Πρωτομάρτυρας Στέφανος

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Για άλλες χρήσεις, δείτε: Άγιος Στέφανος.
Πρωτομάρτυρας Στέφανος
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα
Στέφανος (Αρχαία Ελληνικά)
Γέννηση1 (περίπου)[1]
Ελλάδα
Θάνατος36 (περίπου)[1]
Ιερουσαλήμ
Αιτία θανάτουΛιθοβολισμός
Συνθήκες θανάτουθανατική ποινή
Τόπος ταφήςΣαν Λορέντσο εκτός των Τειχών
Χώρα πολιτογράφησηςΙουδαία
ΘρησκείαΧριστιανισμός
Eορτασμός αγίου26 Δεκεμβρίου[2], 27 Δεκεμβρίου και 3 Αυγούστου
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΕβραϊκά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταδιάκονος[3]
θύμα
d:Q97722249
murder victim
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμαμαθητής
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Ο Στέφανος, επονομαζόμενος και πρωτομάρτυρας, υπήρξε, σύμφωνα με την Καινή Διαθήκη, ένας από τους επτά διακόνους και πρώτος μάρτυρας της Χριστιανικής Εκκλησίας. Συγκαταλέγεται στους αγίους του Χριστιανισμού.

Στις Πράξεις των Αποστόλων (κεφ. 6-8), αναφέρεται πως κατηγορήθηκε από τους Ιουδαίους, ότι βλασφημούσε τον Μωυσή και τον Θεό. Ο Στέφανος απολογούμενος ενώπιον του συνεδρίου, προέβαλε επιχειρήματα υποστηρίζοντας ότι ο Ιησούς Χριστός ήταν ο Μεσσίας, κάτι το οποίο εξόργισε τους Ιουδαίους οι οποίοι, αφού τον έβγαλαν έξω από την πόλη της Ιερουσαλήμ, τον λιθοβόλησαν.

Η Ορθόδοξη εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 27 Δεκεμβρίου, ενώ η Ρωμαιοκαθολική, η Λουθηρανική και η Αγγλικανική στις 26 του ίδιου μήνα. Σε χώρες όπως η Αυστραλία, η Αυστρία, η Γερμανία το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ιρλανδία, η Ιταλία, ο Καναδάς, η Κροατία, η Νέα Ζηλανδία, η Πολωνία, η Σερβική Δημοκρατία, η Σλοβακία, η Τσεχία και η Φινλανδία, η εορτή του Αγίου Στεφάνου είναι δημόσια αργία.

Υμνολογία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Απολυτίκιο Αγίου Στεφάνου (ήχος δ΄)
"Βασίλειον διάδημα εστέφθη συ κορυφή
εξ άθλων ων υπέμεινας υπέρ Χριστού του Θεού
Μαρτύρων Πρωτόαθλε.
Συ γαρ την Ιουδαίων απελέγξας μανίαν,
ειδές σου τον Σωτήρα του Πατρός δεξιόθεν.
Αυτόν ουν εκδυσώπει αεί
υπέρ των ψυχών ημών".[4]


Κοντάκιο Αγίου Στεφάνου (ήχος γ΄)
"Ο Δεσπότης χθες ημίν δια σαρκός
επεδήμει και ο δούλος σήμερον
από σαρκός εξεδήμει.
Χθες μεν γαρ ο βασιλεύων σαρκί ετέχθη,
σήμερον δε ο ικέτης λιθοβολείται
δι΄ αυτών και τελειούται
ο πρωτομάρτυς και θείος Στέφανος".[4]

Ο βίος του[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Στέφανος σε απεικόνιση του 6ου αιώνα μ.Χ.

Πότε και που γεννήθηκε ο πρωτομάρτυρας Στέφανος, δε γίνεται γνωστό μέσα από τις Πράξεις των Αποστόλων. Η πρώτη αναφορά που γίνεται προς το πρόσωπό του είναι κατά την εκλογή των διακόνων.[5] Σύμφωνα με την Αγιογραφική περιγραφή, εξ αιτίας της αύξησης των μαθητών, οι Ελληνόφωνοι πιστοί άρχισαν να διαμαρτύρονται πως οι χήρες τους δε δέχονταν την αρμόζουσα προσοχή κατά τη διανομή των τροφίμων. Έτσι οι Απόστολοι σύναξαν όλους τους μαθητές, με σκοπό να εκλέξουν ανάμεσά τους επτά βοηθούς, ώστε να πραγματοποιούν το έργο της διανομής. Ένας από τους εκλεγέντες ήταν και ο Στέφανος. Ο Στέφανος όμως εκτός της αποστολής που του είχε ανατεθεί έβρισκε χρόνο να κηρύσσει και τον θείο Λόγο, ενώ πραγματοποιούσε και θαύματα.[6]

Οι Ιουδαίοι σύντομα συκοφάντησαν τον Στέφανο ότι βλασφήμησε τον Μωυσή και τον Θεό με αποτέλεσμα να οδηγηθεί στο Συνέδριο προς Απολογία.[7] Ο Στέφανος τότε έλεγξε με σκληρούς λόγους τους Φαρισαίους, κατηγορώντας τους για την υποκρισία τους, συνάμα δε έπραξε και μία θαρραλέα ομολογία πίστεως. Οι σύνεδροι τελικά τον εξέβαλαν τη συναγωγής και έτσι θανατώθηκε δια λιθοβολισμού από φανατισμένο όχλο.[8] Ο Στέφανος λίγο πριν το τέλος ζήτησε από τον Θεό να συγχωρήσει τους διώκτες του.[9]

