Χριστούγεννα στη Ρουμανία

Βυζαντινή εικόνα της Γεννήσεως του Χριστού

Τα Χριστούγεννα στη Ρουμανία (ρουμ. Crăciunul în România) είναι μεγάλη ετήσια εορτή για τη χώρα, που εορτάζονται από το βράδυ της 24ης Δεκεμβρίου και όλη την επόμενη ημέρα, όπως και στις περισσότερες χριστιανικές χώρες. Ο εορτασμός τους εισάχθηκε άπαξ, με τον εκχριστιανισμό της Ρουμανίας, αλλά οι δημόσιοι εορτασμοί αποθαρρύνονταν κατά την κομμουνιστική περίοδο (1948-1989).

Η περίοδος των εορτών αρχίζει επισήμως στις 6 Δεκεμβρίου με την εορτή του Αγίου Νικολάου και λήγει στις 7 Ιανουαρίου με την εορτή του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή. Εκτός από τα Θεοφάνια και την Πρωτοχρονιά, σημαντικές εορτές ειδικά για τη Ρουμανία είναι του Αγίου Ιγνατίου (20 Δεκεμβρίου) και η εορτή του Αγίου Στεφάνου (27 Δεκεμβρίου).

Τα προ των Χριστουγέννων

Η προ των Χριστουγέννων περίοδος καλύπτεται, όπως και σε όλες τις Ορθόδοξες χώρες, από την επτά περίπου εβδομάδων νηστεία των Χριστουγέννων (Σαρανταήμερο), που αρχίζει στη Ρουμανία στις 14 Νοεμβρίου (ρουμ. Lăsata secului = «η ημέρα που αρχίζει η αποχή [από τις τροφές]») και λήγει τα μεσάνυκτα της 24ης προς την 25η Δεκεμβρίου. Ειδικά στη Ρουμανία εντός του Σαρανταημέρου εορτάζεται και η εθνική εορτή της Ημέρας της Μεγάλης ενώσεως (1η Δεκεμβρίου), με στρατιωτικές παρελάσεις κλπ. και παραδοσιακά υπάρχει χαλάρωση στους κανόνες της νηστείας την ημέρα εκείνη, με δωρεάν προσφορά mici και Fasole cu cârnați (φασολιών με λουκάνικο). Η Παραμονή των Χριστουγέννων ωστόσο πρέπει να είναι ημέρα αυστηρής νηστείας και αποχής από οινοπνευματώδη ποτά, ως ένδειξη ευχαριστίας προς τον Θεό Πατέρα για το ότι έστειλε στη Γη τον Υιό του ως Σωτήρα της ανθρωπότητας.

Στη Ρουμανία πολλοί χριστουγεννιάτικοι στολισμοί αρχίζουν από την εορτή του Αγίου Ανδρέα, στις 30 Νοεμβρίου, ή στις αρχές Δεκεμβρίου, ιδίως η διακοσμητική φωταγώγηση των σπιτιών και των οδών. Ξημερώνοντας την εορτή του, ο Άγιος Νικόλαος έρχεται κατά την παράδοση και μοιράζει δώρα στα παιδιά, αφήνοντάς τα μέσα στις μπότες τους. Συνήθως τα παιδιά παίρνουν γλυκίσματα ή βιβλία ως δώρο, εκτός και αν ήταν άτακτα τη χρονιά που πέρασε, οπότε παίρνουν όχι κάρβουνα, αλλά ξύλινα ραβδάκια.

Πλατεία με χριστουγεννιάτικη αγορά στο Σιμπίου

Στις 20 Δεκεμβρίου, εορτή του Αγίου Ιγνατίου, οι Ρουμάνοι αρχίζουν παραδοσιακά τις τελευταίες ετοιμασίες για τα Χριστούγεννα. Αυτή την ημερομηνία κατά την παράδοση σφάζουν τη γουρουνοπούλα για το δείπνο των Χριστουγέννων. Περί την ημερομηνία αυτή επίσης αγοράζουν συνήθως το χριστουγεννιάτικο δέντρο τους από υπαίθριες αγορές ή και από πολυκαταστήματα.

