Φρεγάτα της Νήσου των Χριστουγέννων

Φρεγάτα της Νήσου των Χριστουγέννων
Ενήλικη φρεγάτα της Νήσου των Χριστουγέννων φωτογραφημένη στην Ινδονησία
Κατάσταση διατήρησης
Κινδυνεύει άμεσα με αφανισμό (IUCN 3.1)
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Ζώα (Animalia) Συνομοταξία: Χορδωτά (Chordata) Ομοταξία: Πτηνά (Aves) Τάξη: Σουλόμορφα (Suliformes) Οικογένεια: Φρεγατίδες (Fregatidae) Γένος: Φρεγάτα (Fregata) (Lacépède, 1799) F Είδος: F. andrewsi
Διώνυμο
Fregata andrewsi (Φρεγάτα του Άντριους) Mathews, 1914

Η Φρεγάτα της Νήσου των Χριστουγέννων είναι θαλάσσιο πελαγικό πτηνό της οικογενείας των Φρεγατιδών, που αναπαράγεται μόνον στην Νήσο των Χριστουγέννων του Ινδικού Ωκεανού. Η επιστημονική ονομασία του είδους είναι Fregata andrewsi και δεν περιλαμβάνει υποείδη.

• Η φρεγάτα της Νήσου των Χριστουγέννων απαντά ως αναπαραγωγικό ενδημικό είδος της Νήσου των Χριστουγέννων και μόνον σε αυτήν, αποτελεί δε από τα πλέον κινδυνεύοντα είδη πτηνών, παγκοσμίως (βλ. Ιστορικό και κατάσταση πληθυσμού).

Τάση πληθυσμού

• Καθοδική 

Ονοματολογία

O Χριστόφορος Κολόμβος πρωτοείδε φρεγάτες όταν περνούσε από τα Νησιά του Πράσινου Ακρωτηρίου στο πρώτο ταξίδι του στον Ατλαντικό Ωκεανό, το 1492. Σε ημερολογιακή καταχώρηση καταστρώματος (29 Σεπτεμβρίου) χρησιμοποίησε την λέξη rabiforçado , που σημαίνει forktail «[πουλί] με ψαλιδωτή ουρά».

Ωστόσο, ο επιστημονικός όρος fregata που παρέμεινε και ως λαϊκή ονομασία σε όλες τις ινδοευρωπαϊκές γλώσσες, οφείλεται σε Γάλλους ναυτικούς οι οποίοι αποκάλεσαν έτσι το πουλί έχοντας κατά νου το ομώνυμο πολεμικό πλοίο. Μάλιστα, η συγκεκριμένη προέλευση αναφέρεται από τον Γάλλο φυσιοδίφη Ζ. Μ. ντυ Τερτρ (Jean-Baptiste du Tertre, 1610-1687) όταν περιγράφει το πτηνό, το 1667. Πάντως, η ονομασία καθιερώθηκε το 1738, από τον Άγγλο φυσιοδίφη και εικονογράφο Ε. Άλμπιν (Eleazar Albin, 1690-1742) στο έργο του Φυσική Ιστορία των Πτηνών (Natural History of Birds), όπου περιλαμβάνεται και εικόνα του αρσενικού με τον κόκκινο λαρυγγικό σάκο του.

Η ετυμολογία της ίδιας της λέξης φρεγάτα είναι άγνωστη, αν και μπορεί να ξεκίνησε ως παραφθορά του aphractus, λατινικής απόδοσης ελληνική λέξη (άφρακτος [ναυς]), που σημαίνει «ανοικτό σκάφος χωρίς κατώτερο κατάστρωμα». Επίσης, ο Κικέρων στις Επιστολές του στον Αττικό 5,13.1 αναφέρει: Navigavimus tardius propter aphractorum Rhodiorum imbecillitatem («απέπλευσε χωρίς φόβο και χωρίς ναυτία, αλλά πιο αργά λόγω της αδυναμίας της Ροδιακής αφράκτου) και, παρακάτω: detraxit viginti ipsos dies aphractus Rhodiorum και aphracta Rhodiorum habebam.

