Κήπος των Ηρώων

Κήπος των Ηρώων
Είδος	κήπος, πάρκο τιμής και τοποθεσία μάχης
Γεωγραφικές συντεταγμένες	38°22′28″N 21°25′54″E
Διοικητική υπαγωγή	Δήμος Ιεράς Πόλεως Μεσολογγίου
Τοποθεσία	Μεσολόγγι
Χώρα	Ελλάδα
Προστασία	διατηρητέο κτήριο στην Ελλάδα
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Ο Κήπος των Ηρώων βρίσκεται στη βόρεια πλευρά του Μεσολογγίου. Πρόκειται για μια έκταση σχεδόν δεκατεσσάρων στρεμμάτων στην οποία κατά την διάρκεια της μάχης για ανεξαρτησία αγωνίστηκαν και θάφτηκαν οι μαχητές της φρουράς της Ιερής Πόλης του Μεσολογγίου. Τον Οκτώβριο του 1838, με την παρουσία του Όθωνα και της Αμαλίας, πραγματοποιήθηκε η ανακομιδή των οστών των θανόντων και η επίσημη τοποθέτησή τους στον τύμβο όπου είχαν φτιάξει. Παράλληλα ανακατασκευάστηκε το πέτρινο τείχος περιμετρικά του ηρώων το οποίο υπάρχει μέχρι και σήμερα. Την ίδια περίοδο μεταφέρθηκαν και τα οστά του Μάρκου Μπότσαρη από το σημείο όπου είχε ενταφιασθεί πριν από τη δεύτερη πολιορκία και τοποθετήθηκαν σε υπερυψωμένο μνημείο, ενώ στη συνέχεια επάνω στο τάφο τοποθετήθηκε το άγαλμα Η Ελληνοπούλα ή κατ' άλλους Η Παιδούλα.

Το 1858, οι βασιλείς Όθων και Αμαλία, αφού βοήθησαν για τη δεντροφύτευση και διαμόρφωση του χώρου, δώρισαν το μαρμάρινο λιοντάρι που τοποθετήθηκε στο πάνω μέρος του τύμβου. Από τον Απρίλιο του 1859 μέχρι και σήμερα πραγματοποιείται κάθε χρόνο το βράδυ του Λαζάρου και το πρωί των Βαΐων πένθιμη πομπή που ξεκινά από τον Άγιο Σπυρίδωνα και καταλήγει στο Μνημείο των Πεσόντων.

Σήμερα στο Κήπο βρίσκονται 69 μνημεία Ελλήνων και Φιλελλήνων καθώς και πάρα πολλοί σταυροί πεσόντων Μεσολογγιτών.

Ορισμός του ηρώου

Ηρώτο είνι το ιερό ήρωα ή αφηρωισμένου νεκρού, ιδρυμένο μερικές φορές στον τάφο του. Η μορφή του αλλά και οι αποδιδόμενες στο νεκρό πρόσωπο τιμές παρακολούθησαν τις αλλαγές και τις εξελίξεις των ταφικών εθίμων. Σε όλα τα παραδείγματα που παραδίδουν τα αρχαία κείμενα και έχει εντοπίσει η αρχαιολογική έρευνα, είναι φανερή η τάση για το λαμπρό, το εξαιρετικό ή και το μνημειώδες.

Από τα αξιολογότερα ηρώα της νεότερης Ελλάδας τα αφιερωμένα στον απελευθερωτικό Αγώνα είναι: το ηρώο στο Μεσολόγγι, σε ανάμνηση της Εξόδου του 1826, το ηρώο των Ιερολοχιτών του Δραγανατσίου στο Πεδίον του Άρεως στην Αθήνα και το ηρώο του Ζαλόγγου. Ηρώα επίσης έχουν ανεγερθεί σε χωριά ή πόλεις σε ανάμνηση των νικών κατά τους πιο πρόσφατους πολέμους.