Η 24η Δεκεμβρίου είναι η Noaptea de ajun, η ημέρα κατά την οποία συνήθως τα παιδιά λένε χριστουγεννιάτικα κάλαντα στα γειτονικά σπίτια. Την παραμονή επίσης οι νοικοκυρές συνήθιζαν να ψήνουν παραδοσιακά μπισκότα για να τα δίνουν στα παιδιά που έρχονταν και έλεγαν τα κάλαντα.

Χριστουγεννιάτικη μουσική

Η μουσική αποτελεί σημαντικό μέρος των εορτασμών των Χριστουγέννων σε όλη τη Ρουμανία. Υπάρχει ένα συγκεκριμένο είδος ωδών, τα κολίντα (colindă), που σχετίζονται με τα κάλαντα, αλλά έχουν περισσότερο χριστιανικούς στίχους, οι οποίοι πάντοτε αφορούν τα γεγονότα της Γεννήσεως του Χριστού, μολονότι ορισμένα στοιχεία έχουν πιθανώς προχριστιανική προέλευση. Τα colindă ψάλλονται σε όλα τα μέρη της Ρουμανίας, αλλά και της Μολδαβίας, με τοπικές παραλλαγές ως προς τον αριθμό των συμμετεχόντων, τον ακριβή ρυθμό διάφορων μελωδιών και τους στίχους.

Στην παραδοσιακή ρουμανική κοινωνία της υπαίθρου, οι προετοιμασίες για τα κολίντα άρχιζαν πολύ ενωρίτερα, κάποτε και εβδομάδες πριν τα Χριστούγεννα. Τα νέα παιδιά του χωριού (παραδοσιακότερα αλλά όχι πάντοτε αγόρια) άρχιζαν να σχηματίζουν ομάδες σε διαφορετικές γειτονιές και όριζαν αρχηγό της ομάδας για τις πρόβες. Αυτές οι ομάδες (cete de colindători) είχαν διαφορετικό αριθμό μελών, ανάλογα με τη συγκεκριμένη περιοχή της χώρας. Κατόπιν, αρχίζοντας από την Παραμονή των Χριστουγέννων, πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι και έψελναν τα κολίντα. Παλαιά επισκέπτονταν πρώτα το σπίτι του κοινοτάρχη του χωριού και ύστερα το σπίτι του δασκάλου, αν και σε μερικές επαρχίες δεν υπήρχε συγκεκριμένη σειρά. Οι οικογένειες έβαζαν τα παιδιά μέσα στο σπίτι και τους προσέφεραν φιλέματα, όπως καρύδια, αποξηραμένους καρπούς και μπρέτσελ. Σήμερα υπάρχουν και προσαρμογές διεθνώς γνωστών Δυτικών χριστουγεννιάτικων τραγουδιών-ύμνων στη ρουμανική γλώσσα, όπως το «Noapte de vis» (από το «Άγια Νύχτα») ή το «O, brad frumos!» (από το «Ω έλατο»).

Μερικά παραδοσιακά κολίντα είναι τα «Astăzi s-a născut Hristos» (= «Σήμερα γεννήθηκε ο Χριστός»), «O, ce veste minunată!» (= «Ω, τι θαυμάσιο νέο!»), «Trei păstori» (= «τρεις βοσκοί»), «Trei crai de la rărărit» (για τους Τρεις Μάγους), «Steaua» (= «το άστρο») και «Sus la poarta Raiului» (= «πάνω, στις πύλες των Ουρανών»). Εκτός από αυτά, υπάρχουν και παραδοσιακά κάλαντα, με θέματα όπως η χαρά, η ευμερία και άλλα, όπως τα «Moş Crăciun cu plete dalbe» (= «Ασπρομάλλης Άι-Βασίλης»), «Colindiţa», «Pluguşorul» (= «μικρό αλέτρι) και «Scoală gazdă». Τα δύο τελευταία αναφέρονται σε συγκεκριμένα ρουμανικά έθιμα, με ευετηρική σημασία (δηλαδή που τηρούνται με σκοπό την απόκτηση και διατήρηση της καλής υγείας ή της υλικής ευημερίας). Αναφέρουν επίσης λόγους για τους οποίους τραγουδιούνται τα κάλαντα.