• Σύμφωνα με την ονοματολογία αυτή, είναι πολύ πιθανόν οι φρεγάτες να ονομάσθηκαν έτσι, λόγω της επιθετικής τους συμπεριφοράς προς άλλα είδη θαλασσίων πτηνών, εναντίον των οποίων επιτίθενται, αναγκάζοντάς τα να αφήσουν την λεία τους (βλ. Τροφή).

Οι Άγγλοι ναυτικοί συνηθίζουν να αποκαλούν την φρεγάτα με την -ευρύτατα διαδεδομένη- ονομασία Man-of-War «άνθρωπος-του-πολέμου/πολεμιστής», ιδιαίτερα στα νερά της Καραϊβικής.

Το είδος ονομάσθηκε προς τιμήν του Άγγλου παλαιοντολόγου Τ. Άντριους (Charles William Andrews, 1866-1924), ενώ η αγγλική -και η αντίστοιχη ελληνική- λαϊκή ονομασία του πτηνού, αναφέρεται στην περιοχή όπου απαντά ως ενδημικό.

Συστηματική ταξινομική

Η φρεγάτα της Νήσου των Χριστουγέννων είχε, αρχικά, ταξινομηθεί εντός του είδους Fregata aquila από τον Άγγλο ζωολόγο Τ. Γκρέι (George Robert Gray, 1808-1872), το 1845 (Κουίνσλαντ). Το 1914 ο Αυστραλός ορνιθολόγος Γ. Μάθιους (Gregory Macalister Mathews, 1876 – 1949) πρότεινε ότι, θα πρέπει να ταξινομηθεί στο νέο γένος Fregata. Γενετική ανάλυση για την φρεγάτα της Νήσου των Χριστουγέννων έδειξε ότι, συνδέεται φυλογενετικά περισσότερο με την μεγάλη φρεγάτα.

Γεωγραφική εξάπλωση

Το Νησί των Χριστουγέννων είναι η μοναδική περιοχή αναπαραγωγής της φερώνυμης φρεγάτας

Η φρεγάτα της Νήσου των Χριστουγέννων περιπλανιέται στα τροπικά νερά (θερμοκρασίας άνω των 22° C, συνήθως θερμότερα από τις άλλες φρεγάτες ) του Ινδικού Ωκεανού, στην περιοχή της Ινδονησίας, μέχρι την Ινδοκίνα στα βόρεια και μέχρι την Β. ΒΔ Αυστραλία, στα νότια. Τόσο οι αναπαραγόμενοι όσο και οι μη-αναπαραγόμενοι πληθυσμοί έχουν καταγραφεί προς αναζήτηση τροφής, σε χαμηλές πυκνότητες στο Ινδο-Μαλαισιανό Αρχιπέλαγος, στην Νότια Σινική Θάλασσα , στη Θάλασσα Ανταμάν, στον Κόλπο της Ταϊλάνδης, στην Θάλασσα Σούλου και έξω από τις ακτές του ΝΔ. Σουλαουέζι. Ωστόσο, έρχεται να αναπαραχθεί μόνον στην Νήσο των Χριστουγέννων, γι’ αυτό και θεωρείται Κρισίμως Κινδυνεύον είδος. Τα στοιχεία για αναπαραγωγή στα νησιά Ανάμπας (Anambas) της Ινδονησίας, παραμένουν ελλιπή και αναξιόπιστα.

Τυχαίοι, περιπλανώμενοι επισκέπτες έχουν αναφερθεί μεταξύ άλλων από την Ινδία, την Ιαπωνία και το Βιετνάμ.