Περιγραφή

Στην είσοδο της πόλης του Μεσολογγίου μετά την Πύλη, βρίσκεται ο Κήπος των Ηρώων. Στο χώρο αυτό οι Μεσολογγίτες έθαβαν τους νεκρούς τους κατά τη διάρκεια της πολιορκίας του Μεσολογγίου, αφού το νεκροταφείο ήταν αποκλεισμένο. Το 1830 ο Ιωάννης Καποδίστριας αποφάσισε τη δημιουργία του Κήπου των Ηρώων στο χώρο αυτό. Το 1838 ο βασιλιάς Όθωνας διέταξε να φτιαχτεί το τείχος που υπάρχει ως και σήμερα, πάνω στα ερείπια του αρχικού τείχους του Μεσολογγίου. Η πρώτη δεντροφύτευση έγινε το 1858, με δέντρα που έστειλε η βασίλισσα Αμαλία από την Αθήνα.

Τόσο ο καθεαυτός ιστορικός χώρος, όσο και η γύρω περιοχή, είναι φυτεμένα με πανύψηλους φοίνικες, πεύκα και ευκαλύπτους, ενώ το εσωτερικό του καλύπτεται σχεδόν εξολοκλήρου από γκαζόν, λιθόστρωτα δρομάκια και ξύλινα παγκάκια. Περιδιαβαίνοντας κανείς τον Κήπο, μπορεί να βρει τον τύμβο των πεσόντων, τον ανδριάντα του Λόρδου Βύρωνα, το μνημείο του Μάρκου Μπότσαρη, καθώς και πάμπολλα αφιερώματα στους Φιλέλληνες όλου του κόσμου: Ελβετούς, Γάλλους, Ολλανδούς. Κάθε χρόνο, μάλιστα, στις Εορτές Εξόδου, μία τιμώμενη χώρα εκπροσωπείται στις εκδηλώσεις μνήμης και τιμά με τη σειρά της τους πολίτες της που έχασαν τη ζωή τους στη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα στο πλευρό των Μεσολογγιτών.

Οι Εορτές Εξόδου αποτελούν μάλλον το κορυφαίο ιστορικό και πολιτιστικό γεγονός του τόπου. Μία φορά τον χρόνο, οι κάτοικοι της περιοχής, μαζί με τα σχολεία, τους τοπικούς συλλόγους, έναν μεγάλο αριθμό ετεροδημοτών, αλλά και δεκάδες επισκεπτών-προσκυνητών (φιλαρμονικές, χορευτικά τμήματα και εξωραϊστικούς συλλόγους από την Ελλάδα και το εξωτερικό) φορούν παραδοσιακές φορεσιές και τιμούν με μία συνταρακτικτή παρέλαση-μνημόσυνο την ζωή και τον αγώνα των Εξοδιτών. Επιστέγασμα δε των εορτών χαρακτηρίζεται η αναπαράσταση της ανατίναξης του ανεμόμυλου του προύχοντα Χρήστου Καψάλη, ο οποίος μη μπορώντας να λάβει μέρος στην έξοδο, ανατίναξε την πυριτιδαποθήκη του προμαχώνα του Μάρκου Μπότσαρη, οδηγώντας στον θάνατο γέρους, γυναικόπαιδα και ανάπηρους, αλλά και μεγάλο αριθμό Τούρκων εισβολέων.

• 
  Το άγαλμα της Ελληνοπούλας πάνω από τον τάφο του Μάρκου Μπότσαρη
• 
  Πίνακας του αγωνιστή Μάρκου Μπότσαρη
• 
  Ο Τύμβος των Πεσόντων

Εγκαίνια Κήπου Ηρώων

Θα περάσουν εννιά χρονιά από τη διακήρυξη του Καποδίστρια μέχρι να πραγματοποιηθεί το τάμα του κυβερνήτη, τάμα του Έθνους προς το Μεσολόγγι, με την καθαγίαση του χώρου τον Οκτώβριο του 1838.

Τα οστά των αγωνιστών είχαν συναχθεί ήδη, από τα τέλη Οκτωβρίου 1829, στον χώρο που είχε επιλεγεί και είχαν αποτεθεί σ' ένα μεγάλο σωρό, στο σημείο οπού επρόκειτο να ανεγερθεί ο τύμβος, δηλαδή εγγύς των ερειπίων της εκκλησιάς του Αγίου Νικολάου.

