωσσικές επιλογές, μάλιστα, αυτό το καθιστά ως ένα από τα ελάχιστα συγγράμματα του Καζαντζάκη που ακολουθεί αυτόν τον τρόπο γραφής.
Έκδοση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ελληνικές εκδόσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Η πρώτη έκδοση του βιβλίου αυτού γίνεται το 1906 στην Αθήνα (υπογραφόμενο με το φιλολογικό ψευδώνυμο "Κάρμα Νιρβαμή").[6]
- Το 1974 κυκλοφορούν δύο εκδόσεις του βιβλίου: μια πειρατική έκδοση, με πρόλογο της Γ.Αλεξίου, από τον εκδοτικό οίκο "Γλάρος" και μια νόμιμη, από τις εκδόσεις της Ελένης Καζαντζάκη.[6]
- Το 2002, τέλος, το βιβλίο κυκλοφόρησε από τον Πάτροκλο Σταύρου.[2]
Ξένες εκδόσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το μυθιστόρημα επιβεβαιώνει την απήχηση και τη διαχρονικότητα του από την πληθώρα μεταφραστικών εκδόσεων. Το μυθιστόρημα έχει μεταφραστεί, μέχρι σήμερα, στις γλώσσες που ακολουθούν: Αγγλικά, Αλβανικά, Αραβικά, Βουλγαρικά, Γαλλικά, Εβραϊκά, Ισπανικά, Πορτογαλικά, Ρουμανικά και στη Μαλαγιαλάμ (γλώσσα ομιλούμενη στη νοτιοδυτική Ινδία).
Ενδεικτικά ακολουθούν ξενόγλωσσες εκδόσεις:[1]
- N. Kazantzakis, Serpent and Lily: a novella, with a manifesto, The Sickness of the Age, μετφ. Theodora Vasils, Μπέρκλει: Univesrity of Calfornia Press 1980.
- Niko Kazantzakis, Lirio y serpiente, (ισπανικά). Miguel Castillo Didier, Μπουένος Άιρες: εκδόσεις Carlos Lohle, 1988.
- Nikos Kazantzaki, Le lys et le serpent, (γαλλικά) Jacqueline Moatti-Fine, Μονακό: εκδόσεις du Rocher, 1990.
- Nikos Kazantzakis, Sarpesicrin, (ρουμανικά) Alexandra Medrea Danciu, Βουκουρέστι: Cluj-Napoca, 2005
Αποδοχή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Οι κριτικές, για το βιβλίο τούτο, ποικίλουν, τόσο στο εξωτερικό, όσο και στο εσωτερικό, από τους ανθρώπους των γραμμάτων, οι οποίοι είπαν την άποψή τους για το "Όφις και Κρίνο". Σημαντικότερη, εξ αυτών, θεωρείται αυτή του μεγάλου Έλληνα ποιητή Κωστή Παλαμά, με το ψευδώνυμο "Διαγόρας", που δημοσίευσε στο περιοδικό "Παναθήναια". Στη βιβλιοκρισία του, o Παλαμάς, έγραψε:[7]
«[...] Είναι μαζί ιστορία και ποίημα. Η ιστορία εκτυλίσσεται ως ένας μονότροπος μονόλογος μέσα εις τας σελίδας τού ημερολογίου τού καλλιτέχνου. Το ποίημα είναι χυμένον πανταχού. Ποίημα νεανικόν και νοσηρόν και ωραίον και θανάσιμον, συμπλέκον αστόχαστα ομού και βαθύγνωμα τας εκστάσεις τού μυστικισμού με του πριαπισμού την λύσσαν, [...] εικών ενός Σατύρου και μιας ψυχής εις σύμπλεγμ’ αδιάρρηκτον, εφιάλτης και παραλήρημα, πάθος και κελάδημα· έργον [...] ενθυμίζον όλην την ηθικήν αντινομίαν τού αθλίου ανθρώπου, φυλακή, μέσα εις την οποίαν αλληλοσπαράσσονται αδιάκοπα η Σαρξ και το Πνεύμα. [...] Αλλ’ εν ταυτώ ελπίζω ότι ο όφις αυτός ο δολερός και το κρίνον αυτό [...] δεν είναι παρά αι πρώται εκδηλώσεις τής ευαισθησίας νεαρού λογοτέχνου, όστις με τον καιρόν θα δημιουργήση έργα ωραία και υγιή, ομού συγκινούντα και ευεργετούντα, ανυψώνοντα και καθαρίζοντα την ψυχήν, ως είναι τα γεννήματα της αρτίας και ιδεώδους Τέχνης.»
- Παναθήναια, έτος ς΄, τόμος 11, 15 Φεβρουαρίου 1906.
Πρόσληψη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Σε σύγκριση με άλλα έργα του Καζαντζάκη, αυτό το βιβλίο έχει λίγες διασκευές, είτε στο θέατρο, είτε στη μουσική, είτε στον κινηματογράφο.
Μια πρόσφατη διασκευασμένη εκδοχή του έργου είναι από τη θεατρική ομάδα «Gestus», σε σκηνοθεσία Μάνου Χασάπη.[8]
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Γράφεται το 1905 ... [= Γαλάτεια Αλεξίου] www.kazantzaki.gr. Ανακτήθηκε στις 14 Φεβρουαρίου 2020.
- ↑ 2,0 2,1 Το Όφις και Κρίνο ... αισθήματα. Κazantzakispublications.gr Αρχειοθετήθηκε 2016-03-05 στο Wayback Machine. - Ανακτήθηκε 22 Απριλίου 2014
- ↑ 3,0 3,1 Νίκος Καζαντζάκης - Βιογραφικό Odyssey.com Αρχειοθετήθηκε 2016-03-04 στο Wayback Machine. Ο Νίκος Καζαντζάκης [...] στη Βιέννη. - Ανακτήθηκε 22 Απριλίου 2014
- ↑ Η πρώτη σύζυγος, Γαλάτεια Αλεξίου Κazantzakispublications.org Αρχειοθετήθηκε 2015-03-12 στο Wayback Machine. - Ανακτήθηκε 24 Απριλίου 2014
- ↑ A Romantic Myth? Kilcronaghan’s link to ‘Zorba the Greek’ Patrick Comford.com - Ανακτήθηκε 22/4/2014
- ↑ 6,0 6,1 Όφις και Κρίνο www.kazantzaki.gr Ανακτήθηκε στις 14 Φεβρουαρίου 2020
- ↑ Όφις και Κρίνο Kazantzakispublications.org Αρχειοθετήθηκε 2016-03-05 στο Wayback Machine. (Από τη βιβλιοκρισία τού “Διαγόρα”, δηλ του Κωστή Παλαμά, για το Όφις και Κρίνο, η οποία δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Παναθήναια, έτος ς΄, τόμος 11, 15 Φεβρουαρίου 1906). - Ανακτήθηκε 22 Απριλίου 2014
- ↑ «Όφις και Κρίνο» Elculture.gr Αρχειοθετήθηκε 2014-04-07 στο Wayback Machine. - Aνακτήθηκε 22 Απριλίου 2014
Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- 130 ΧΡΟΝΙΑ Καζαντζάκης: Οφις και Κρίνο. Εκδόσεις Έθνος της Κυριακής (σελ. 5 έως 18) (2014), ISBN 978-618-5029-73-9