Πηγές:

Μορφολογία

Η φρεγάτα της Νήσου των Χριστουγέννων είναι από τα μεγάλα είδη φρεγατών. Όπως και τα άλλα είδη, είναι λεπτά και, ως επί το πλείστον, μαύρα στο πτέρωμα θαλασσοπούλια, με έντονα διχαλωτή ουρά.

Τα αρσενικά που, κατά την αναπαραγωγική περίοδο, «φουσκώνουν» τον χαρακτηριστικό κόκκινο λαρυγγικό σάκο τους, έχουν κατάμαυρη άνω επιφάνεια σώματος, με «γυαλιστερή», πρασινωπή/πορφυρή απόχρωση στο κεφάλι, τον μανδύα και την ράχη. Η άνω επιφάνεια των πτερύγων είναι, επίσης, μαύρη, με ανοικτόχρωμα καφέ ελάσσονα στέγαστρα, που σχηματίζουν ανοικτόχρωμη διαγώνια μπάρα, κατά μήκος του εσωτερικού της πτέρυγας, μέχρι τον «καρπό». Το κάτω μέρος του σώματος είναι μαύρο, εκτός από λευκό σημάδι στην κάτω κοιλιακή χώρα και το υπογάστριο. Η κάτω επιφάνεια των πτερύγων είναι κατάμαυρη. Το ράμφος, οι ταρσοί και ο οφθαλμικός δακτύλιος είναι μαυριδερά, ενώ η ίριδα είναι καφέ.

Τα θηλυκά είναι λίγο μεγαλύτερα από τα αρσενικά, αλλά στερούνται λαρυγγικού σάκου. Το κεφάλι και το εμπρόσθιο τμήμα του λαιμού, μέχρι το πάνω μέρος του στήθους, είναι μαυριδερά, δημιουργώντας μαυριδερό «σκούφο». Στην περιοχή του τραχήλου δημιουργείται λευκωπό «κολλάρο». Η άνω επιφάνεια του σώματος είναι καφετί-μαύρη με μεταλλική πρασινωπή απόχρωση στην ράχη. Η άνω επιφάνεια των πτερύγων είναι μαυριδερή, με πλατιά λευκωπή μπάρα κατά μήκος του εσωτερικού της πτέρυγας, μέχρι τον «καρπό», πιο ανοικτόχρωμη από του αρσενικού. Η κάτω επιφάνεια του σώματος είναι λευκή, από το κάτω μέρος του λαιμού και μετά, εκτός από τα μαυριδερά πλαϊνά του στήθους, τα οποία εκτείνονται ως μικρά, σκούρα «σπιρούνια» μέχρι την άνω επιφάνεια του στήθους. Οι πλευρές, το υπογάστριο και τα καλυπτήρια του κάτω μέρους της ουράς είναι μαύρα, όπως και η ουρά. Το ράμφος, οι ταρσοί και τα πόδια είναι ρόδινα, η ίριδα καφέ και ο οφθαλμικός δακτύλιος, ροζ.

Βιομετρικά στοιχεία

• Μήκος σώματος: 89 έως 94 (-100) εκατοστά
• Άνοιγμα πτερύγων: 205 έως 218 (-230) εκατοστά
• Βάρος: ♂ 1,40 κιλά ♀ 1,55 κιλά

Τροφή

Τρέφεται κυρίως με ιπτάμενα ψάρια της οικογενείας Exocoetidae, όπως τα Cypselurus, Exocoetus και Evolantia, καθώς και με καλαμάρια. Αρκετά συχνά παρατηρείται το φαινόμενο του κλεπτοπαρασιτισμού (kleptoparasitism), αν και αυτή η συμπεριφορά αποτελεί μικρή πηγή ενέργειας. . Επίσης, έχει παρατηρηθεί να τρέφεται με θνησιμαία και ακρίδες.