Στις 18 Οκτωβρίου 1838 παρουσία του βασιλιά Όθωνα και της Αμαλίας θα γίνει σε επίσημη επικήδεια πομπή η συμβολική μετακομιδή των ιερών λειψάνων.

Τι υπάρχει στον Κήπο

• Ο τύμβος
• Μνημείο Μάρκου Μπότσαρη
• Στήλες των αδελφών Γεροθανάση, του επίσκοπου Ρωγών Ιωσήφ, του οχυρωματοποιού Μιχαήλ. Π. Κοκκίνη, του Σταύρου Κουτζούκη, του Ι. Ι. Μάγερ, του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη, των Πέτρου, Ανδρέα και Κώστα Ντόβα, του Σουηδού Γουσταύου Αδόλφου Σας, του Δημητρίου Σιδέρη, του Νικολάου Στουρνάρη, του Αθανασίου Τσερπέλη, του Ζηνόβιου Βάλβη, του Θοδωράκη Γρίβα, του Νικ. Κασομούλη, του Γεωργίου Λιόλου, του Ανδρέα Σάββα, του Στάμου Στάικου, του Δήμου Τσέλιου, των Αμερικανών, Γάλλων, Γερμανών, Ιταλών, Πολωνών, Ρώσων, όλων των Φιλελλήνων, καθώς και των Κυπρίων Αγωνιστών.   
• Οι προτομές: του Φρ. Άστιγγος, του Βύρωνος, του Δημήτριου Θέμελη, του Χρήστου Καψάλη, του Σπ. Κοντογιάννη, του Ιωάννη Παπαδιαμαντόπουλου, του Αθανασίου Ραζή - Κότσικα, του Δήμου Ρινιάσα, του Κωνσταντίνου Βλαχόπουλου, του Γιάννη Γούναρη, του Μήτρου Δεληγεώργη, του Γεωργίου Κίτσου, του Μήτσου Κοντογιάννη, του Δημήτρη Μακρή, του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου, του Νότη Μπότσαρη και του Σπύρου Μήλιου.

• Οι σταυροί: του Ιω. Αγγελή, του Δημητρίου Κόρπα, του Κώστα Πουρνάρα, του Ανδρέα Γριβογιώργου, του Τούσια Ζέρβα, του Ασημάκη Ζορμπά, του Α. Κόλλια, του Φώτου Μπόμπορη, του Γεωργάκη Ντάρμπα, του Σπύρου Πεταλούδη, του Πλαντ. Πλατύκα, του Σπύρου Ραζή, του Ιταλού Ραζιέρι, του Σπύρου Σκαρλάτου, του Γεράσιμου Τζόρνα, του Κων. Ι. Τρικούπη, του Ιω. Μ. Τρικούπη. Του Ιταλού Πασκουάλε Γιακουμόζι. Του Χρύσανθου Μωραΐτη.   

• Λάρνακα του Χρ. Ξηρομερίτη.
• Στήλη με το ψήφισμα της 14 Μαΐου του 1829 του Ιωάννη Καποδίστρια.
• Πλάκα με τις ονομασίες των προμαχώνων.
• Μνημείο με την τάπια του Μάρκου Μπότσαρη.  

Πρόκειται για ένα μοναδικό, για την Ελλάδα, πάρκο με μνημεία για γνωστούς αλλά και ανώνυμους ήρωες που έπεσαν στον Αγώνα για την Ελευθερία. Κάθε χρόνο την Κυριακή των Βαΐων γιορτάζεται εκεί η Έξοδος του Μεσολογγίου με την παρουσία Ελλήνων και ξένων που έρχονται να αποτίσουν φόρο τιμής σε όλους αυτούς τους γενναίους.

Βιβλιογραφία

• Ο Κήπος των Ηρώων
• Το Ηρώον ή ο Κήπος των Ηρώων
• Πάπυρος Larousse Britanica ISBN 978-960-8322-93-6
• Ο Κήπος των Ηρώων: Ιστορικό Οδοιπορικό στον Κήπο των Ελεύθερων Πολιορκημένων στο Μεσολόγγι ISBN 978-960-88390-1-4
• "Μεσολόγγι Ιερή Πόλη", Εκδότης: Κέντρο Λόγου και Τέχνης -Μουσείο «Διέξοδος», Οκτώβριος 2010