Ανακομιδή οστών

Ανακομιδή οστών ονομάζεται η διαδικάσία εκταφής και η μεταφορά από τον τάφο, των οστών του νεκρού ύστερα από πλήρη αποσύνθεση του πτώματος, για να φυλαχθούν ή να τοποθετηθούν σε άλλο μέρος.

Η ανακομιδή των οστών στην αρχαία Ελλάδα και η πολιτική σημασία τους

Η ανακομιδή των οστών ηρώων χρησιμοποιείτο για τη νομιμοποίηση εδαφικών αξιώσεων. Το 421 π.Χ τα οστά του Αρκάδος μεταφέρονται στην Μαντίνεια με σκοπό την ισχυροποίηση των αιτημάτων της Μαντίνειας για κυριαρχία στην περιοχή.Άλλες περιπτώσεις ανακομιδής οστών είναι του Πέλοπα από την Εύβοια στην Ολυμπία,των οστών του Έκτορα από την Τροία στη Θήβα και των οστών του Ησιόδου από τη Ναύπακτο στον Ορχομενό

Η πολιτική και συμβολική σημασία της ανακομιδής των οστών στη νεώτερη Ελλάδα

Η ανακομιδή οστών σημαντικών προσωπικοτήτων στην νεώτερη και σύγχρονη ελληνική ιστορία έλαβε πολιτική και συμβολική διάσταση. Η πρωτοβουλία για την ανακομιδή των οστών του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε' έγινε προσπάθεια να συνδεθεί με τον εορτασμό της πεντηκονταετηρίδας από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης. Της εκταφής του λειψάνου, στις 7 Απριλίου 1871 ακολούθησε πάνδημο προσκήνυμα με εκδηλώσεις έντονης λατρείας που έφτασαν στην βίαιη απόσπαση τεμαχίων ξύλου από το φέρετρο του Γρηγόριου Ε'. Έτσι ο Πατριάρχης έλαβε θέση στο πάνθεον των ηρώων της Ελληνικής Επανάστασης που μέχρι τότε δεν είχε, επισφραγίζοντας την αναγνώριση της θυσίας του

Λαογραφία

Με το πέρας τριών ετών από την ταφή ή και νωρίτερα ο τάφος ανοίγει με την παρουσία ιερέα ο οποίος αφού τελέσει τρισάγιο και διαπιστωθεί πως το σώμα του νεκρού έχει αποσυντεθεί, συγκεντρώνονται όλα τα οστά. Αφού καθαρισθούν από το χώμα ξεπλένονται με μαύρο κρασί και κλείνονται σε σεντόνι άσπρο. Αυτό τοποθετείται σε κιβώτιο ή σε κοφίνι. Μετά ,μεταφέρονται στο σπίτι μαζί με συγγενείς και γείτονες οι οποίοι φέρουν λουλούδια και κεριά και με θρήνους πάνε στην εκκλησία και εκεί διαβάζεται τρισάγιο και με πομπή που μοιάζει με κηδεία μεταφέρεται πάλι σε τάφο και ξαναθάβεται ή κλείνονται τα οστά σε οστεοφυλάκιο. Μετά μοιράζονται [κόλλυβα]] και ψωμί. Στην Ελλάδα πραγματοποιείται ημέρα Σάββατο, ημέρα που κατά τη λαϊκή αντίληψη οι νεκροί κάθονται ήσυχοι στον τάφο τους ή επειδή συνδέεται η ημέρα με το Μεγάλο Σάββατο, οπότε έγινε η Ανάσταση του Ιησού. Το όλο τελετουργικό συνιστά μια «μακροχρόνια άσκηση εξοικείωσης» απέναντι στον θάνατο.

Πηγές

• Μιχαήλ Μερακλής, Ελληνική λαογραφία, Κοινωνική συγκρότηση, εκδ.Οδυσσέας, Αθήνα, 1984
• Δημήτρης Λουκάτος, «Ανακομιδή οστών», Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια, τομ.2(1963),στ.484-485
• Πηνελόπη Κουκουτσίλη, Η δημιουργία του μυθικού παρελθόντος στην πόλη-κράτος: οστεοθηρία και πολιτική.Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Σχολή Επιστημών του Ανθρώπου Τμήμα Ιστορίας -Αρχαιολογίας-Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Βόλος 2004[1]
• Χάρης Εξερτζόγλου,«Πολιτικές τελετουργίες στην νεότερη Ελλάδα.Η μετακομιδή των οστών του Γρηγορίου Ε΄και η πεντηκονταετηρίδα της Ελληνικής Επανάστασης», Μνήμων 23 (2001), σ. 153-182[2]