• Τα στοιχεία δείχνουν ότι, όταν αναπαράγονται, οι φρεγάτες της Νήσου των Χριστουγέννων αναζητούν τροφή, συχνά εκατοντάδες ή ακόμα και χιλιάδες χιλιόμετρα από την αποικία αναπαραγωγής. Δορυφορική παρακολούθηση κατέγραψε ένα (1) θηλυκό να αναζητά τροφή 4.000 χιλιόμετρα μακριά από την φωλιά, ή 26 ημέρες ταξίδι.

Αναπαραγωγή

Φωλιά

Η φρεγάτα της Νήσου των Χριστουγέννων μπορεί να φωλιάζει κάθε δεύτερο έτος, σε χαλαρές αποικίες πάνω στα δένδρα, ιδιαίτερα εκείνα των ειδών Terminalia catappa και Celtis timorensis, που φιλοξενούν το 65% των φωλιών, σε σημεία υπήνεμα των νοτιοδυτικών ανέμων, που πνέουν στην Νήσο των Χριστουγέννων.

Απειλές

Περίπου το 1/4 της περιοχής αναπαραγωγής αποψιλώθηκε πριν από το 1946, για εξόρυξης φωσφορικών αλάτων, ενώ η αποικία Flying Fish Cove εγκαταλείφθηκε σε μεγάλο βαθμό, λόγω της αιωρούμενης σκόνης. Αλλά, μελλοντική απώλεια ενδιαιτημάτων είναι ακόμη πιθανή, για τον ίδιο λόγο. Νέα αίτηση για ορυχείο, σε χώρο 250 εκταρίων τροπικού δάσους, είναι σήμερα υπό αναθεώρηση. Περίπου τα 2/3 των φωλιών βρίσκονται τώρα σε μία (1) ενιαία αποικία, καθιστώντας όμως το σύνολο ευπαθές σε κυκλώνες.

Νεαρή φρεγάτα της Νήσου των Χριστουγέννων

Η λαθροθηρία σταμάτησε -θεωρητικά- στην δεκαετία του 1980. Πιθανή απειλή είναι τα εισηγμένα μυρμήγκια Anoplolepis gracilipes που σχημάτισαν υπερ-αποικίες κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990 και εξαπλώθηκαν γρήγορα, για να καλύψουν περίπου το 25% του νησιού (περίπου 3.400 εκτάρια). Τα μέτρα ελέγχου μέχρι στιγμής δεν ήσαν σε θέση να εξαλείψουν την συγκεκριμένη απειλή, ωστόσο οι φρεγάτες δεν δείχνουν να έχουν επηρεαστεί καίρια από αυτήν. Βέβαια, οι αποικίες των μυρμηγκιών, έχουν επηρεάσει δραματικά την οικολογία του νησιού, σκοτώνοντας την κυρίαρχη μορφή ζωής, το καβούρι Gecaroidea natalis, και υποβοηθώντας την διασπορά εντόμων που βλάπτουν τα δέντρα.

Αυτοί οι κίνδυνοι μπορεί να αλλοιώσουν τον βιότοπος αναπαραγωγής του είδους, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα (Hennicke in litt. 2010). Λιγότερο συγκεκριμένες απειλές είναι η υπεραλίευση και η ρύπανση της θάλασσας, καθώς και h εκκαθάριση της βλάστησης και η θήρευση στα γύρω νησιά που δεν φιλοξενούν φωλιές (P. Green και D. O'Dowd in littt. 2003, S. Garnett in litt. 2003, James 2003, Jensen & Tan 2010). Περίπου το 10% των φωλιών, έξω από το εθνικό πάρκο και δεν έχουν καμία επίσημη προστασία (Hill & Dunn 2005). Η εκκαθάριση της βλάστησης σε ακτίνα 300 μ. από τις αποικίες φωλιάσματος θα πρέπει να αποφεύγεται (Hill & Dunn 2005). Τα πτηνά είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα σε εμπλοκές σε αλιευτικά εργαλεία, οπότε η έντονη αλιευτική πίεση στα ύδατα της νοτιοανατολικής Ασίας και η θαλάσσια ρύπανση, αποτελούν σημαντικές απειλές για το είδος (James 2006). Έρευνα βρίσκεται σε εξέλιξη για να διαπιστωθεί εάν ένα δυνητικά παράσιτο του αίματος αποτελεί νέα απειλή για το είδος (Hennicke in litt. 2010).