Τον νεκρό πλέον Στέφανο τον έθαψαν και τον θρήνησαν, ενώ μετά τον θάνατό του ακολούθησε διωγμός.[10] Κατά την παράδοση το λειψανό του μεταφέρθηκε από τον Αυτοκράτορα Κωνσταντίνο στην Κωνσταντινούπολη. Η μνήμη του εορτάζεται στις 27 Δεκεμβρίου, η εύρεσις των λειψάνων του στις 15 Σεπτεμβρίου, ενώ η ανακομιδή των λειψάνων του στις 2 Αυγούστου.[11][12]

Η εμφάνισή του στην πρωτοχριστιανική γραμματεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Άγιος Στέφανος δεν αναφέρεται σε κάποιο άλλο βιβλίο της Καινής Διαθήκης. Το ίδιο συμβαίνει και στους Αποστολικούς Πατέρες και τους Απολογητές. Την πρώτη μαρτυρία του τη βρίσκουμε στην αίρεση των Νικολαϊτών, οι οποίοι τον θεωρούσαν ως προστάτη Άγιο τους. Ο Ειρηναίος της Λυών αναφέρει ότι ήταν ο πρωτοδιάκονος και κλήθηκε από τους Αποστόλους να διδάσκει τον θείο νόμο, φτάνοντας τελικά στην τελείωση μέσω του μαρτυρίου. Ο Τερτυλλιανός επίσης αναφέρει τον Στέφανο, τοποθετώντας δίπλα στον προφήτη Ησαΐα.[13] Αργότερα ο Εφραίμ ο Σύρος σε ένα εξηγητικό του έργο πάνω στις Πράξεις, μας αναφέρει για πρώτη φορά εξωγραφική πληροφορία καθώς μας αναφέρει πως ήταν στενός φίλος του Γαμαλιήλ. Από τον 4ο αιώνα και μετά έχουμε αρκετές αναφορές, όπως από το Δίδυμο Τυφλό, τον Γρηγόριο Νύσσης, τον Αστέριο Αμασείας. Κατά τον 5ο έχουμε επίσης τον Ησύχιο, τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο κ.α. Επιπρόσθετες όμως εξωγραφικές μαρτυρίες δε βρίσκονται σε όλους αυτούς πατέρες. Προφανώς, η καταστροφή της Ιερουσαλήμ (132-135) για δεύτερη φορά, δεν επέτρεψε να διασωθούν προφορικές παραδόσεις. Ο Αυγουστίνος πάντως σε μερικές ομιλίες του αναφέρει πολλά θαύματα από τον Άγιο Στέφανο, μέσω των λειψάνων του.[14][15]

Αγιογράφηση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά τη μέση βυζαντινή περίοδο ο Στέφανος αγιογραφείται ως νεαρός διάκονος, φορώντας οράριο και λευκό στιχάριο. Σε παλαιότερες αναπαραστάσεις όμως φορά απλά ένα ιερατικό χιτώνα για διάκονο της ύστερης αρχαιότητας. Σε μία από τις αρχαιότερες αναπαραστάσεις στο Σαν Λορέντζο της Ρώμης με το βιβλίο του Ευαγγελίου, αργότερα εμφανίζεται σε αναπαραστάσεις με βράχο στο κεφάλι του, σαν σύμβολο της κατάληξής του.[4] Στη Δύση πολλές φορές απεικονίζεται μαζί με ένα ακόμα διάκονο και μάρτυρα, τον Άγιο Λαυρέντιο της Ρώμης.

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. 1,0 1,1 1,2 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά, Αγγλικά) Gemeinsame Normdatei. 118617826. Ανακτήθηκε στις 15  Οκτωβρίου 2015.
  2. «Calendarium Romanum». (λατινική γλώσσα) Calendarium Romanum Generale (1969). Typis Polyglottis Vaticanis Publisher. Βατικανό. 1969. σελ. 32.
  3. onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/9781444338386.wbeah05054/pdf.
  4. 4,0 4,1 4,2 «Ορθόδοξος Συναξαριστής :: Άγιος Στέφανος ο Πρωτομάρτυρας και Αρχιδιάκονος». www.saint.gr. Ανακτήθηκε στις 21 Αυγούστου 2020. 
  5. «Bible Gateway passage: ΠΡΑΞΕΙΣ ΤΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ 6:1-7 - SBL Greek New Testament». Bible Gateway (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 21 Αυγούστου 2020. 
  6. «Bible Gateway passage: Acts 6:5, Acts 6:8 - New Revised Standard Version». Bible Gateway (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 21 Αυγούστου 2020. 
  7. «Bible Gateway passage: ΠΡΑΞΕΙΣ ΤΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ 6:11 - SBL Greek New Testament». Bible Gateway (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 21 Αυγούστου 2020. 
  8. «Bible Gateway passage: ΠΡΑΞΕΙΣ ΤΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ 8:1 - SBL Greek New Testament». Bible Gateway (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 21 Αυγούστου 2020. 
  9. «Protomartyr and Archdeacon Stephen». www.oca.org. Ανακτήθηκε στις 21 Αυγούστου 2020. 
  10. ΠΡΑΞΕΙΣ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ 8 | TGV Αγία Γραφή | YouVersion. 
  11. «CATHOLIC ENCYCLOPEDIA: St. Stephen». www.newadvent.org. Ανακτήθηκε στις 21 Αυγούστου 2020. 
  12. Ευαγγέλου Λέκκου, "Άγιος Στέφανος", Αποστολική Διακονία, Αθήνα.
  13. «Tertullian : De patientia 14:1». www.tertullian.org. Ανακτήθηκε στις 21 Αυγούστου 2020. 
  14. François Bovon, "The Dossier on Stephen, the First Martyr", The Harvard Theological Review, σελ. 290
  15. F. Conybear, The commentary of Ephrem in Acts, McMillan,London 1926, σελ. 373-409

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]