Πολλοί λαϊκοί τραγουδιστές και μουσικοί του ελαφρού τραγουδιού ερμήνευσαν, τροποποίησαν ή απέδωσαν αυτά τα τραγούδια, όπως η Μαρία Τανάσε στα χρόνια του Μεσοπολέμου. Από το 2002 ο ροκ εντ ρολ καλλιτέχνης Στεφάν Μπανίκα παρουσίαζε στη Sala Palatului στο κέντρο του Βουκουρεστίου μια «καθιερωμένη» πλέον σειρά συναυλιών για να τιμήσει την εορτή των Χριστουγέννων, υπό τον τίτλο «Împreună de Crăciun / Concert extraordinar de Craciun». Επίσης κυκλοφόρησε έναν χριστουγεννιάτικο δίσκο, που περιείχε τη μεγάλη επιτυχία «Doar o dată e Crăciunul» (= «Χριστούγεννα είναι μόνο μια φορά»).

Η γνωστή τραγουδίστρια Πάουλα Σέλινγκ έχει επίσης στο ενεργητικό της χριστουγεννιάτικα άλμπουμ — τα Colinde şi cântece sfinte (κυκλοφ. 1998), Albumul de Craciun (2002), De Sărbători (2006) και A mai trecut un an (2010). Για τρία από τα τραγούδια τους (μεταξύ των οποίων και το «Trei păstori», βλ. παραπάνω) κυκλοφόρησε και βιντεοκλίπ. Επίσης η Άντρα κυκλοφόρησε το 2007 το χριστουγεννιάτικο άλμπουμ Vis de iarnă (= «χειμωνιάτικο όνειρο»)

Στα τέλη του 2009 ο Μπανίκα πρωταγωνίστησε σε μια χριστουγεννιάτικη κινηματογραφική ταινία με τίτλο Ho, Ho, Ho!, το σάουνττρακ της οποίας κυκλοφορησε το ίδιο έτος και περιείχε τραγούδια σχετικά με τη χριστουγεννιάτικη περίοδο. Το ίδιο έτος η παγκοσμίως γνωστή Inna κυκλοφόρησε το διπλό ψηφιακό σινγκλ δίσκο με ένα από τα παραδοσιακά κολίντα, το «O, ce veste minunată!», και ένα νέο τραγούδι σε πρώτη ηχογράφηση, το «I Need You for Christmas», που έγινε το πρώτο ρουμανικό χριστουγεννιάτικο τραγούδι που πέρασε τα σύνορα, καθώς διαδόθηκε και στη Ρωσία.

Φαγητά

Τα Χριστούγεννα οι Ρουμάνοι ψήνουν ή αγοράζουν διάφορα ειδικά φαγητά για την περίσταση, καθώς και επιδόρπια και γλυκά. Οι Ρουμάνοι συνήθως ψήνουν κοζονάκ, ένα κέικ τύπου πανετόνε, φτιαγμένο από αλεύρι, κρόκους αβγού, μαγιά και αρκετά άλλα συστατικά. Υπάρχουν και αρκετοί άλλοι τύποι κέικ, με εκατοντάδες σχετικές συνταγές. Ως γέμισμα του κέικ μπορεί να χρησιμοποιηθούν φουντούκια, κακάο, σταφίδες, λουκούμια ή (στην Τρανσυλβανία) πάστα από σπόρο παπαρούνας (cozonac cu mac). Πιατέλες με σωρούς από μικρά γλυκίσματα (corni și baclava) ετοιμάζονται ειδικά για να προσφερθούν στα παιδιά που λένε τα κάλαντα.

Μια σαλάτα με λαχανικά και μαγιονέζα, εμπλουτισμένη με κομματάκια από κοτόπουλο και διακοσμημένη με ελιές και φέτες βραστών αβγών σερβίρεται επίσης συχνά τα Χριστούγεννα. Αποκαλείται Salată de boeuf, μια ονομασία που προδίδει τη γαλλική επίδραση, παρά το ότι σπανίως περιέχει μοσχαρίσιο κρέας.

Μερικά άλλα χριστουγεννιάτικα φαγητά της ρουμανικής κουζίνας είναι η πηχτή (piftie), οι σαρμαλέδες (ντολμάδες του τύπου κουπέπια) και τα πιάτα με βάση το χοιρινο κρέας.

Δείτε επίσης

• Χριστουγεννιάτικα έθιμα ανά χώρα