Ιστορικό και κατάσταση πληθυσμού

Το είδος είναι ενδημικό αναπαραγόμενο στην Νήσο των Χριστουγέννων. Το 2003 υπολογίστηκε ότι υπήρχαν 1.171 (± 58) αναπαραγωγικά ζευγάρια. Ο αριθμός των φωλιών ήταν, πιθανώς, μεταξύ 3% και 16% χαμηλότερος το 2003 από ό, τι το 1985 (1.320-1.620 ζεύγη, [Stokes 1988]), αλλά αυτό δεν μπορεί να είναι ακριβής ένδειξη της δημογραφικής εξέλιξης. Λόγω της αναπαραγωγής κάθε δύο χρόνια, ο συνολικός πληθυσμός είναι 1-2 φορές ο αριθμός των ζευγαριών που φωλιάζουν ετησίως (δηλαδή 1,200-2,400 ζεύγη). Ιστορική ανασκόπηση της έκτασης και της μείωσης των τεσσάρων υπο-αποικιών δείχνουν ότι ο πληθυσμός ήταν περίπου 6.300 ζεύγη αναπαραγωγής ετησίως, αλλά μιώθηκε στα 4.500 μετά το 1910, στα 3.500 μετά το 1945, 2.500 μετά το 1967 και στα 1.500, το 1978. Αν οι υπολογισμοί είναι σωστοί, τότε ο πληθυσμός μειώθηκε κατά περίπου 66% σε τρεις γενιές, από το 1945 έως και το 2003 (James 2003). Το 2003 υπήρχαν τέσσερις υπο-αποικίες (Flying Fish Cove, Dryers, Golf Course, Cemetery) -σήμερα είναι τρεις-, που καλύπτουν έκταση 49 εκταρίων, περίπου (Stokes 1988, James 2003).

Tο είδος έχει μικρό πληθυσμό που αναπαράγεται σε πολύ μικρή περιοχή -σε ένα (1) μόνο νησί- και συνεχίζει να μειώνεται. Για τους λόγους αυτούς, αξιολογείται ως Κρισίμως Κινδυνεύον (CR) από την IUCN.

Βιβλιογραφία

• Howard and Moore, Checklist of the Birds of the World, 2003
• Alfred Newton A Dictionary of Birds, 1896
• Bertel Bruun, Birds of Britain and Europe, Hamlyn 1980.
• Bob Scott and Don Forrest, The Birdwatcher’s Key, Frederick Warne & Co, 1979
• Christopher Perrins, Birds of Britain and Europe, Collins 1987.
• Colin Harrison & Alan Greensmith, Birds of the World, Eyewitness Handbooks, London 1993
• Colin Harrison, Nests, Eggs and Nestlings Of British and European Birds, Collins, 1988.
• Dennis Avon and Tony Tilford, Birds of Britain and Europe, a Guide in Photographs, Blandford 1989
• Detlef Singer, Field Guide to Birds of Britain and Northern Europe, The Crowood Press, Swindon 1988
• Enticott, Jim and David Tipling. Photographic Handbook of the Seabirds of the World, New Holland, 1998
• Handrinos & Akriotis, The Birds of Greece, Helm 1997
• Harrison, Peter (1988). Seabirds: An Identification Guide. London: Christopher Helm. ISBN 0-7470-1410-8
• Helm Dictionary of Scientific Bird Names
• Hermann Heinzel, RSR Fitter & John Parslow, Birds of Britain and Europe with North Africa and Middle East, Collins, 1995
• Jim Flegg, Field Guide to the Birds of Britain and Europe, New Holland, London 1990
• Killian Mullarney, Lars Svensson, Dan Zetterström, Peter J. Grant, Τα Πουλιά της Ελλάδας Της Κύπρου και της Ευρώπης, ΕΟΕ, 2007
• Mary Taylor Gray, The Guide to Colorado Birds, Westcliffe Publishers, 1998
• Peter Colston and Philip Burton, Waders of Britain and Europe, Hodder & Stoughton, 1988
• R. Grimmett, C. Inskipp, T. Inskipp, Birds of Nepal, Helm 2000
• Γιώργος Σφήκας, Πουλιά και Θηλαστικά της Κρήτης, Ευσταθιάδης, 1989
• Γιώργος Σφήκας, Πουλιά και Θηλαστικά της Κύπρου, Ευσταθιάδης, 1991
• Πάπυρος Λαρούς, εκδ. 1963 (ΠΛ)
• Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, εκδ. 1996 (ΠΛΜ)
• Ιωάννη Όντρια (I), Πανίδα της Ελλάδας, τόμος Πτηνά.
• Ιωάννη Όντρια (II), Συστηματική Ζωολογία, τεύχος 3.
• Ντίνου Απαλοδήμου, Λεξικό των ονομάτων των πουλιών της Ελλάδας, 1988.
• Σημαντικές Περιοχές για τα Πουλιά της Ελλάδας (ΣΠΕΕ), ΕΟΕ 1994
• «Το Κόκκινο Βιβλίο των Απειλουμένων Σπονδυλοζώων της Ελλάδας», Αθήνα 1992
• Ιωάννου Χατζημηνά, Επίτομος Φυσιολογία, εκδ. Γρ. Παρισιάνου, Αθήνα 1979
• Βασίλη Κλεισούρα, Εργοφυσιολογία, εκδ. Συμμετρία, Αθήνα 1990
• Γεωργίου Δ. Μπαμπινιώτη, Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Αθήνα 2002
• Linnaeus, Carolus (1758). Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Tomus I. Editio decima, reformata (in Latin). Holmiae (Laurentii Salvii).

Πηγές

• Albin, Eleazar (1738). A Natural History of the Birds, Volume 3. p. 75 and plate 80 on previous page
• Alves, RJV; da Silva, NG; Aguirre-Muñoz, A (2011). Return of endemic plant populations on Trindade Island, Brazil, with comments on the fauna (PDF). In Veitch, CR; Clout, MN; Towns, DR. Island invasives: eradication and management : proceedings of the International Conference on Island Invasives. Gland, Switzerland: IUCN. pp. 259–263. OCLC 770307954.
• Ashmole, NP (1963). Sub-fossil bird remains on Ascension Island, Ibis 103: 382–389. doi:10.1111/j.1474-919X.1963.tb06761.x.
• Chesser, R. Terry; Banks, Richard C.; Barker, F. Keith; Cicero, Carla; Dunn, Jon L.; Kratter, Andrew W; Lovette, Irby J; Rasmussen, Pamela C.; Remsen, JV Jr; Rising, James D.; Stotz, Douglas F; Winker, Kevin (2010). Fifty-First Supplement to the American Ornithologists' Union Check-List of North American Birds, The Auk 127 (3): 726–744. doi:10.1525/auk.2010.127.4.966.
• Congdon, B.C. and Preker, M. 2004. Sex-specific chick provisioning and kleptoparasitism in the least frigatebird, Fregata ariel. Emu 104(4): 347-351.
• Dampier, James (1699) [1697]. An Account of a New Voyage Around the World , London, United Kingdom: James Knapton. p. 49
• Dunn, Oliver; Kelley, James E Jr (1989). The Diario of Christopher Columbus's First Voyage to America, 1492-1493, Norman, Oklahoma: University of Oklahoma Press. p. 45. ISBN 0-8061-2384-2
• Garrod, Alfred Henry (1874). On Certain Muscles of Birds and their Value in Classification, Proceedings of the Zoological Society of London 42 (1): 111–23. doi:10.1111/j.1096-3642.1874.tb02459.x
• Hartog, JC den (1993). An early note on the occurrence of the Magnificent Frigate Bird, Fregata magnificens Mathews, 1914, in the Cape Verde Islands: Columbus as an ornithologist. Zoologische Mededelingen 67: 361–364
• Hedges, S.Blair; Sibley, Charles G (1994). Molecules vs. morphology in avian evolution: the case of the "pelecaniform" birds. PNAS 91 (21): 9861–65. doi:10.1073/pnas.91.21.9861
• JAL, A. (1848). Glossaire Nautique, París, L'Institut de France
• James, Helen F. (1987). A late Pleistocene avifauna from the island of Oahu, Hawaiian Islands , Documents des laboratories de Géologie, Lyon 99: 221–30.
• Jobling, James A. (2010). The Helm Dictionary of Scientific Bird Names, London: Christopher Helm. p. 164. ISBN 978-1-4081-2501-4
• Juola, Frans A; Haussmann, Mark F; Dearborn, Donald C; Vleck, Carol M (2006). Telomere shortening in a long-lived marine bird: cross-sectional analysis and test of an aging tool, Auk 123 (3): 775–783. doi:10.1642/0004-8038(2006)123[775:TSIALM]2.0.CO;2.
• Kennedy, Martyn; Spencer, Hamish G (2004). Phylogenies of the frigatebirds (Fregatidae) and tropicbirds (Phaethonidae), two divergent groups of the traditional order Pelecaniformes, inferred from mitochondrial DNA sequences, Molecular Phylogenetics and Evolution 31 (1): 31–38. doi:10.1016/j.ympev.2003.07.007
• Khanna, D.R. (2005). Biology of Birds, New Delhi, India: Discovery Publishing House. pp. 317–19. ISBN 9788171419333
• Lanham, Urless N. (1947). Notes on the Phylogeny of the Pelecaniformes, The Auk 64 (1): 65–70. doi:10.2307/4080063
• Linnaeus, Carolus (1758). Systema Naturae per Regna Tria Naturae, Secundum Classes, Ordines, Genera, Species, cum Characteribus, Differentiis, Synonymis, Locis. Tomus I. Editio Decima, Reformata (in Latin). Holmiae: Laurentii Salvii. pp. 132–34. Rostrum edentulum, rectum: apice adunco, unguiculato. Nares lineares. Facies nuda. Pedes digitís omnibus palmatis
• Mathews, GM (1914). On the species and subspecies of the genus Fregata. Australian Avian Record 2 (6): 117–121.
• Mayr, Gerald (2009). Paleogene Fossil Birds , New York, New York: Springer Science & Business Media. pp. 63–64. ISBN 9783540896289
• Meyer, Ernst; Cottrell, G William, eds. (1979). Checklist of birds of the world. Volume 1 (2nd ed.). Cambridge, Massachusetts: Museum of Comparative Zoology. p. 159.
• O'Brien, RM (1990). Family Fregatidae frigatebirds , In Marchant, S; Higgins, PG. Handbook of Australian, New Zealand & Antarctic Birds. Volume 1: Ratites to ducks; Part B, Australian pelican to ducks . Melbourne: Oxford University Press. p. 912. ISBN 978-019553068-1.
• Olson, Storrs L. (1975). Paleornithology of St. Helena Island, South Atlantic Ocean , Smithsonian Contributions to Paleobiology 23: 1–49. doi:10.5479/si.00810266.23.1
• Olson, Storrs L. (1981). Natural history of vertebrates on the Brazilian islands of the mid South Atlantic. National Geography Society Research Reports 13: 481–492
• Rauzon, MJ; Forsell, DJ; Flint, EN; Gove, JM (2011). Howland, Baker and Jarvis Islands 25 years after cat eradication: the recovery of seabirds in a biogeographical context (PDF). In Veitch, CR; Clout, MN; Towns, DR. Island invasives: eradication and management : proceedings of the International Conference on Island Invasives. Gland, Switzerland: IUCN. pp. 345–349. OCLC 770307954.
• Schreiber, Elizabeth A; Burger, Joanne (2001). Biology of Marine Birds, Boca Raton, Florida: CRC Press. ISBN 0-8493-9882-7.
• Skutch, Alexander Frank; Gardner, Dana (illustrator) (1987). Helpers at Birds' Nests : a worldwide survey of cooperative breeding and related behavior. Iowa City: University of Iowa Press. pp. 69–71. ISBN 0-87745150-8.
• Smith, Nathan D. (2010). Phylogenetic analysis of Pelecaniformes (Aves) based on osteological data: Implications for waterbird phylogeny and fossil calibration studies . PLoS ONE 5 (10): e13354. doi:10.1371/journal.pone.0013354. PMC 2954798. PMID 20976229
• Steadman, David W. (2006). Extinction and biogeography of tropical Pacific birds, Chicago: University of Chicago Press. ISBN 978-022677142-7.
• Stidham, Thomas A. (2014). A new species of Limnofregata (Pelecaniformes: Fregatidae) from the Early Eocene Wasatch Formation of Wyoming: implications for palaeoecology and palaeobiology , Palaeontology: 1–11. doi:10.1111/pala.12134.
• du Tertre, du Jean-Baptiste (1667). Histoire générale des Antilles habitées par les François (in French). Volume 2. Paris: Thomas Joly. p. 269, Plate p. 246.
• Valle, Arlos A; de Vries, Tjitte; Hernández, Cecilia (2006). Plumage and sexual maturation in the Great frigatebird Fregata minor in the Galapagos Islands (PDF). Marine Ornithology 34: 51–59.
• Vandenbosch, R. 2000. Effects of ENSO and PDO events on seabird populations as revealed by Christmas Bird Count data, Waterbirds 23: 416-422.
• Vickery, JA; Brooke, M de L (1994). The kleptoparasitic interactions between Great Frigatebirds and Masked Boobies on Henderson Island, South Pacific, Condor 96 (2): 331–340. JSTOR 1369318
• Weimerskirch, H.; Inchausti, P.; Guinet, C.; Barbraud, C. 2003. Trends in bird and seal populations as indicators of a system shift in the Southern Ocean. Antarctic Science 15: 249-256.
• Catterrall, M. 1997. Bird survey report of Buton Island 1996-1997.
• Garnett, S. T.; Crowley, G. M. 2000. The action plan for Australian birds 2000. Environment Australia, Canberra.
• Hill, R.; Dunn, A. 2004. National recovery plan for the Christmas Island Frigatebird Fregata andrewsi. Commonwealth of Australia, Canberra.
• James, D. 2006. Secrets of Christmas seabird revealed. World Birdwatch 28(1).
• James, D. J. 2003. A survey of Christmas Island Frigatebird nests in 2003.
• James, D. J. 2004. Christmas Island biodiversity monitoring programme. Third Quarterly Report April-June 2004.
• James, D.J. 2004. Identification of Christmas Island, Great and Lesser Frigatebirds. BirdingASIA: 22-38.
• Stokes, T. 1988. A review of the birds of Christmas Island, Indian Ocean.
• Tebb, G.; Morris, P.; Los, P. 2008. New and interesting bird records from Sulawesi and Halmahera, Indonesia. BirdingASIA: 67-76.
• Vromant, N.; Nguyen Thi Hoai Chau. 2007. Christmas Island Frigatebird Fregata andrewsi: first confirmed observation for Vietnam. BirdingASIA 7: 88-89.